نقش واسطه‌ای حرمت‌خود و عواطف مثبت و منفی در رابطه بین ‌تاب‌آوری و بهزیستی روان‌شناختی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 6، دوره 12، شماره 47، فروردین 1395، صفحه 305-289   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مرتضی مرادی^{* 1}؛ مهدی باقرپور²؛ محمدحسن حسنوند²؛ مصطفی رضاپور³؛ صدیقه شهاب زاده⁴

¹دانشجوی دکتری ‌روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز

²کارشناس ارشد آموزش و پرورش

³کارشناس ارشد ‌روان‌شناسی تربیتی

⁴کارشناس ارشد روان شناسی بالینی واحد علوم و تحقیقات فارس

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه‌ تاب‌آوری و بهزیستی روان‌شناختی با توجه به نقش واسطه‌گری حرمت‌خود و عواطف مثبت و منفی بود. 387 دانش‌آموز دوره دوم متوسطه مدارس شهر خرم‌آباد مقیاس ‌تاب‌آوری (کانر و دیویدسون، 2003)، مقیاس حرمت ‌خود (روزنبرگ، 1965)، مقیاس عواطف مثبت و منفی (واتسون، کلارک و تلیجن، 1988) و مقیاس بهزیستی روان‌شناختی (ریف، 1989) را تکمیل کردند. نتایج تحلیل مسیر نشان دادند ‌تاب‌آوری اثر مستقیم بر بهزیستی روان‌شناختی دارد. همچنین ‌تاب‌آوری به طور غیرمستقیم و از طریق عاطفه مثبت و حرمت ‌خود، منجر به افزایش بهزیستی روان‌شناختی شده است. براین اساس می‌توان گفت عاطفه مثبت و حرمت‌ خود، نقش واسطه‌ای در رابطهبین ‌تاب‌آوری با بهزیستی روان‌شناختی ایفا می­کنند. این یافته‌ها بر توسعه ویژگی ‌تاب‌آوری در ارتقای عاطفه مثبت و حرمت ‌خود در جهت افزایش بهزیستی روان‌شناختی دانش‌آموزان تاکید می‌کند.
 
 
                                                                                                                                                                       
 
 
 

کلیدواژه‌ها

بهزیستی روان‌شناختی؛ عواطف مثبت و منفی؛ حرمت‌ خود؛ ‌تاب‌آوری

مراجع

بخشی، ع.، دائمی، ف. و آجیل‌چی، ب. (1388). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس‌های عاطفه مثبت و منفی در یک نمونه ایرانی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی:روان‌شناسان ایرانی، 5 (20)، 350-343.

بخشی‌پور، ع. و دژکام، م. (1384). تحلیل عاملی مقیاس عاطفه مثبت و منفی. مجله ‌روان‌شناسی، 4 (36)، 365-351.

بشارت، م. ع. (1386). ‌تاب‌آوری، آسیب­پذیری و سلامت روانی.

فصلنامه علوم شناختی، 6 (24)، 383-373.

بشارت، م. ع. (1387). بررسی ویژگی­های روان­سنجی نسخه فارسی فهرست عواطف مثبت و منفی. گزارش پژوهشی، دانشگاه تهران.

بشارت، م. ع. و عباس‌پوردوپلانی، ط. (1389). رابطه راهبردهای فراشناختی و خلاقیت با ‌تاب‌آوری. فصلنامه یافته‌های نو در ‌روان‌شناسی، 5 (14)، 124-111.

بشارت، م. ع.، عسگری، ع.، علی‌بخشی، ز. و موحدی‌نسب،  ع. ا. (1389). کمال‌گرایی و سلامت جسمانی: اثر واسطه‌ای عواطف مثبت و منفی. فصلنامه ‌روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 7 (26)، 136-123.

بشارت، م. ع.، کوچی، ص.، دهقانی، م.، فراهانی، ح. ا. و مومن‌زاده، س. (1391). بررسی نقش تعدیل‌کننده عاطفه مثبت و منفی بر رابطه بین ناگویی هیجانی و شدت درد در بیماران مبتلا به درد مزمن. ‌روان‌شناسی بالینی و شخصیت، 19 (7)، 113-103.

بهادری‌خسروشاهی، ج. و هاشمی نصرت‌آباد، ت. (1390). رابطه امیدواری و ‌تاب‌آوری با بهزیستی روان‌شناختی در دانشجویان. اندیشه و رفتار، 6 (22)، 50-41.

بیانی، ع. ا.، محمدکوچکی، ع. و بیانی، ع. (1387). روایی و پایایی مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف. مجله روان‌پزشکی و ‌روان‌شناسی بالینی، 14 (2)، 151-146.

پورحسین، ر.، فرهودی، ف.، امیری، م.، جان بزرگی، م.، رضایی‌بیداخویدی، ا. و نوراللهی، ف. (1393). بررسی رابطه بین افکار خودکشی، افسردگی، اضطراب، ‌تاب‌آوری، تنیدگی‌های روزانه و سلامت روانی در دانشجویان دانشگاه تهران. فصلنامه مطالعات ‌روان‌شناسی بالینی، 4 (14)، 40-21.

جوکار، ب (1386). نقش واسطه‌ای ‌تاب‌آوری در رابطه بین هوش هیجانی و هوش عمومی با رضایت از زندگی. ‌روان‌شناسی معاصر، 2 (2)، 12-3.

دوستی،م.، پورمحمدرضای‌تجریشی، م. و غباری‌بناب، ب. (1393). اثربخشی آموزش ‌تاب‌آوری بر بهزیستی روان‌شناختی دختران خیابانی دارای اختلال‌های برونی‌سازی‌شده. فصلنامه ‌روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11 (41)، 54-43.

رجبی، غ. و بهلول، ن. (1386). سنجش پایایی و روایی مقیاس عزت‌نفس روزنبرگ در دانشجویان سال اول دانشگاه شهید چمران. پژوهش‌های تربیتی و روان‌شناختی، 8، 48- 33.

سامانی، س.، جوکار، ب.، و صحراگرد، ن. (1386). تاب­آوری، سلامت روانی و رضایت­مندی از زندگی. مجله روان­پزشکی و روان­شناسی بالینی ایران، 13(3)، 295-290.

سلطانی‌زاده، م.، ملک‌پور، م. و نشاط‌دوست، ح. ط. (1391). رابطه بین عاطفه مثبت و منفی با رضایت از زندگی دانشجویان دانشگاه اصفهان. دو فصلنامه ‌روان‌شناسی بالینی و شخصیت، 19 (7)، 64-53.

شفیع‌زاده، ر. (1391). رابطه ‌تاب‌آوری با پنج عامل بزرگ شخصیت. دانش و پژوهش در ‌روان‌شناسی کاربردی، 13 (3)، 102-95.

مرادی، م. (1391).رابطه ابعاد سبک دلبستگی و عزت‌نفس با بهزیستی روان‌شناختی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و ‌روان‌شناسی دانشگاه شیراز.

مرادی، م. و چراغی، ا. (1394). رابطه حمایت‌های اجتماعی با بهزیستی روان‌شناختی و افسردگی: نقش واسطه‌ای حرمت‌خود و نیازهای اساسی روان‌شناختی. فصلنامه ‌روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11 (43)، 312-297.

میکائیلی‌منیع، ف. (1389). بررسی ساختار عاملی مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف در بین دانشجویان دانشگاه ارومیه. فصلنامه ‌روان‌شناسی دانشگاه تبریز، 5 (18)، 165-143.

نادری، ف.، حیدری، ع. و مشعل‌پور، م. (1387). رابطه بین انعطاف‌پذیری کنشی، عاطفه مثبت و منفی با خودکارآمدی و رضایت شغلی در کارکنان شهرداری اهواز. فصلنامه یافته‌های نو در ‌روان‌شناسی، 3 (9)، 24-7.

Abdel-Khalek, A. M. (1998). The structure and measurement of death obsession. Personality and Individual Differences, 24, 159-165.

Abiola, T., & Udofia, O. (2011). Psychometric assessment of the Wagnild and Young’s resilience scale in Kano, Nigeria. BioMedicn Central  Research Notes, 23 (4), 500-509.

Argyle, M. (2001). The Psychology of happiness. London: Routledge.

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191-215.

Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational

Psychologist, 28, 117-148.

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York, NY: W.H.Freeman.

Beck, A. T., Epstein, N., Brown, G., & Steer, R. A. (1988). An inventory for measuring clinical-anxiety: Psychometric properties. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56, 393-397.

Beck, A. T., Ward, C. H., Mendelson, M. Hock, J., & Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 7,158-216.

Beck, A. T., Ward, C. H., Mendelson, M., Hock, J., & Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 7, 158-216.

Benetti, C., & Kambouropoulos, N. (2006). Affect-regulated indirect effects of trait anxiety and trait resilience on self-esteem. Journal of Personality and Individual Differences, 41, 341-352.

Block, J., & Kremen, A. M. (1996). IQ and ego-resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 349-361.

Burns, R. A., & Anstey, K. J. (2010). The Connor–Davidson resilience scale (CD-RISC): Testing the invariance of a uni-dimensional resilience measure that is independent of positive and negative affect. Personality and Individual Differences, 48, 527–531.

Burns, R. A., & Machin, M. A. (2010). Identifying gender differences in the independent effects of personality and psychological well-being on two broad affect components of subjective well-being.  Personality and Individual Differences, 48, 22-27.

Burns, R. A., Anstey, K. J., & Windsor, T. D. (2011). Subjective well-being mediates the effects of resilience and mastery on depression and anxiety in a large community sample of young and middle-aged adults. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 45, 240-248.

Chida, Y., & Hamer, M. (2008). Chronic psychosocial factors and acute physiological responses to laboratory-induced stress in healthy populations: A quantitative review of 30 years of investigations. Psychological Bulletin, 134, 829-885.

Compas, B. E., Connor-Smith, J. K., Saltzman, H., Thomsen, A. H., & Wadsworth, M. E. W. (2001). Coping with stress during childhood and adolescence: Problems, progress, and potential in theory and research. Psychological Bulletin, 127 (1),87-127.

Connor, K. M., & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor–Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depression and Anxiety, 18, 76-82.

Diener, E., & Diener, M. (1995). Cross-cultural correlates of life satisfaction and self esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 68, 653-663.

Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71-75.

Dierendonck, D. (2005). The construc t validity of Ryff Scale of psychological well-being its extension with spritual well-being. Journal of Personality and Individual Differences, 36, 629-643.

 Friborg, O., Hjemdal, O., Martinussen, M., & Rosenvinge, J. H. (2009). Empirical support for resilience as more than the counterpart and absence of vulnerability and symptoms of mental disorder. Journal of Individual Differences, 30, 138-151.

 Friborg, O., Hjemdal, O., Rosenvinge, J. H., & Martinussen, M. (2003). A new rating scale for adult resilience: What are the central protective resources behind healthy adjustment? International Journal of Methods in Psychiatric Research, 12, 65-76.

Gomez, R., Cooper, A., & Gomez, A. (2000). Susceptibility to positive and negative mood states: Test of Eysenck's, Gray's and Newman's theories. Journal of Personality and Individual Differences, 29, 351-365.

Greenberger, E., Chen, C., Dmitrieva, J., & Farruggia, S. P. (2003). Item wording and dimensionality of the Rosenberg Self-Esteem Scale: Do they matter? Journal of Personality and Individually Differences, 35, (6), 1241-1254.

Helle, S., Johan, D., Charlotte, K., & Susanne, S. P. (2009). Positive affect and negative affect correlate differently with distress and health-related quality of life in patients with cardiac conditions: Validation of the Danish Global Mood Scale. Journal of Psychosomatic Research, 67, 57-65.

Hintsinger, E. T., & Leucken, L. J. (2004). Attachment relationships and health behavior: The mediation infant- mother attachment: A longitudinal study. Merill-Palmer Quarterly, 41, 91-103.

 Hjemdal, O., Friborg, O., Stiles, T. C., Martinussen, M., & Rosenvinge, J. H. (2006). A new scale for adolescent  resilience: Grasping the central protective resources behind healthy development.

Measurement and Evaluation in Counseling Development, 39, 84–96.

Huang, C. (2010). Mean-level change in self-esteem from childhood through adulthood: Meta-analysis of longitudinal studies. Review of General Psychology, 14 (3), 251–260.

 Jessica, R., Koen, L., Philip, M., & Ilse, W. (2014). Personality and self-esteem in emerging adults

with Type 1 diabetes. Journal of Psychosomatic Research, 76, 139-145.

John, F. F., Lisa, E. B., Yu, L., & Steven, G. W. (2012). Physical health, positive and negative affect, and personality: A longitudinal analysis. Journal of Research in Personality, 46, 537-545.

Konstantinos, P. (2014). The impact of individual characteristics in self-esteem and locus of control of young adults with visual impairments. Research in Developmental Disabilities, 35, 671-675.

Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychology Measurment, 30, 607-610.

Kuppens, P., Realo, A., & Diener, E. (2008). The role of positive and negative emotions in life satisfaction judgment across nations. Journal of Personality and Social Psychology, 95, 66-75.

Kwaku, O. A., & Anna, M-W. (2015). International note: Association between perceived resilience and health risk behaviours in homeless youth. Journal of Adolescence, 39, 36-39.

Kwan, V. S. Y., Bond, M.H., & Singelis, T. M. (1997).Pancultural explanations for lifesatisfaction: Adding  relationship harmony to self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 1038–1051.

Leventhal, A. M. (2010). Do individual differences in between affect and urge to smoke? Behavioral Medicine, 36, 1-6.

Liu, Y., Wang, Z., & Li, Z. (2012). Affective mediators of the influence of neuroticism and resilience on life satisfaction. Journal of Personality and Individual Differences, 52, 833-838.

Lyubomirsky, S., King, L., &Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological Bulletin, 131, 803-855.

Lyubomirsky, S., Tkach, C., & Dimatteo, M. R. (2006). What are the differences between happiness and self-esteem? Social Indicators Research, 78, 363-404.

Mak, W. W. S., Ng, I. S. W., & Wong, C. C. Y. (2011). Resilience: Enhancing well-being through the positive cognitive triad. Journal of Counseling Psychology, 58, 610-617.

Malcarne, V. L., Drahota, A., & Hamilton, N. A. (2005). Children's health-related locus of control beliefs: ethnicity,gender, and family income. Child Health Care, 34, 47-59.

Marcussen, K. (2006). Identities, self-esteem, and psychological distress: An application of identity-discrepancy theory. Sociological Perspectives, 49, 1-24.

Megan, E. B., & Trent, A. P. (2011). Psychological well-being and the body dissatisfaction–bulimic symptomatology relationship: An examination of moderators. Eating Behaviors, 12, 233–241

Minden, B. S., Lindsay, H., Ellen, W. M. G., Katherine, L. R., & Maria, M. (2015). The roles of resilience and childhood trauma history: Main and moderating effects on postpartum maternal mental health and functioning. Journal of Affective Disorders, 174, 562-568.

Orth, U., Robins, R. W., & Widaman, K. F. (2012). Life-span development of self-esteem and its effects on important life outcomes. Journal of Personality and Social Psychology, 102, 1271-1288.

Padesky, C. A., & Mooney, K. A. (2012). Strengths-based cognitive-behavioural therapy: A four-step model to build resilience. Clinical Psychology and Psychotherapy, 19, 283-290.

Paolo, S., Cristina, C., Liliana, D., Claudia, C., Sara, P., Gabriella, D. E., Ilaria, R., Alberto, C., & Alessandro, R. (2015). Resilience and coping in trauma spectrum symptoms prediction: A structural equation modeling approach. Journal of Personality and Individual Differences, 77, 55-61.

Park, H., Heppner, P. P., & Lee, D. (2010). Maladaptive coping and self-esteem as mediators between perfectionism and psychological distress. Personality and Individual Differences, 48, 469-474.

Philip, H., Daniel, B., Katie, D., Mark, S., & Arlene, E. (2014). A bifactor approach to modelling the Rosenberg Self-Esteem Scale. Journal of Personality and Individual Differences, 66, 188-192.

Rosenberg, M. (1965). Society and the Adolescent Self-esteem. Princeton University, Princeton.

Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement".

Psychological monographs: General and applied. 80:1(whole No. 906).

 Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new, 25, 54-67.

Ryff, C. D. (1995). Psychological well-being in adult life. Current Directions in Psychological Science, 4, 99-104.

 Ryff, C. D., & Singer, B. H. (2006). Best news yet on the six-factor model of well-being. Social Science Research, 35, 1103-1119.

Ryff, C. D., & Singer, B., (1998). The contours of positive human health. Psychological Inquiry, 9, 1-28.

Ryff, C. D., (1989). Happiness Is Everything, Or Is It? Explorations on the Meaning of Psychological Well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 1069-1081.

 Ryff, C. D., Singer, B. H., & Love, G. D. (2004). Positive health: Connecting well-being with biology. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, 359, 1383-1394.

SalehiNezhad, M. A., & Beshart, M. A. (2010). Relations of resilience and hardiness with sport achievement and mental health in a sample of athlete. Procedia Social and Behavioral Sciences Journal, 5, 494-757.

Schleicher, H. E., Harris, K. J., Catley, D., & Nazir, N. (2009). The role of depression and negative affect regulation expectancies in tobacco smoking among college students. Journal of American College Health, 57 (5), 507-512.

Schmutte, P. S., & Ryff, C. D. (1997). Personality and well-being: Reexamining methods and meanings. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 549-559.

 Sciangula, A., & Morry, M. M. (2009). Self-esteem and perceived regard: How I see myself affects my relationship satisfaction. Journal of Social Psychology, 149, 143-158.

Snyder, C. R., & Lopez, S. L. (2002). The handbook of positive psychology. New York: Oxford UniversityPress.

 Spielberger, C. D., Gorsuch, R. L., & Lushene, R. E. (1970). STAI Manual for the State-Trait Anxiety Inventory. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.

Stella, A. B., Allan, M. G., & Michelle, R. (2015). Coping strategies, self-esteem and levels of interrogative suggestibility. Journal of Personality and Individual Differences, 75, 85-89.

Steptoe, A., O’Donnell, K., Marmot, M., & Wardle, J. (2008). Positive affect and psychosocial processes related to health. British Journal of Psychology, 99, 211–227.

 Tianqiang, H., Dajun, Z., & Jinliang, W. (2015). A meta-analysis of the trait resilience and mental health. Journal of Personality and Individual Differences, 76, 18-27.

Tugade, M. M., & Fredrickson, B. L. (2004). Resilient individuals use positive emotions to bounce back from negative emotional experiences. Journal of Personality and Social Psychology, 86, 320–333.

Veit, C. T., & Ware, J. E. (1983). The Structure of Psychological Distress and Well-being in General Population. Journal of Consulting and Clinical Psychology, direction. Contemporary Educational Psychology 51, 730-742.

Wagnild, G., & Young, H. M. (1990). Resilience among older women. Journal of Nursing Scholarship, 22, 252-255.

Waller, M. A. (2001). Resilience in ecosystemic context: Evolution of the child. American Journal of Orthopsychiatry, 71, 290-297.

Wallston, K. A. (2005). The validity of the Multidimensional Health Locus of Control Scales. Journal Health Psychology, 10 (5), 623-31.

Watson, D., & Pennebaker, J. W. (1989). Health complaint, stress, and distress: Exploring the central role of negative affectivity. Psychological Review, 96, 234-254.

Watson, D., Clark, L. A., & Tellegen, A. (1988). Development and validation of brief measures of positive and negative affect: The PANAS scales. Journal of Personality and Social Psychology, 54, 1063-1070.

Watson, D., Wiese, D., Vaidya, J., & Tellegen, A. (1999). The two general activation systems of affect: Structural findings, evolutionary considerations, and psychobiological evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 76, 820-838.

Wylie, R. C., (1989). Measures of self-concept, University of Nebraska press.

Ya, L., Zhenhong, W., Changjiang, Z., & Tong, L. (2014). Affect and self-esteem as mediators between trait resilience and psychological adjustment. Journal of Personality and Individual Differences, 66, 92-97.

Yu, X., & Zhang, J. (2007).Factor analysis and psychometric evaluation of the Connor–Davidson Resilience Scale (CD-RISC) in Chinese people. Social Behavior and Personality, 35, 19-30.

Zeigler-Hill, V., & Wallace, M. T. (2012). Self-esteem instability and psychological adjustment. Self and Identity, 11, 317-342.

Zeigler-Hill, V., Clark, C. B., & Beckman, T. E. (2011). Fragile self-esteem and the interpersonal circumplex: Are feelings of self-worth associated with interpersonal style? Self and Identity, 10, 509-536