بررسی عناصر مشترک در شاهنامه و سرودنیبلونگن

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 5، دوره 12، شماره 42، خرداد 1395، صفحه 153-182   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

کامبیز صفیئی

استادیار زبان و ادبیات آلمانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهرانمرکز

چکیده

حماسه شاید قدیمی‏ترین گونه روایی نباشد، اما به‏یقین، مسلط‏ترین گونه در تمام دوره‏های باستان و سده‏های میانی بوده است. حماسه و اسطوره در تمام فرهنگ‏ها و خرده‏فرهنگ‏ها، چه به صورت شفاهی و چه به صورت نوشتاری، دیده می‏شود. حماسه‏ از اسطوره تغذیه می‏کند و در بعضی فرهنگ‏ها ادامه آن است. ادبیات جهان سرشار از عناصر حماسی- اسطوره‏ای است. این عناصر در دو اثر برجسته در ادبیات ایران و آلمان، شاهنامه و سرود نیبلونگن، نیزبه‏‏روشنی دیده می‏شود؛ عناصر مشترکی چون پهلوانان اسطوره‏ای، وجود حیوانات مافوق طبیعی، جنگ و نبرد و کین‏خواهی و... . در این جستار، نگارنده ضمن بیان پیشینه تاریخی هر دو اثر، به‏طور مفصل، به بررسی و مقایسه اَبرقهرمان- پهلوان (رستم و زیگفرید)، جهان‌بینی، تفاوت دیدگاه، ویژگی‌های مشترک حماسی و تاریخی، و مضمون‏های مشترک این دو اثر جاودان در ادبیات حماسی ایران و آلمان پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ حماسه؛ ادبیات جهان؛ سرود نیبلونگن؛ شاهنامه

مراجع

اسلامی ندوشن، محمدعلی. 1386. داستان داستان‌ها. چ هشتم. تهران: شرکت سهامی انتشار.

ـــــــــــــــــــــ. 1376. زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. چ هفتم. تهران: آثار.

البرزی، پرویز. 1388. زبان‌شناسی جمله. تهران: پایزه.

بهار، مهرداد. 1362. ادیان آسیایی. تهران: چشمه.

بهجت، حمیده. 1386.«کوششی بر مقایسه شاهنامه و سرود نیبلونگن». مجلة پژوهش زبان‌های خارجی. ش40.

بیرونی، ابوریحان. 1923. آثارالباقیه عن القرون الحالیه. آلمان: لایپزیک.

دهمرده، برات. 1388. تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره سامانیان، دیلمیان وغزنویان. تهران: دانشگاه پیام نور.

رحمانی مفرد، الهام. 1390. «بررسی تطبیقی نیکی و پلیدی در دو حماسه شاهنامه فردوسی و سرود نیبلونگن». فصلنامة پژوهش ادبی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز. ش22.

ریاحی، محمدامین. 1375. فردوسی. تهران: طرح نو.

زرشناس، شهریار. 1381.«یونان، از روزگاران کهن تا قرن 6 قبل از میلاد.» دو ماهانه خبری- اطلاع‏رسانی. س8. خرداد تا آبان.

زرّین‌کوب، عبد‌الحسین. 1378. دو قرن سکوت. چنهم. تهران: سخن.

سرّامی، قدمعلی. 1378. از رنگ گل تا رنج خار.چ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.

سعادت، اسماعیل. 1381. سرود نیبلونگن. چ دوم. تهران: سروش.

سلامی، سیدمسعود و پرستو پنجه‌شاهی. 1389. «بررسی تطبیقی نبرد پدر و پسر در دو افسانه ژرمنی و ایرانی «رستم و سهراب/ هیلدبراند و هادبراند» ». مجلۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. س5. ش16.

سیدحسینی، رضا. 1376. مکتب‌های ادبی. ج1. چیازدهم. تهران: نگاه.

صفا، ذبیح‏الله. 1363. حماسه‏سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.

صفیئی، کامبیز. 1391. «نقش و جایگاه اسطوره در آثار فریدریش دورنمات». رساله دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

فردوسی، ابوالقاسم. 1373. شاهنامه (بر اساس چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

قبادی، حسینعلیو سعید بزرگ بیگدلی وحجت عباسی. 1389. «بررسی و مقایسه سبک حماسه‏سرایی ایلیاد و شاهنامه از منظر تعهد ادبی»،فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش18.

کوساکابه، کازوکو. 1382. مقایسه شاهنامه و گنجی. تهران: نی.

ولایتی، علی‌اکبر. 1392. دانشنامه جوانمردی (فتوّت). ج1. تهران: امیرکبیر.

همایی، جلال‌الدین. 1375. تاریخ ادبیات ایران. تهران: هما.

 

EnglishSources

Golther, Wolfgang.2011.Germanische Mythologie. Marixverlag GmbH, Wiesbaden.

Lichtenstein,Robert. 1991. Nibelungenlied. America: Edwin Mellen Press.

Müller, Jan-Derk.2002.Das Nibelungenlied. Berlin: Erich Schmidt Verlag.

Siemrock, karl. 2008.Das Nibelungenlied. Köln GmbH: Anakonda.

 

 

 

 

 

 

References

Alborzi, Parviz. (2009/1388SH). Zabānshenāsi-ye jomleh. 1^st ed. Tehran: Enteshārāt-e Pāzeh.

Bahār, Mehrdād. (2005/1384SH). Adyān-e Āsiyāei. Tehrān: Cheshmeh.

Bahjat, Hamideh. (2007/1386SH). “Kousheshi bar moghāyeseh-ye Shāhnāmeh va soroud-e Nibloungen”. The Journal of Foreign Languages Study. No. 40.

Birouni, Aboureyhān. (1923/1302SH). Āsār-ol-bāghiyah ’an-alghoroun-ol hāliyeh. Germany: Leipzig.

Dahmardeh, Barāt. (2009/1388SH). Tārikh-e siyāsi, ejtemā’I, eghtesādi va farhangi-ye Irān dar dowreh-ye sāmāniyān, Deilamiyān va Ghaznaviyān. 1^st ed. Tehrān: Payām-e Nour University.

Eslāmi Nodoushan, Mohammad ’Ali. (1997/1376SH). Zendegi va marg-e pahlavānān dar Shāhnāmeh. 7^th ed. Tehrān: Āsār.

Eslāmi Nodoushan, Mohammad ’Ali. (2007/1386SH). Dāstān-e dāstān-hā. Tehrān: 8^th ed. sherkat-e Sahāmi-ye Enteshār.

Ferdowsi, Abolghāsem. (1994/1373SH). Shāhnāmeh. Based on Moscow edition. With the efforts of Sa’eid Hamidiyān. Tehrān: Ghatreh.

Ghobādi, Hossei-’Ali, Sa’eid Bozorg Bigdeli and Hojjat ’Abbāsi. (2010/1389SH). “Barresi va moghāyeseh sabk-e hamāse sorāei-ye Illiyād va Shāhnāmeh az manzar-e ta’ahod-e ’arabi”. Azād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. No. 18.

Homāei, Jalāl-oddin. 1996/1375SH). Tārikh-e adabiyāt-e Irān. Tehrān: Homā.

Kusakabeh, Kazuko. (2003/1382SH). Moghāyeseh Shāhnāmeh va Genji. 1^st ed. Tehrān: Nashr-e Ney.

Salāmi, Masoud vaParastouPanjeh Shāhi, (2010/1389SH). “Barresi-ye tatbighi-ye nabard-e pedar o pesar dar do afsāneh zhermani, (Rostam o Sohrāb/Hieldbrānd va Hadoberānd) Irāni”.The Quarterly Journal of Comparative Literature Studies. Year 5. No. 16. Pp. 99-117.

Rahmāni Mofrad, Elhām. (2011/1390SH). “Barresi-ye tatbighi-ye niki o palidi dar do hamāseh Shāhnāmeh Ferdowsi va soroud-e Nibloungen”. Azād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. No. 22.

Riyāhi, Mohammad Amin. (1996/1375SH). Ferdowsi. 1^st ed. Tehrān: Tarh-e now.

Sa’ādat, Esmā’il. (2002/1381SH). Soroud-e Nibloungen. 2^nd ed. Tehrān: Soroush.

Safā, Zabihollāh. (1984/1363SH). Hamāseh sorāei dar Iran. Tehrān: Amirkabir

Safi’I, Kāmbiz. (2012/1391SH). Naghsh o jāyegāh-e ostoureh dar āsār-e Friedrich Dürrenmatt. Ph.D. thesis.Science and Research Branch of Tehran Āzād University.

Sarrāmi, Ghadamꞌali. (1999/1378H). Az rang-e gol tā ranj-e khār. 3^rd ed. ’Elmi va Farhangi.

Seyyed Hoseini, Rezā. (1997/1376SH). Maktab-hā-ye adabi. 11^th ed. Vol. 1. Tehrān: Negāh.

Velāyati, ’Ali Akbar. (2013/1392SH). Dāneshnāmeh-ye javānmardi (fotovvat). 1^st vol. Tehrān: Amirkabir.

Zarrinkoub, ’Abdolhossein. (1999/1378SH). Do gharn sokout. 9^th ed. Tehrān: Sokhan.

Zarshenās, Shahriyār. (2002/1381SH). Do-māhāneh-ye Khabari Ettelā’ Resāni. Year 8. Khordād tā Ābān.