نمادها و تمثیل‌های آب در مخزن الاسرار

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 8، شماره 27، اردیبهشت 1395، صفحه 13-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مسعود پاکدل^{* 1}؛ فرشته توکلی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز - ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رامهرمز - ایران

چکیده

   نماد یا رمز عبارت از کاربرد کلمه و کلام به جای همانندهای آن که هم معنای حقیقی خود را به همراه دارد و هم به قرینه­ی باورهای شاعر و دلالت­های عقلی دارای معنای مجازی است. رمزها در کلمه و کلام در داستان­ها با زیبایی و سنجیدگی خاصی به کار رفته­اند. نخستین کسی که به رمزهای موجود در خلوت‌های دل شاعر اشاره می‌کند نظامی است. او از نماد آب در مخزن الاسرار در طرح معانی ژرف عرفانی و حکمی بهره­های فراوانی برده است. در کلام او نوعی پیوند درونی و هماهنگی پیش ساخته بین لفظ و معنی دیده می­شود که نظیر آن را در اشعار شاعران دیگر نمی‌توان نشان داد. در این مقال آب را نماد آبرو، آسمان، شراب، هستی، ... می‌یابیم.

کلیدواژه‌ها

نظامی؛ مخزن الاسرار؛ نماد؛ آب

مراجع

  قرآن کریم

1. انزابی نژاد، رضا (1386)، گزیده مخزن الاسرار، تهران: دانشگاه پیام نور، چ پنجم.
2. ثروتیان، بهروز، (1382)، نظامی گنجوی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
3. -----------، (1386)، گزیده مخزن الاسرار، تهران: توس. چ دوم.
4. دانشنامه ایران، (1384)، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
5. دستگردی، وحید، (1376)، مخزن الاسرار نظامی گنجه‌ای، تهران: قطره.
6. مرادی، قدرت الله، (1381)، خضر و موسی در فرهنگ اسلامی، تهران، امیر کبیر.