مقام زن در شعر ابوالقاسم لاهوتی ایرج میرزا و عارف قزوینی

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 5، دوره 4، شماره 12، تیر 1391، صفحه 65-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید حاتمی^{* 1}؛ پروانه صفایی قهفرخ²

¹دانشگاه ولی عصر (عج)، رفسنجان ایران

²زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان ایران

چکیده

برخی از شاعران در دورۀ مشروطه عمدتاً به دلیل بی بهره بودن از درک عمیقِ مبانی آموزه های اسلام و تنها با تکیه بر دریافتهای خود از ظواهر قوانین شرع و با تأثیر پذیری از تحوّلات اجتماعی و فرهنگی نو ظهور و بی سابقة زمان؛ مانند رواج نگرش غرب گرایانه به زن موضوعاتی را از قبیل حقوق و آزادی زنان، انتقاد از حجاب و مخالفت با ازدواج دختران در سنین نوجوانی، در شعر خود مطرح کردند و در این راه تا مرز عناد و ستیزه‌جویی با آموزه های دینی پیش رفتند. ایرج میرزا، عارف قزوینی و ابوالقاسم لاهوتی از جملة این شعرا هستند. در این جستار، با نگرشی توصیفی- تحلیلی به بررسی و مقایسة تجلّی این موضوع در شعر این سه شاعر پرداخته می شود. بر اساس نتایج این پژوهش، هر چند دیدگاه‌های این سه تن، نسبت به زنان و مسائل مربوط به آنها، به دلایلی چون؛ قلّت بضاعت علمی، تأثر از نگرش یک بعدی اومانیستی و مرعوبیت در برابر فرهنگ غربی، با نگرشی انتقادی به فرهنگ بومی و پشتوانه های مذهبی آن، همراه است؛ امّا مواضع آنها در این خصوص، بدلیل تفاوت عوامل تأثیر گذار فردی؛ چون شخصیت، نگرشِ فلسفی و محیط زندگی،تا حدّی بایکدیگر تفاوت دارد.

کلیدواژه‌ها

زن؛ شعر مشروطه؛ ابوالقاسم لاهوتی؛ ایرج میرزا؛ عارف قزوینی

مراجع

ایرج میرزا، (1353). دیوان، به اهتمام دکتر محمد جعفر محجوب، تهران، نشر اندیشه.

توانا، مراد علی،(1380). زن در تاریخ معاصر ایران، تهران، برگ زیتون

حلبی شافعی، علی ابن ابراهیم، (بی تا)، السّیره الحلبیه، ج2، بیروت، المکتبه الاسلامیه.

دلریش، بشری،(1375). زن در دوره قاجار، تهران، سوره.

دورانت، ویلیام جیمز،(1343). تاریخ تمدن، ترجمة احمد آرام، کتاب اول، بخش اول، تهران، چاپخانه اقبال.

رضوانی، محمد اسماعیل،(1352). انقلاب مشروطیت ایران،تهران، ابن سینا.   

سنایی غزنوی، مجدود ابن آدم، (1377). حدیقه الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.

شفیعی کدکنی،محمدرضا،(1359). ادوار شعر فارسی، تهران، انتشارات توس.

ضیاءپور، جلیل،(بی تا)،پوشاک باستانی ایرانیان، تهران، اداره کل موزه ها.

عارف قزوینی،(1381).دیوان،به کوشش محمد سپانلو و مهدی اخوت، تهران، نگاه.

فاطمی، عباس، (1384) . تأملی بر مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان، تهران، رمز.

کراچی، روح انگیز، (1374). اندیشه نگاران زن در شعر مشروطه، تهران، دانشگاه الزهراء.

لاهوتی، ابوالقاسم، (1358). دیوان، به کوشش احمد بشیری، تهران، امیرکبیر.

مولوی، جلال الدین محمد، (1362). مثنوی، به تصحیح نیکلسون، تهران، انتشارات مولی.

نظامی گنجوی،الیاس ابن یوسف،(بی تا)، لیلی و مجنون، تصحیح وحید دستگردی، تهران، مؤسسة مطبوعاتی علمی.