بازشناسی ابعاد تمثیلی شخصیت پیر طریقت

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 8، شماره 27، اردیبهشت 1395، صفحه 67-82   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاضل عباس زاده^{* 1}؛ مهدی جباری²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد پارس آباد مغان - ایران

²مدرس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان- پردیس الزهراء زنجان - ایران

چکیده

پیمودن وادی‌های سخت وهولناک طریقت، بدون تمسک به وجود وارسته‌ی پیر و مراد مقدور نیست. لزوم حضور معنوی پیر در سیرو سلوک مریدان، از جمله‌ی موضوعات مهم و دامنه داری است که بیشتر به صورت تمثیلی و نمادین در کانون توجه صوفیه قرار گرفته است. به جز شمار اندکی از متصوّفه چون اویسیان که به مجذوبان، نامبردار بودند و کشف و شهود و راهیابی به حقیقت را تنها از طریق مراقبه و زدودن شوائب از لوح ضمیرخویش، میسر می‌دانسته‌اند، اکثر بزرگان تصوّف، بر ضرورت پیرگزینی تأکید داشته‌اند و براین باور بوده‌اند که توفیق در سیر و سلوک و پیمودن نشیب و فراز جاده‌ی طریقت، بی مدد پیر محقّق نمی‌گردد. در این مقاله ضمن به دست دادن تعریفی مانع و جامع از پیر در عرفان، بخشی از شاخص‌های تمثیلی پیران طریقت در حیطه‌های متفاوت؛ یعنی لزوم پیروی از پیر، شرایط احراز مقام پیری، کرامت پیران و مراتب ایشان، به روایت منابع عرفانی مورد واکاوی قرار گرفته است و سپس به بررسی محاسن و معایب تبعیت مرید از مراد در نظام خانقاهی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

تصوّف؛ تمثیل؛ پیر؛ کرامت؛ سیر و سلوک

مراجع

1. باخرزی، ابوالمفاخر یحیی. (1353). اوراد الاحباب وفصوص الاداب. به اهتمام ایرج افشار. تهران: دانشگاه تهران.
2. پور نامداریان، تقی. (1393). رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی(تحلیلی از داستان­های عرفانی- فلسفی ابن سینا و سهروردی. تهران: علمی و فرهنگی
3. جامی، عبدالرّحمن بن احمد. (1390). نفحات الانس. تصحیح محمود عابدی. تهران: سخن، چ ششم.
4. حافظ، شمس الدّین محمّد. (1374). دیوان. به تصحیح محمّد قزوینی و قاسم غنی، تهران: اساطیر، چ پنجم.
5. دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت نامه. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
6. سجّادی، سیّدجعفر. (1393). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری. چ دهم.
7. سرّاج، ابونصر. (1388). الّلمع فی التصوّف. ترجمه‌ی مهدی محبتی. تهران: اساطیر. چ یازدهم.
8. سهروردی، شهاب الدّین عمربن محمّد. (1392). عوارف المعارف. به اهتمام قاسم انصاری. تهران: علمی و فرهنگی. چ پنجم.
9. عطّار، فریدالدّین. (1388). تذکرة الاولیا. براساس نسخه‌ی تصحیح شده‌ی رینولد نیکلسون. تهران: میلاد. چ دوم.
10. ......................... (1374). منطق الطّیر. تصحیح سید صادق گوهرین. تهران: علمی فرهنگی. چ یازدهم.
11. عین القضات همدانی، عبدالله بن محمد. (1387). نامه‌های عین القضات. به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عسیران. تهران: اساطیر. چ دوم.
12. غنی، قاسم. (1389). تاریخ تصوّف در اسلام. تهران: زوّار چ یازدهم.
13. قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (1361). رساله‌ی قشیریه. ترجمه‌ی ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر. تهران: علمی و فرهنگی
14. کاشانی، محمود بن علی عزّالدّین. (1392). مصباح الهدایه ومفتاح الکفایه. تصحیح جلال الدّین همایی. تهران: هما. چ سیزدهم.
15. کاشفی سبزواری، ملاحسین. (1350). فتوّت نامه‌ی سلطانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
16. کیانی، محسن. (1389). تاریخ خانقاه درایران. تهران: طهوری. چ سوم.
17. مستملی بخاری. ابراهیم بن محمّد. (1363). شرح التعرّف لمذهب التصوّف. تصحیح محمّد روشن. تهران: اساطیر.
18. معین، محمّد. (1375). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
19. مولوی، جلال الدّین محمّد. (1379). مثنوی معنوی. تصحیح محمّد استعلامی. تهران: سخن. چ ششم.
20. ........................................... (1385). فیه مافیه. تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر. تهران: نگاه.
21. میبدی، ابوالفضل رشیدالدّین. (1371). کشف الاسرار و عده الابرار. به اهتمام علی اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
22. میهنی، محمّد بن منوّر. (1385). اسرارالتّوحید فی مقامات ابی سعید. با مقدمه. تصحیح وتعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه. چ ششم.
23. نجم رازی، عبدالله بن محمد. (1391). مرصادالعباد من المبدأ إلی المعاد. به اهتمام محمّد امین ریاحی. تهران: علمی و فرهنگی. چ پانزدهم.
24. هجویری، علی بن عثمان. (1382). کشف المحجوب. تصحیح ژو کوفسکی. به اهتمام قاسم انصاری. تهران: طهوری. چ نهم.