عقل از منظر چهارده معصوم علیهم السلام

مطالعات فقهی و فلسفی

مقاله 4، دوره 3، شماره 9، فروردین 1391، صفحه 59-82   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدحسین ایراندوست^{* 1}؛ مریم موسوی²

¹هیات تحریریه

²دانشجو

چکیده

اصطلاح «عقل» یکی از اصطلاحاتی است که در هر علم و بنا بر دیدگاههای مختلف، تعریفی خاص به خود پیدا کرده و تفاوت هایی که در معانی این اصطلاح وجود داشته همواره باعث سوء تفاهم هایی شده است. یکی از این دیدگاه ها، دیدگاه ائمه معصوم(ع) راجع به عقل و جایگاه آن است که در واقع کامل ترین و جامع ترین دیدگاه هاست. روش این مقاله توصیفی – تحلیلی است که با جستجو در منابع دینی گردآوری شده است. دین اسلام برای عقل ارزش زیادی قائل است و حجّیت آن را می پذیرد و برای ایمانی که متکی به عقل نباشد، ارزشی قائل نیست. در دیدگاه امامان معصوم(ع) هم ارزش بسیار زیادی به عقل و معرفت داده شده و در عین حال توصیفاتی که از عقل ارائه شده در تعارض با عقل منفعت جو و خود محور است. در روایات اسلامی از عقل به عنوان پیامبر درونی تعبیر می شود و فقهای شیعه عقل را یکی از ادّله چهارگانه استنباط احکام شرعی به حساب می آورند؛ و علم و تجربه به برکت عقل کارآیی لازم را پیدا می کنند و نقش عمده‌ی عقل در تعدیل غرائز و عواطف و احساسات انسان قابل انکار نیست. روایات منقول در این نوشتار نیز عهده‌دار بیان این حقایقند.

کلیدواژه‌ها

عقل؛ انواع عقل؛ چهارده معصوم؛ معانی عقل