تحلیل شخصیت و نقش زنان در داستان های شاهنامه

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 5، دوره 3، شماره 9، مهر 1390، صفحه 59-81   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حسین علی نقی^*

دانشگاه شهید رجایی، گروه ادبیات فارسی، تهران، ایران

چکیده

بررسی نقش زنان در شاهنامة فردوسی و بازتاب سیمای آنها در آن، جزو بحث هایی است که همیشه مورد مناقشة اهل فن و تحقیق بوده است. برخی معتقد به زن ستیزانه بودن شاهنامه هستند و برخی دیگر در پی رد این مدعا. هدف از انجام این پژوهش بررسی شخصیت، نقش و تأثیر زنان شاهنامه در داستان های آن است. شخصیت هر یک از زنان شاهنامه منحصربه فرد و یکتاست؛ همچنان که نقش زنان در تمام داستان های شاهنامه یک شکل نیست و دارای تأثیرهای متفاوتی است و نقش آنان در هر دوره، چه اساطیری و چه پهلوانی و چه تاریخی بسامدهای گوناگونی دارد. بررسی شخصیت و نقش زنان در داستان های شاهنامه موجب می شود تا آنها را بهتر شناخته و کنش ها و واکنش های آنان، در راستای داستان ها به درستی مورد بررسی قرار داده شود. این مقاله ابتدا به دیدگاه حاکم بر فضای داستان های شاهنامه نسبت به زنان می پردازد. سپس نقش کلی زنان در شاهنامه را مورد بررسی قرار می دهد. در ادامه به تحلیل و بررسی نقش و شخصیت هر یک از زنان شاهنامه و تأثیر هر یک در روند داستان ها می پردازد.

کلیدواژه‌ها

فردوسی؛ شاهنامه؛ شخصیت زنان؛ نقش زنان

مراجع

اسلامی ندوشن، محمدعلی( 1370) آواها و ایماها، انتشارات یزدان.

اکبری، منوچهر( 1380) «شایست و ناشایست زنان در شاهنامه»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پاییز.

بصاری، طلعت( 1350) زنان شاهنامه، انتشارات دانشسرای عالی.

بهامیریان قهفرخی، فرخنده، لویمی، سهیلا(1388) آشنایی با نقش زنان در تحولات ادبی، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال اول، شماره اول، ص 68-56.

پاک نیا، محبوبه( 1385) «خوانشی از زن در شاهنامه»، مجلة مطالعات زنان، س 4 ، ش 2.

سرّامی، قدمعلی( 1388) از رنگ گل تا رنج خار (شکل شناسی داستانهای شاهنامه)، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

سلیمانی، محسن( 1365) تأملی دیگر در باب داستان، انتشارات حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

عباسی، حجت؛ قبادی، حسینعلی( 1389) «مقایسة جایگاه زن در شاهنامة فردوسی با ایلیاد و اودیسة هومر»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، س 6 ، ش 19.

فردوسی، ابوالقاسم( 1374) شاهنامة فردوسی : متن کامل (بر اساس نسخة مسکو)، نشر قطره.

قبول، احسان( 1388) «شخصیت شناسی شغاد در شاهنامه» مجلة جستارهای ادبی، ش 164.

مکی، ابراهیم( 1371) شناخت عوامل نمایش، انتشارات سروش.

موسوی، سید کاظم؛ خسروی، اشرف( 1387) «آنیما و راز اسارت خواهران همراه در شاهنامه» مجلة پژوهش زنان، دورة 6، ش 3.

میرصادقی، جمال( 1376) ادبیات داستانی، انتشارات سخن.

میرصادقی، جمال ( 1385) عناصر داستان، انتشارات سخن.

نولدکه، تئودور( 1384) حماسة ملی ایرانیان، ترجمة بزرگ علوی، انتشارات نگاه.

یزدانی، زینب( 1378) زن در شعر فارسی، انتشارات فردوس.