کارکرد اسطوره‌ها در اشعار سهراب سپهری

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 1، دوره 12، شماره 42، خرداد 1395، صفحه 11-42   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

شمس‌الحاجیه اردلانی

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر

چکیده

مطالعه و بررسی اسطوره‏ها یکی از راه‏های شناخت فرهنگ، اندیشه، باورها و اعتقادات، و تاریخ تمدن ملّت‏ها است؛ علاوه بر این، این بررسی‏ها دسترسی به ریشة برخی از آداب و الگوهایی را که هنوز در زندگی بشر کارکرد دارند، امکان‏پذیر می‏سازد. برخی از نویسندگان و شاعران در دورۀ معاصر نیز اسطوره‏ها را به منظور القای پیام، دست‏مایۀ کار خود قرار داده‏اند؛ چراکه این کار موجبِ نفوذ، غنا و هویت اثر خواهدگشت. در این پژوهش، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، کارکرد اسطوره‏ها در شعر سهراب سپهری نشان داده شده است.سپهریدر قلمرو هستی‏شناسی گام نهاده و فراتر از مضمون‏های اجتماعی با نقب‏زنی به جهان اسطوره‏ها، به دودمان و تبار انسان نظر افکنده است. وی رکود و استبداد زمانه خود را برنتافته و با انطباق اسطوره‏ها بر جامعه، اوضاع جامعۀ را با اعتراض هوشمندانه نشان داده است؛ از این‏رو، اشعارش نشان‏دهنده عصیان او در برابر تاریخ روزگار است و آرزوها و نیازهای مادی و معنوی انسان معاصر را بازتاب می‏دهد.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ شعر معاصر؛ سهراب سپهری؛ هشت‏ کتاب؛ تحلیل متن

مراجع

کتاب مقدس.

اردلانی، شمس‌الحاجیه. 1376.«ساختار شعری و تحلیل اندیشه‌های سهراب سپهری». پایان‏نامه دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم .1377.اسطوره؛ بیان نمادین. تهران: سروش: انتشارات صدا و سیما.

اقتداری، احمد. 1354. دیار شهریاران. تهران: انجمن آثار ملّی.

الیاده، میرچا.1378. اسطورة بازگشت جاودانه. ترجمة بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.

ــــــــــ. 1367. افسانه و واقعیت. ترجمۀ نصرالله زنگویی. تهران: پاپیروس.

ــــــــــ.1386. چشم‏اندازهای اسطوره. ترجمة جلال ستّاری. چ دوم. تهران: توس.

ایونس، ورونیکا.1373. شناخت اساطیر هند. ترجمة محمدحسین باجلان فرجی. تهران: اساطیر.

بوش،ریچارد و دیگران.1374. جهان مذهبی ادیان در جوامع امروز. ترجمۀ عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

بهار، مهرداد.1352. اساطیر ایران. تهران: بنیاد فرهنگ.

ــــــــــ. 1376. جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.

بیرونی، ابوریحان. 1352. آثارالباقیه عن قرون الخالیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. تهران: ابن سینا.

پیرنیا، حسن. 1362. تاریخ مفصل ایران قدیم. تهران: دنیای کتاب.

دوب‍وک‍ور، م‍ون‍ی‍ک‌. 1373.رمزهای زنده جان. ترجمة جلال ستّاری. تهران: مرکز.

دهخدا، علی‌اکبر. 1377. لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.

رضایی، مهدی. 1384. آفرینش و مرگ در اساطیر ایران. تهران: اساطیر.

ریگ‌ودا؛قدیمی‌ترین سرود‌های آریایی هند. 1367. ترجمۀ محمدرضا جلالی نائینی. تهران: نقره.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1369. در قلمرو وجدان (سیری در عقاید، ادیان و اساطیر). تهران: علمی.

سپهری، سهراب. 1369. هشت‌کتاب.تهران:طهوری.

سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکارشده (مجموعه مقالات).تهران: قطره.

شایگان، داریوش.1383. بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی. تهران: امیرکبیر.

شمیسا، سیروس. 1373. نگاهی به سپهری. چپنجم. تهران: مروارید.

طبری، محمدبن جریر. 1353. تاریخ طبری. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: بنیاد فرهنگ.

قائمی، فرزاد.1392. «بررسی کهن‌الگوی انسان نخستین و نمود‌های آن در بخش پیشدادی شاهنامۀ فردوسی بر مبنای اسطوره‌شناسی تحلیلی». نشریةادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختیدانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش31.

قربانی‌زرّین،باقر.1392. «نگرش اسطوره‌ای به گاو در ادبیات کهن عرب».نشریةادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش32.

ک‍ات‍ای‍ویی‌ د م‍ن‍اس‍ک‌، ج‍ووان‍ی‌. 1354. اساطیر ملل آسیایی؛پارسی و چینی. ترجمة محمود مصور رحمانی و خسروپورحسینی. ج1. تهران: مازیار.

کریستین‌سن،آرتور.1363. نمون‍ه‌ه‍ای‌ ن‍خ‍س‍ت‍ی‍ن‌ ان‍س‍ان‌ و ن‍خ‍س‍ت‍ی‍ن‌ ش‍ه‍ری‍ار در ت‍اری‍خ‌ اف‍س‍ان‍ه‌ای‌ ای‍رانیان‌.ترجمة ژاله آموزگار. ج1. تهران: نشر نو.

گرانت، مایکل. 1384. فرهنگ اساطیرکلاسیک. ترجمة رضا رضایی. تهران: ماهی.

گورین، ویلفرد.ال و دیگران.1370. رویکردهای نقدادبی.ترجمۀ زهرا میهن‌خواه. تهران: اطلاعات.

محمدی، محمدحسین. 1385. فرهنگ تلمیحات شعر معاصر. چ دوم. تهران: میترا.

مصاحب، غلامحسین. 1325. دایرةالمعارف فارسی. تهران: فرانکلین.

میرصادقی (ذوالقدر)، میمنت. 1376. واژه‌نامۀ هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.

یثربی، چیستا. 1375.«اساطیر ایرانی سرچشمه تاتر ملی».سروش. س18.ش787.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

References

Ketāb-e Moghaddas.

Ardalāni, Shams-olhājebeh. (1997/1376SH). “Sākhtār-e she’ri va tahlil-e andisheh-hā-ye Sohrāb Sepehri”. Dezfoul Azād University.

Bahār, Mehrdād. (1973/1352SH). Asātir-e Irān. Tehrān: Bonyād-e Farhang.

Bahār, Mehrdād. (1997/1376SH). Jastāri chand dar farhang-e Irān. 1^st ed. Tehrān: Fekr-e Rouz.

Birouni, Aboureyhān. (1973/1352SH). Āsār-ol-bāghiyah  ’an ghoroun-el-khāliyah. Tr. by Akbar Dānā-seresht. Tehran: Ebn-e Sinā.

Bush, Richard Clarence and et. al. (1995/1374SH). Jahān-e mazhabi-ye adyān dar javāme’-e emrouz (The religious world: communities of faith). Tr. by Abdol-rahim Govāhi. 1^st ed. Tehrān: Daftar-e Nashr-e Farhang-e Eslāmi.

Christensen, Arthur. (1984/1363SH). Nemoune-hā-ye nakhostin ensān o nakhostin shahriyār dar tārikh-e afsāne-hā-ye Irāniyān (Les types du premier home et du premier roi dans l'histoire légendaire des Iraniens). Tr. by Zhāleh Āmouzegār. Vol. 1. Tehran: Nashr-e Now.

De Beaucorps, Monique. (1994/1373SH). Ramz-hā-ye zendeh-ye jān (Les symboles vivants). Tr. by Jalāl Sattāri. 1^st ed. Tehran: Markaz.

Dehkhodā, Ali Akbar. (1998/1377SH). Loghat-nāmeh. Tehran: University of Tehran.

Eghtedāri, Ahmad. (1975/1354SH). Diyār-e shahriyārān. Tehran: Anjoman-e Āsār-e Melli.

Eliade, Mircea. (1988/1367SH). Afsāneh va vāghe’iyat (myth and reality). Tr. by Nasrollāh Zangouei. Tehrān: Pāpirous.

Eliade, Mircea. (1999/1378SH). Ostoure-ye bāzgasht-e jāvedāneh (The myth of the eternal return or cosmas and history). Tr. by Bahman Sarkārāti. 1^st ed. Tehran: Ghatreh.

Eliade, Mircea. (2007/1386SH). Cheshm-andāz-hā-ye ostoureh (Aspects du mythe). Tr. by Jalāl Sattāri. 2^nd ed. Tehran: Tous.

Esmāeil-pour, Abolghāsem. (1998/1377SH). Ostoureh bayān-e nemādin. Tehran: Soroush.

Ghā’emi, Farzād. (2013/1392SH). “Barresi-ye kohan-olgou-ye ensān-e nakhostin va nemoud-hā-ye ān dar bakhsh-e pishdādi-ye Shāhnāmeh Ferdowsi bar mabnā-ye ostoureh-shenāsi-ye tahlili”. Azad University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 9. No. 31.

Ghorbāni Zarrin, Bāgher. (2013/1392SH). “negaresh-e ostoureh-i be gāv dar adabiyāt-e kohan-e ’arabi”. Āzād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 9. No. 32.