بررسی حساسیت واحدهای سنگی به فرسایش با به‌کارگیری مدلEPM در حوضه‌ی ابهررود

فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

مقاله 4، دوره 9، شماره 30، خرداد 1394، صفحه 31-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

چکیده

فرسایش فرایندی طبیعی بوده که در تمام نقاط زمین در حال تکوین است و در تغییر و تحول سطح زمین اهمیت فراوان دارد. هدف از این پژوهش، تهیه نقشه­های حساسیت سنگ­ها به فرسایش، شدت فرسایش، نرخ فرسایش ویژه و برآورد میزان رسوبدهی واحدهای سنگی در حوضه ابهررود با استفاده از مدل تجربی EPMدر محیط GISاست. حوضه ابهررود با مساحت 1/189256 هکتار در جنوب­خاوری زنجان قراردارد. منطقه مورد بررسی دارای آب و هوای نیمه­خشک و اقلیم مدیترانه­ای با میانگین بارندگی 5/344 میلیمتر در سال است. سازندهای زمین­شناسی این حوضه وابسته به دوران­های دیرینه­زیستی، میانه­زیستی و نوزیستی است. سازند کهر به سن پرکامبرین، کهن­ترین و رسوبات آبرفتی کواترنر، جوان­ترین نهشته­های حوضه مورد مطالعه هستند. منطقه عموماً از سنگ­های رسوبی تشکیل شده است. برای شناخت بهتر، منطقه به یازده زیرحوضه تقسیم شده است. در این پژوهش عوامل مؤثر بر فرسایش و شکلشان ، همچنین نرخ فرسایش مورد بررسی قرارگرفت و سپس نقشه تیپ فرسایش تهیه شد. با به­کارگیری نرم­افزار  Arc GISنقشه میزان رسوبدهی تهیه شد و با کمک مدل تجربی EPM شدت رسوبدهی در هر زیرحوضه محاسبه شد. زیرحوضه A₇کمترین رسوب­دهی و زیرحوضه A₂ بیشترین رسوب­دهی سالانه را در حوضه نشان می­دهد. میزان رسوب­ویژه در منطقه مورد مطالعه 81/8 تن در هکتاردر سالبرآورد شد. محاسبه مدلEPM  نشان داد حوضه ابهررود از نظر شدت فرسایش در کلاس خیلی شدید قراردارد و زیر حوضه A₂بایستی در اولویت اول برای برنامه­های حفاظتی خاک قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها

حوضه ابهررود؛ فرسایش؛ رسوب زایی؛ مدل . EPM