بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی شهروندان شهرسقز

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 7، دوره 6، شماره 19، مرداد 1392، صفحه 111-126   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

احمد قادری¹؛ نعمت‌الله ت قوی²

¹دبیر - آموزش و پرورش

²استادیار دانشگاه تبریز، گروه علوم اجتماعی؛ تبریز- ایران (نویسنده مسول).

چکیده

سرمایه اجتماعی مفهومی نسبتاً جدید در حوزه علوم اجتماعی است که به سرعت جایگاه خود را در حوزه‌های دیگری چون پزشکی، روان­شناسی، اقتصاد، سیاست، برنامه­ریزی شهری و ... پیدا کرده است. این مفهوم در ارتباط تنگاتنگی با کیفیت زندگی قرار دارد. این ارتباط می‌تواند دروازه ورود مفهوم سرمایه اجتماعی به برنامه­ریزی شهری باشد. موضوع اساسی در این زمینه، سنجش رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی درمیان شهروندان شهرسقز است. روش­تحقیق دراین پژوهش پیمایشی است. این پژوهش با استفاده ازپرسشنامه 69 سؤالی که روایی آن توسط چند تن از اساتید جامعه‌شناسی مورد تأیید قرارگرفت و پایایی آن با استفاده از روش پیش­آزمون از طریق آلفای کرونباخ 90/0 می‌باشد، استخراج و نتایج آن با استفاده از نرم افزار spss از یک نمونه 382 نفری در شهر سقز است که نتایج زیر به دست آمد: رابطه معنی‌داری بین­کیفیت زندگی باسرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت­اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی، میزان درآمد فرد پاسخگو و سطح تحصیلات فرد پاسخگو با اطمینان 99% وجود دارد. در بین متغیّرهای بررسی شده متغیّراعتماد اجتماعی با بیشترین همبستگی یعنی 559/0r= تأثیر فزاینده­ای درکیفیت زندگی افراد دارد.

کلیدواژه‌ها

سرمایه‌اجتماعی؛ کیفیت زندگی؛ اعتماد اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی؛ شبکه اجتماعی؛ شهر سقز

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال پنجم، شماره نوزدهم، تابستان 1392

ص ص 126-111

 

 

 

 

 

بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی شهروندان شهرسقز

احمد قادری^[1]

دکتر نعمت­الله تقوی^[2]

تاریخ دریافت مقاله:26/9/1393       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:23/1/1394

چکیده

سرمایه اجتماعی مفهومی نسبتاً جدید در حوزه علوم اجتماعی است که به سرعت جایگاه خود را در حوزه‌های دیگری چون پزشکی، روان­شناسی، اقتصاد، سیاست، برنامه­ریزی شهری و ... پیدا کرده است. این مفهوم در ارتباط تنگاتنگی با کیفیت زندگی قرار دارد. این ارتباط می‌تواند دروازه ورود مفهوم سرمایه اجتماعی به برنامه­ریزی شهری باشد. موضوع اساسی در این زمینه، سنجش رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی درمیان شهروندان شهرسقز است. روش­تحقیق دراین پژوهش پیمایشی است. این پژوهش با استفاده ازپرسشنامه 69 سؤالی که روایی آن توسط چند تن از اساتید جامعه‌شناسی مورد تأیید قرارگرفت و پایایی آن با استفاده از روش پیش­آزمون از طریق آلفای کرونباخ 90/0 می‌باشد، استخراج و نتایج آن با استفاده از نرم افزار spss از یک نمونه 382 نفری در شهر سقز است که نتایج زیر به دست آمد: رابطه معنی‌داری بین­کیفیت زندگی باسرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت­اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی، میزان درآمد فرد پاسخگو و سطح تحصیلات فرد پاسخگو با اطمینان 99% وجود دارد. در بین متغیّرهای بررسی شده متغیّراعتماد اجتماعی با بیشترین همبستگی یعنی 559/0r= تأثیر فزاینده­ای درکیفیت زندگی افراد دارد.

واژگان کلیدی: سرمایه­اجتماعی، کیفیت زندگی، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، شبکه اجتماعی، شهر سقز.

 

مقدمه

گرچه مفهوم­کیفیت زندگی از اواخر قرن بیستم مورد توجه جامعه‌شناسان قرار گرفته است، امّا ریشه­­های آن در جامعه‌شناسی را می‌توان تا اواسط قرن بیستم پی­گرفت. در جامعه‌شناسی اوّلین اثر مهم درباره کیفیت زندگی از آگبرن(1946) می‌باشد که درباره حیات روستایی در ایالات متحده نوشته شده است. در دهه 1960 هنگامی­که جامعه‌شناسان علیه­چیرگی شاخص‌های اقتصادی واکنش نشان­دادند، مفهوم­کیفیت زندگی در پژوهش‌های اجتماعی اهمیت یافت امّا تا آن هنگام تمام شاخص‌های کیفیت زندگی، عینی بودند. در دهه 1970 شاخص‌های ذهنی هم برای سنجش کیفیت زندگی اضافه شدند. اوّلین بار کمپل و همکاران در اثر خود در سال 1976 به شاخص‌های ذهنی و روان­شناختی کیفیت زندگی توجّه کردند (کامپل[3]، 1976). مراکز تحقیقاتی گوناگون هم ­اکنون به سنجش کیفیت زندگی درسطح ملّی و بین‌المللی می‌پردازند. در ایالات متحده­آمریکا از دهه 1960 انستیتو تحقیقات اجتماعی در دانشگاه میشیگان و مرکز نظر­سنجی شیگاگو کیفیت زندگی را می‌سنجند و از سال 1995 با تأسیس انجمن بین‌المللی پژوهش کیفیت زندگی، سنجش این مفهوم به خوبی نهادینه شده است(فیلیپس[4]، 2006). توجه به مفهوم کیفیت زندگی در مجامع علمی و نیز در میان سیاست­گذاران رو به فزونی است و این مفهوم در بسیاری از حوزه­‌های علوم اجتماعی و بهداشتی مورد استفاده قرار می­گیرد. به واقع می‌توان گفت که کیفیت زندگی مفهومی بین رشته­ای درعلوم اجتماعی است. توجّه به مفهوم­کیفیت زندگی مرهون رشد دیدگاه‌های کمتر اقتصادی درباره کیفیات زندگی اجتماعی است.

کیفیت زندگی، اصطلاحی است­که برای بیان توسعه رفاه دریک جامعه، به کار می‌رود. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت، تسهیلات رفاهی منعکس کننده شرایط زندگی و کیفیت زندگی افراد هستند. سازمان بهداشت جهانی نیز در تعریف و تبیین کیفیت زندگی به سلامت فیزیکی، وضعیت روانی، سطح استقلال، روابط اجتماعی و رابطه آن‌ها با ویژگی‌های محیط همراه با هم، توجه کرده است(حریرچی و همکاران، 1388: 90). اگر­چه کیفیت زندگی در بعضی ازمنابع به سطح زندگی ترجمه شده است ولی سطح زندگی و پیشرفت مادی فقط یکی از پایه‌های کیفیت زندگی را شامل می‌شود.

سرمایة اجتماعی در ادبیات توسعة اخیر، به طور گسترده­ای شناخته شده و پیامد‌های مثبتی در رفاه اجتماعی داشته است. سرمایه اجتماعی از مهم­ترین مفاهیم رو به رشد در علوم اجتماعی است و دامنه کاربرد آن در دیگر علوم نیز رو به افزایش است. این مفهوم بیانگر حلقه گم شده درتوسعه به شمار می‌رود و به گمان برخی از اندیشمندان، علاج مشکلات جامعه مدرن محسوب می‌شود. تحقیقات در این زمینه، از تأثیر مثبت آن درحل بسیاری ازمشکلات و بهبود وضعیت جامعه خبر می‌دهد(وصالی و دیگری، 1391: 197). بانک جهانی و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه برای­کاهش فقر و بهبود کیفیت زندگی، سرمایه اجتماعی را به عنوان بخش مهمی از راهبردهای خود در نظر گرفته­اند(زاهدی اصل و دیگری، 1389: 8). ازسوی دیگر نبود همین سازه باعث می‌شود تا افراد درجامعه مشارکت­کمتر داشته باشند و به حاشیه رانده شوند.

برای دست­یابی به هریک از جنبه‌های کیفیت زندگی باید هزینه پرداخت­ کرد، این هزینه به عبارتی دیگر شامل سرمایه­گذاری است. ازمفهوم­سازی بوردیو درباره سرمایه می‌توان­گفت که سرمایه، یک دارایی است که می‌توان برای دست­یابی به منافع مطلوب بهره برد و مجدداً آن را سرمایه گذاری کرد تا دوباره افزایش یابد. سرمایه‌های یک فرد در جامعه را می‌توان، با الهام از دیدگاه بوردیو به چهار نوع تقسیم کرد: 1. سرمایه اقتصادی 2. سرمایه فرهنگی 3. سرمایه­اجتماعی 4. سرمایه نمادین. هریک ازاین انواع سرمایه می‌تواند برای دست­یابی به یکی از ابعاد و شاخص‌های کیفیت زندگی، به کار گرفته شود، امّا در بین تمام این سرمایه­ها، سرمایه اجتماعی از همه مهم­تر است(وصالی و دیگری، 1391).

سابقه مطالعات ارتباط بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی به یک قرن پیش باز­ می‌گردد و در کار دورکیم بر روی خودکشی، می‌توان آن را مشاهده کرد. جاکوب در کتاب خود معتقد است که شبکه‌های اجتماعی فشرده در محدوده‌های قدیمی و مختلط شهری، صورتی از سرمایه اجتماعی را تشکیل می‌دهند و در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و جنایت خیابانی، و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی، در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی پلیس، مسئولیت بیشتری از خود نشان می‌دهند. گفته شده است که بین شبکه اجتماعی و خوشبختی، سلامتی و زندگی طولانی‌تر ارتباط وجود دارد(ماجدی و دیگری، 1385: 101). 

 

بیان مسأله

امروزه هدف مشترک توسعه در سطوح محلی، ملّی و بین‌المللی بهبود کیفیت زندگی است و آینده زندگی بشر متّکی بر درک بهتر عواملی خواهد بود که بر کیفیت زندگی انسان تأثیر­گذار هستند. بخشی از این عوامل مربوط به کیفیت روابط ما با سایرین، گروه­ها و نهادهای رسمی و غیر رسمی می‌شود که از آن تحت عنوان سرمایه اجتماعی، به عنوان عامل مفقوده توسعه، یاد می‌شود(غفاری و دیگری، 1385: 160). مسلّم است که عواملی غیر از سرمایه اجتماعی نیز بر کیفیت زندگی تأثیر­گذار خواهند بود که در جای خود باید به آن­ها پرداخته شود. مطالعات زیادی به بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی پرداخته­اند و به این نتیجه رسیده اند که دو متغیّر سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی با یکدیگر ارتباط داشته و روی یکدیگر تأثیر مثبت می‌گذارند. ریکونتتا(2002) در بررسی رابطه سرمایه اجتماعی، کیفیت زندگی و رضایت شغلی، دریافت افرادی که سرمایه اجتماعی بالایی دارند، از کیفیت زندگی بالاتری نیز برخوردارند. نیلسون و همکاران(2006) دریافتند افراد با سرمایه اجتماعی کم، از کیفیت زندگی پایینی برخوردار هستند(همان).

از دیدگاه بوردیو سرمایه اجتماعی به مجموعه­ای ازمنابع مادی یا معنوی گفته می‌شود که به یک فرد یا گروه اجازه می‌دهد تا شبکه پایداری از روابط کم و بیش نهادینه شده آشنایی و شناخت متقابل را در اختیار داشته باشند. گسترش و تسهیل شبکه ارتباطات وپیوند‌های اجتماعی سطح دسترسی افراد وگروه‌ها را به منابع اقتصادی و اجتماعی ارتقاء می‌دهند. این پیوندها و ارتباطات در اشکال متفاوت خود، یعنی به صورت درون­گروهی و برون­گروهی به مثابه نوعی چسب باعث می‌شود که عناصر موجود در جامعه به هم اتصال یابند و کنش‌های جمعی از قبیل تعاون، حمایت‌های اجتماعی و ... تسهیل گردد.

وجود کنش‌های جمعی و حل مسأله به صورت گروهی باعث استفاده بهتر از منابع اجتماعی، تقلیل هزینه‌های اجتماعی و افزایش کارآیی برنامه‌های اقتصادی، اجتماعی و عمرانی در سطح جامعه می‌گردد. مطالعات متعدّدی نشان داده اند که عدم کارآیی بسیاری از برنامه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی اجرا شده در برخی مناطق جغرافیایی مرتبط با کیفیت روابط و پیوندهای موجود در بین مردم با همدیگر و با ارگان‌های رسمی و هنجارهای تثبیت کننده آن­ها بوده است. پس می‌توان ادعا کرد که کیفیت زندگی در ابعاد متفاوت خود (کیفیت محیطی، روانی، فیزیکی، اقتصادی، جسمی وروحی) تحت تأثیرکیفیت ارتباطات و پیوند‌های اجتماعی یا به عبارتی دقیق­تر، سرمایه اجتماعی می‌باشد(همان: 160).

طبق مطالعات صورت گرفته استان­کردستان نیز جزء استان‌های توسعه نیافته قرار می‌گیرد که شاید از این موضوع به نوعی رنج می‌برد. شهر سقز نیز که یکی از شهر‌های استان کردستان می‌باشد با توجه به موقعیت جغرافیایی­اش و در مسیر شاهراه بودن شمال غرب به جنوب غربی ایران، طی سی و چند سال گذشته شاهد سر­ ریز شدن جمعیت حومه به شهر بوده است. این پدیده خود مزید بر علّت گشته و توسعه نیافتگی بیشتر آن را باعث گردیده است. نارسایی­هایی­که درمسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گریبا­­نگیر شهر می‌باشد باعث ظهور مجموعه­ای غیر متوازن از نظر سطوح کیفیت زندگی و اشکال ارتباطات شده است که در جای خود محقّق را به اندیشه در خصوص این سئوالات کشانده است:

1. آیا بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در شهر سقز رابطه­ معنی‌داری وجود دارد؟

2. در صورت وجود رابطه، این رابطه چگونه می‌باشد؟

3. آیا بین ابعاد سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در شهر سقز رابطه­ معنی‌داری وجود دارد؟

 

اهمیّت و ضرورت تحقیق

کیفیت زندگی از جمله مسائل مهمی است­که همواره دانشمندان و محقّقان در پی یافتن عوامل تأثیر­گذار بر کیفیت زندگی افراد بوده‌اند. زیرا عدم شناسایی عوامل مؤثّر بر کیفیت زندگی مردم در قلمروهای گوناگون بشری، پیامدهای غیر منتظره و ناگواری را به دنبال خواهد داشت. با کاهش میزان رضایت­مندی شهروندان از زندگی، جامعه، نیروی انسانی مولّد و توان­مند خود را درطول زمان ازدست خواهد داد. امروزه پذیرشی همگانی در ادبیات مرتبط با کیفیت زندگی وجود داردکه بهبود و پیشرفت سطح سرمایه اجتماعی می­تواند درنهایت به افزایش کیفیت زندگی و رفاه مورد انتظار ختم شود(شریفیان و دیگری، 1390: 154). برای مثال در سال 2003 «کمسیون بهره­وری استرالیا» در گزارش خود عنوان نمود که سطح پیشرفت سرمایه اجتماعی که تبعیت ازهنجارهای اجتماعی، شبکه‌های خوب توسعه یافته و سطوح مرتبط با اعتماد را در بر می‌گیرد، عموماً دارای اثرات مفیدی در کیفیت زندگی می‌باشد(همان).

مفهوم سرمایه اجتماعی بر روابط میان انسان­ها تمرکز دارد. سرمایه اجتماعی فرد، رابطه روشنی با جایگاه او در شبکه‌های اجتماعی جامعه دارد. حال همین جایگاه فرد در شبکه‌های گوناگون اجتماعی است که میزان بهره­گیری از کیفیت‌های مطلوب زندگی را مشخص می‌سازد.

از جمله اثرات بی توجّهی به مفهوم سرمایه اجتماعی­ که در دهه‌های گذشته به وضوح در برخی کشورهای جهان دیده شده است عبارتند از: فروپاشی نهاد خانواده و ناپایدار شدن روابط اجتماعی، کاهش میزان همبستگی اجتماعی، از رونق افتادن فعالیت‌های اقتصادی، گسترش ناهنجاری‌های رفتاری در میان نوجوانان و جوانان و نا­امنی درمؤسسه‌های آموزشی، ازمیان رفتن اعتماد اجتماعی و انسجام اجتماعی در بین افراد جامعه و بی­توجّهی به این موضوع باعث ایجاد اختلال و بی­نظمی عمومی در جامعه و در نتیجه باعث کاهش سطح کیفیت زندگی افراد و اقشار جامعه می‌شود. بنابراین برای بالا بردن سطح کیفیت زندگی افراد جامعه توجّه جدّی به این موضوع امری لازم و اجتناب­ناپذیر است و توجّه بیشتر مسئولان و مقامات و دست­اندرکاران این امر را می‌طلبد(مرادی، 1393).

 

اهداف تحقیق

  هدف­کلّی پژوهش حاضر عبارت از «سنجش رابطه بین سرمایه اجتماعی و­کیفیت زندگی شهروندان شهر سقز» بوده است.

 هدف‌های جزئی و ویژه این پژوهش عبارتند از:

1. سنجش رابطه بین میزان مشارکت اجتماعی با کیفیت زندگی

2. سنجش رابطه بین میزان اعتماد اجتماعی با کیفیت زندگی

3. سنجش رابطه بین شبکه‌های اجتماعی با کیفیت زندگی

4. سنجش رابطه بین میزان درآمد فرد پاسخگو با کیفیت زندگی

5. سنجش رابطه بین سطح تحصیلات فرد پاسخگو با کیفیت زندگی

 

پیشینه تئوریک و تجربی

پاتنام معتقد است که همبستگی خیلی روشن و مثبتی بین متغیّرهای سلامت و احساس خوشبختی و سرمایه اجتماعی وجود دارد. وی معتقد است افراد با سرمایه اجتماعی بیشتر، طول عمر بیشتری دارند و کمتر از ضعف سلامتی جسمانی و روانی رنج می‌برند. وی به رابطه و همبستگی بین سرمایه اجتماعی و تمام شرایط اجتماعی مثل نرخ پایین جرم و جنایت و بزه، سطح بالای تولید ثروت، حدّ بالای سلامت و احساس خوشبختی و رضایت­مندی از زندگی اشاره کرده است و سرمایه اجتماعی را در تولید یا عدم تولید این مؤلّفه‌ها مؤثّر می‌داند(محمدی، 1384: 80ـ74).

پاتنام ضمن طرح سه مفهوم، شبکه‌ها (شبکه‌های رسمی و غیر رسمی)، هنجارها و اعتماد به عنوان پایه‌های اصلی سرمایه اجتماعی، سه دلیل عمده را درتبیین رابطه بین سرمایه اجتماعی، سلامت و کیفیت زندگی بر می‌شماردکه ارتباط مستقیمی باموضوع پژوهش و تببین رابطه سرمایه اجتماعی و­کیفیت زندگی را نشان می‌دهند:

ـ شبکه‌های اجتماعی می‌توانند کمک‌های مالی محسوسی به نیازمندان شبکه خود کنند که این امر باعث کاهش فشار روحی­ـ روانی افراد عضو می‌شوند.

ـ شبکه‌ها می‌توانند هنجارهای سالم و روان را تقویّت کرده و برای دست­یابی افراد شبکه به خدمات اجتماعی و بهزیستی چانه‌زنی کنند.

ـ داد و ستد و تعامل افراد در شبکه روابط اجتماعی، می‌تواند به تقویّت سیستم ایمنی و دفاعی بدن کمک کند.

وی در ادامه تأکید می‌کند که درتمام قلمروهای تأثیر سرمایه اجتماعی که در جوامع گوناگون جستجو کرده، در هیچ کجا اهمیتّی بالاتر از نقش همبستگی اجتماعی در تندرستی و کیفیت زندگی نیافته است (فیلد، 1384: 24ـ23).

پاتنام معتقد است که اعتماد ناشی از دو منبع هنجارهای روابط متقابل و شبکه‌های مشارکت مدنی است، اعتماد همکاری را تسهیل می‌کند و هر چه سطح اعتماد در جامعه­ای بالاتر باشد، احتمال همکاری هم بالاتر خواهد بود(الوانی و دیگری، 1381: 7ـ6).

«هارفام»، «گرانت» و «توماس» بر این باورند که سرمایه اجتماعی عوامل استرس­زا را در زندگی کاهش داده و خطر این عوامل را کم می‌کند و هم­چنین می‌تواند حوادث منفی زندگی چون از دست دادن شغل را کاهش دهد(هارفام و دیگران[5]، 2004).

با بهره­گیری ازمطالب یاده شده، سه مؤلفه اصلی سرمایه اجتماعی­که کیفیت زندگی را تبیین می‌کنند، قابل شناسایی است.

1. اعتماد اجتماعی: این متغیّر در نظریه پاتنام و کلمن به یکی از مؤلّفه‌های اصلی سرمایه اجتماعی مطرح می‌شود. کلمن با تأکید برعامل اعتماد به عنوان یکی ازمؤلّفه‌های اصلی سرمایه اجتماعی این نکته را مطرح می‌کند که درگروهی­که اعضایش قابلیّت اعتمادنشان می‌دهند و به یکدیگر اعتماد زیاد می‌کنند، خواهند توانست کارهایی بسیار بیشتر از گروهی که فاقد آن قابلیّت اعتماد است انجام دهند(کلمن، 1377: 62).

2. مشارکت­اجتماعی: بنا به مبانی­نظری پژوهش، یکی ازمؤلّفه‌های مهم سرمایه اجتماعی­که محصول وضعیّت شبکه روابط اجتماعی است، میزان مشارکت فرد در نظام اجتماعی است. طبق نظر وولکاک و نارایان مشارکت به کمک منافع حاصل از عضویّت در انجمن‌های غیر محلّی و دسترسی به منابع برون گروهی بر کیفیت زندگی تأثیر می‌گذرد. هم­چنین بارتوش هیرش نشان داده است که بین مشارکت فرد در ارتباط با دیگران و ایجاد شبکه‌های اجتماعی با میزان رضایت از زندگی رابطه وجود دارد(بیکر، 1382: 45ـ43).

3. شبکه‌های اجتماعی: پاتنام آن را به عنوان عامل اصلی ایجاد رابطه بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی بیان می‌کند. شبکه اجتماعی ازنظر کلمن یکی از خاصیّت‌های روابط اجتماعی است که هنجارهای نافذ به آن بستگی دارند. به طورکلّی می‌توان گفت­که یکی ازشروط لازم و نه­کافی برای ظهورهنجارهای نافذ، عملی است که آثار خارجی بر دیگران تحمیل می‌کند. از نظر کلمن، بستگی ساختارهای اجتماعی نه تنها برای وجود هنجارهای نافذ و مؤثّر، بلکه برای شکل دیگری از سرمایه اجتماعی که عبارت است از قابلیّت اعتماد به ساختارهای اجتماعی، اهمیّت دارد. زیرا اعتماد به ساختارهای اجتماعی است که گسترش احساس اتّکا به دین و انتظارات را امکان­پذیر می‌کند(تاجبخش، 1384: 141ـ136).

به نظر کلمن، سرمایه اجتماعی که برای رشد فرد با ارزش است، منحصراً در خانواده‌ها قرار ندارد، بلکه آن را می‌توان در بیرون از خانواده‌ها نیز دید. برای نمونه اجتماع که شامل روابط اجتماعی موجود بین افراد می‌باشد می‌تواند در برگیرنده سرمایه اجتماعی هم باشد. طبق نظر ولکاک و نارایان، «سرمایه اجتماعی ارتباطی» به طور اخص به پیوندهای اجتماعات و افراد با قدرت رسمی اشاره دارد و به طور اعم به ارتباطات بین افراد و گروه­هایی اشاره داردکه درساختار قدرت موقعیت‌های گوناگونی را اشغال می‌کنند. ارتباط سطوح پایین‌ترقدرت با سطوح بالاتر قدرت برکیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد(استون و هاگز[6]، 2002).

رُز بر این باور است­که سرمایه اجتماعی تنها به وسیله عضویّت درنهادها به­ دست می‌آید و شبکه‌های سرمایه اجتماعی به طورخاص درفراهم آوردن حمایت‌های عاطفی و روانی نقش مؤثّری در ارتقاء سلامت روانی افراد دارند (رُز[7]، 2000). هم­چنین بارتون هیرش معتقد است شبکه‌های اجتماعی، مفهومی بسیار فراتر از یافتن راهروهایی برای چاره­جویی در بر دارند. در عوض این شبکه‌ها اهمیّت و میزان مشارکت ما در عرصه‌های گوناگون زندگی را منعکس می­کنند. بنابراین مهم­ترین هدف ایجاد شبکه‌های اجتماعی، افزایش مشارکت فرد در ارتباط با دیگران و انجام وظیفه او در قبال زندگی می‌باشد. در نتیجه خوشبختی، خود به خود به وجود می‌آید(بیکر، 1382: 44).

هر پژوهش علمی تا حدودی درتداوم پژوهش‌های پیشین به انجام می‌رسد زیرا بررسی سابقه موضوع و تحقیقات پیشین، افق‌های نوینی را به روی محقّق می‌گشاید؛ به این ترتیب غنای کار بالاتر رفته و از دوباره کاری پرهیز می‌شود. در این قسمت به ارائه و بررسی این تحقیقات پرداخته می‌شود.

در این­جا ابتدا به برخی تحقیقات عمده ی انجام شده درداخل و سپس تحقیقات خارجی پرداخته شده است. 

پسندیده در سال 1389 در پایان­نامه کارشناسی ارشد به بررسی روابط سرمایه اجتماعی­ـ اقتصادی و کیفیت زندگی سالمندان در شهر مشهد پرداخته است. این پژوهش با استفاده از نظریه بوردیو در سرمایه اجتماعی و اقتصادی و نظریه مازلو در کیفیت زندگی به روش پیمایشی صورت گرفته است. تحلیل آماری داده‌های این پژوهش نشان می‌دهد که رابطه دو متغیّر سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در سطح 99 درصد اطمینان، معنی­دار است و علاوه بر این سرمایه اجتماعی بر مبنای سه شاخص اعتماد، ارتباط و مشارکت اجتماعی- فرهنگی، 34 درصد از تغییرات کیفیت زندگی را تبیین نموده است. رابطه متغیّر سرمایه اقتصادی و کیفیت زندگی نیز در سطح 99 درصد اطمینان، معنی­دار بوده، اما این متغیر تنها 8 درصد از تغییرات متغیّر وابسته کیفیت زندگی را تبیین نموده است(پسندیده، 1389).

ﻣﺤﺴﻦ ﻧﻮﻏﺎﻧﻲ و ﻫﻤﻜﺎران، ‫در سال 1387 پژوهشی تحت عنوان «‫ﻛﻴﻔﻴـﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ‫راﺑطه‌ آن ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎیه­ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ‫ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ» را انجام داده اند. در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای ﺳﻨﺠﺶ ﺳﺮﻣﺎیه‌ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‫در دو ﻋﺮصه ﺧﺼﻮﺻﻲ (رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪی و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ...) و ﻋﺮصه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟّﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎی اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ‫ﻛﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ اﻓﺮاد ﺑﻴﺶ از آن­ که ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﺮﻣﺎیه‌ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻮد، ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﺮصه ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺖ. ﻣﺤﻘّﻘﺎن در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺳـﻴﺪﻧﺪ ‫ﻛﻪ ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ، ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﻣﺎیه­ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻬﺮ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑـﺪ و ‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ارﺗﻘﺎی ﺳﺮﻣﺎیه‌ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ، ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ را ‫ﻣﺘﻌﺎدل ﻛﺮد(نوغانی و همکاران، 1387).

سید مسعود ماجدی و عبدالعللی لهسایی­زاده در سال 1385 تحقیقی تحت عنوان «بررسی رابطه بین متغیّرهای زمینه­ای، سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی» انجام داده اند. ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎی اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻی ﺳﺮﻣﺎیه‌ی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻی رﺿﺎﻳﺖ از ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ، ﺑـﺮ ‫اﻳﻦ اﺳﺎس ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﺪه است ﻛﻪ ﺳـﺮﻣﺎیه‌ی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ درﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‫ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎی زﻣﻴﻨﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ، ﺳﻦ، ﺷﻐﻞ و تحصیلات و ... ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪه­های ﺑﻬﺘﺮی ‫ﺑﺮای رﺿﺎﻳﺖ از ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ. از ﻣﻴﺎن ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاری را دراﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ(ماجدی و دیگری، 1385).

تحقیقی دیگر تحت عنوان «سرمایه اجتماعی وکیفیت زندگی در شهر گنبد کاووس» توسط غفاری و اونق درسال 1385 انجام­گرفته است. ‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎی اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ دومتغیر ﺳـﺮﻣﺎیه ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ درﺳﻄﺢ اﻃﻤﻴﻨﺎن 99 درﺻﺪ، راﺑﻄﻪای ‫ﻣﻌﻨﺎدار اﺳﺖ. ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎیه­‌­اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﭼﻬﺎر شاخص ‫اﻣﻨﻴّﺖ ﻣﺤﻠﻲ، ﺑﺪه- ﺑﺴﺘﺎن، ﺗﺼﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ و ﻋﻀﻮﻳﺖ اﻧﺠﻤﻨﻲ، ‫36 درﺻﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ. هم­­چنین در‫ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺤﻠﻪﻫﺎی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ، ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن از ﺗﻔاوت ‫در ﺳﺮﻣﺎیه­‌ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و به ﺗﺒﻊ آن ﺗﻔﺎوت در ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ را دارﻧﺪ.

تحقیقی با عنوان «ﺗاﺛﻴﺮ ﺳﺮﻣﺎیه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ، مطالعه ﻣﻮردی: ﻣﺎﻟﺰی» توسط رسلان عبدالحکیم در سال 2010 به انجام رسیده است. ﻣﺤﻘق ﺑــﺎ اﻧجام اﻳن ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓته است ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن و ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻣﺪاران، اﻧﺒﺎﺷﺘﮕﻲ ﺳﺮﻣﺎیه­‌ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ را اﺑﺰاری ﺑﺮای رﺳﻴﺪن ‫اﻫﺪاف ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻓﺰاﻳﺶ درآﻣﺪ و ﺑﻬﺒﻮد ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﺳﻄﺢ آﻣﻮزش ﻣﺮدم ‫داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺮآن ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺎ اﻳن­که اﻳﻦ دو ﻣﻬﻢ وﺟﻮد دارﻧﺪ، وﻟﻲ ﻧﺎدﻳﺪه ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﻣﺎیه­‌ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﺪم دﺳﺖﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد. ﻧﺘﻴجه‌ ‫دﻳﮕﺮ آن­ها ین که ﺑﺮای ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪن ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳـﺮﻣﺎیه­ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد(زاهدی اصل و دیگری، 1389: 9).

ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن «ارﺗﺒـﺎط ﺑـﻴن ﺳﺮﻣﺎیه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ ‫در ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣیه‌ی اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ» توسط ماریا فرانکو در سال 2006 صورت گرفته است. اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺼﻴﺼﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ‫هم­چون ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم، ﻣﺮاودات ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﻲ ‫و اﻋﺘﻤﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان آن­ها را در ذﻳﻞ ﻣﻘﻮﻟﻪ اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻠّﻖ و به ﻫﻢ ‫ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺷﻬﺮی ﮔﺮد ﻫﻢ آورد، ﻣﻲﺗﻮان اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﻴﺪ و ارزش­مندی را ‫درﺑﺎرة اﺣﺴﺎس ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ به دﺳﺖ آورد.

ﻫﺎرﭘﺮ نیز درسال 2006 ﻧﻴﺰ درپژوﻫﺶﻫﺎی ﺧﻮد اﻳﻦ اﻳﺪه را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪﻛﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‫ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺮخ ﺟﺮم وﺟﻨﺎﻳﺖ، ارﺗﻘﺎء ﺳﻼﻣﺖ وﺑﻬﺪاﺷﺖ، اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ و ﻣﻮﻓﻘﻴّﺖ در‫ﻋﺮﺻﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ(زاهدی اصل و دیگری، 1389: 9).

ﻓﻠﻴﻜﺲ ﭘﻜﻮﻳﺘﺎ درسال 2003 پژوهشی تحت عنوان «ﺳﺮﻣﺎیه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ‫رﺿﺎﻳﺖﻣﻨﺪی و ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ‫در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر» انجام داد. ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ‫ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻮدن ﻣﺪل ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎی ‫ﻣﻮرد آزﻣﻮن را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ. ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺳﺮﻣﺎیه‌ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ‫ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﺗﺮی از رﺿﺎﻳﺖﻣﻨﺪی و ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ درﻣﺤﻞ ﻛﺎر ‫اﺳﺖ. هم­چنین ﺳﺮﻣﺎیه ‌اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷـﺎﺧﺺ ﻣﻨﺎﺳـﺐ­ﺗـﺮی ﺑـﺮای ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر و رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ ﺷـﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ ‫هم­چون، ﻣﺸﺨﺼات کارﮔﺮان، وﻳﮋگیﻫﺎی ﺷﺮﻛﺖ ﻳا ﺳازﻣﺎن و ‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎی ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر اﺳﺖ.‫

ﻣﻴﻠﻮر و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ در ﺳﺎل 1999 در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺧﻮد ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮا، ﻧﻮع و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺷﺒﻜﻪ رواﺑﻂ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺗـﺄﺛﻴﺮات زﻳـﺎدی ﺑـﺮ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻓﺮاد درﺣﻮزهﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﻲ آن­ها و ﻛﻞ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲﺷﺎن ﺑﺮﺟﺎ ﻣﻲﮔﺬارد(همان). ‫

 

ابزار و روش

نظر بر این­ که یکی از اهداف تحقیق، تبیین روابط بین پدیده‌ها می‌باشد، لذا از این جهت تحقیق از نوع کاربردی است. تحقیق حاضریک تحقیق توصیفی­ است و درعین حال از روش پیمایشی درآن استفاده خواهد شد. ازسوی دیگر یک تحقیق مقطعی به شمار می‌رود. دراین تحقیق رابطه میان متغیّر‌ها بر اساس اهداف تحقیق تحلیل می‌شوند و لذا در آن از روش همبستگی بهره خواهیم گرفت. در این تحقیق برای آگاهی بیشتر، از مطالعه مقدماتی «Pilot Study» نیز استفاده خواهد شد.

شیوه‌های گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر به صورت میدانی و کتابخانه­ای خواهد بود. داده‌های دو فصل اول از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه­ای جمع­آوری می‌شود و در مرحله بعدی با بهره­گیری از مقیاس‌های اندازه­گیری استاندارد و نظر کارشناسان امر به تنظیم پرسشنامه اقدام خواهد شد. پس از تنظیم، این­ابزار به صورت پیش­آزمون مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت واعتبار و قابلیّت اعتماد آن به دست خواهد آمد و در صورت لزوم به تصحیح آن اقدام خواهد شد. بعد از تعیین حجم نمونه به دلیل اهمیّت و حساسیت این مرحله از تحقیق و هم­چنین برای بالا بردن دقّت تکمیل پرسشنامه­ها، از یک گروه خبره که اکثراً دانشجویان کارشناسی­علوم اجتماعی می‌باشند استفاده خواهد شد. این­گروه بعد ازتوجیه و آموزش مقدّماتی درزمینۀ موضوع و اهداف تحقیق، به مناطق مربوطه مراجعه و اقدام به تکمیل پرسشنامه خواهند نمود.

جامعه آماری این تحقیق را شهروندان 64-15 ساله شهر سقز تشکیل می‌دهند که تعداد کل آنان در این تحقیق 101334 نفرمی باشند که از این تعداد 50981 نفر زن و 50353 نفر مرد هستند(سایت ثبت احوال کردستان).

برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران زیر استفاده شده است:

  

در این رابطه:

101334N= [جامعه آماری]   58/2t= [با ضریب اطمینان 99 درصد]   277/273=² S[واریانس متغیر وابسته]    217/2d= [درجه اطمینان]    74/368n= [حجم نمونه]

در بررسی‌های مربط به مسائل اجتماعی معمولاً حجم نمونه به دست آمده از فرمول‌ها را کمی بیش از حدّ معمول (یعنی بالاترین مرز و محدوده و حجم نمونه) انتخاب می‌کنند تا در صورتی که اشتباهات گوناگونی­که احتمالاً در امر آمارگیری و استخراج پیش­ آیند نتایج حاصله همواره از درجه اعتماد و اطمینان برخوردار باشند. بنابراین می‌توان جایگزینی عدد 390 را به جای 369 با همین دلیل توجیه نمود.

درتحقیق حاضر از روش نمونه­گیری سهمی استفاده خواهد شد. هم­چنین در این تحقیق روش نمونه­گیری چند مرحله­ای نیز به کار برده می‌شود. در مرحله اوّل با توجه به این­که شهر سقز دارای یک منطقه و سیزده محله می‌باشد، حجم کل نمونه در میان محلات سیزده­گانه شهر تقسیم می‌شود. در مرحله دوم از هر کدام از محلات سیزده­گانه شهری چندین محله به صورت تصادفی برگزیده خواهند شد. در مرحله سوم ازهر محله چندین کوچه و خیابان فرعی انتخاب خواهد شد. درمرحله چهارم در هر کوچه یا آپارتمان بیش از چند نمونه برگزیده خواهد شد.

 

یافته­ها

چنان­که در صفحات پیش اشاره شد، داده‌های مورد نیاز تحقیق حاضر به دو طریق گردآوری خواهد شد: نخست به روش اسنادی، دوم به روش میدانی. در روش اسنادی، داده‌های لازم از کتاب­ها، مقالات، اینترنت و سایر منابع مناسب استخراج خواهد گردید و در روش میدانی (پیمایشی) داده‌های طراحی شده از طریق پرسشگری و با استفاده از ابزار پرسشنامه محقّق ­ساخته گردآوری خواهد شد.

پس از کد­گذاری داده‌های گردآوری شده، این داده‌ها با استفاده از نرم افزارspss وارد کامپیوتر خواهد گردید و داده‌پردازی روی آن­ها انجام خواهد شد. هنگام استخراج نتایج یافته‌های تحقیق ازدو نوع تکنیک آماری بهره­برداری خواهد شد: نخست آمار توصیفی، دوم آمار استنباطی.

سطح سنجش متغیرها و آزمون آماری مربوطه در جدول (1) قابل مشاهده است.

 

حداقل	حداکثر	چولگی	خطای معیار میانگین	انحراف معیار	میانگین	تعداد	متغیر
42	112	54/0-	64/0	44/12	15/81	382	کیفیت زندگی
22	75	004/0-	55/0	70/10	24/48	382	اعتماد اجتماعی
16	49	35/0	39/0	60/7	26/28	382	مشارکت اجتماعی
9	45	19/0-	32/0	22/6	27/28	382	شبکه‌های اجتماعی

        جدول شماره (1):  شاخص‌های آماری مربوط به سرمایه اجتماعی و میزان کیفیت زندگی شهر سقز در نمونه مورد مطالعه

 

شاخص‌های آماری مربوط به سرمایه اجتماعی و میزان کیفیت زندگی شهرستان سقز در نمونه مورد بررسی آورده شده­است. میانگین نظر پاسخگویان نسبت به متغیّرکیفیت زندگی15/81 در دامنه 112-42، انحراف معیار 44/12، باتوجّه به مقدار چولگی (54/0-) چون مقدار آن منفی است، یعنی چولگی به سمت چپ است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نمره بیشتر پاسخگویان در مورد این متغیّر از مقدار میانگین بیشتر است.

میانگین نظر پاسخگویان نسبت به متغیّر اعتماد اجتماعی24/48 در دامنه 75-22، انحراف معیار 70/10، با توجّه به مقدار چولگی (004/0-) چون مقدار آن منفی است، یعنی چولگی به سمت چپ است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نمره بیشتر پاسخگویان در مورد این متغیّر از مقدار میانگین بیشتر است.

میانگین نظر پاسخگویان نسبت به متغیّر مشارکت اجتماعی26/28 در دامنه 49-16، انحراف معیار 60/7، با توجّه به مقدار چولگی (35/0) چون مقدار آن مثبت است، یعنی چولگی به سمت راست است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نمره بیشتر پاسخگویان در مورد این متغیّر از مقدار میانگین کمتر است.

میانگین نظر پاسخگویان نسبت به متغیّر شبکه‌های اجتماعی 27/28 در دامنه 45-9، انحراف معیار 22/6، با توجّه به مقدار چولگی (19/0-) چون مقدار آن منفی است، یعنی چولگی به سمت چپ است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نمره بیشتر پاسخگویان در مورد این متغیّر از مقدار میانگین بیشتر است.

- فرضیه اصلی: بین میزان سرمایه اجتماعی افراد و میزان کیفیت زندگی آنان رابطه مستقیم وجود دارد.

همان­طوری که در جدول (2) مشاهده می­شود با توجه به این­که مقدار 000/0 sig=و کمتر از 01/0 است می‌توان نتیجه گرفت که فرض صفر رد و فرض محقق تأیید می‌شود. و چون میزان همبستگی پیرسون 574/0r =­­­­­ می‌باشد، بنابراین بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

 

جدول شماره (2): میزان همبستگی سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی

متغیرها	میزان همبستگی	سطع معناداری	تعداد
سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی	574/0	000/0	382

 

- بین میزان مشارکت اجتماعی افراد و میزان کیفیت زندگی آنان رابطه مستقیم وجود دارد.

همان­طوری که در جدول (3) مشاهده می­شود با توجه به این­که مقدار 000/0 sig=و کمتر از 01/0 است می‌توان نتیجه گرفت که فرض صفر رد و فرض محقق تأیید می‌شود. و چون میزان همبستگی پیرسون 306/0r= می‌باشد، بنابراین بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

 

جدول شماره (3): میزان همبستگی مشارکت اجتماعی با کیفیت زندگی

متغیرها	میزان همبستگی	سطع معناداری	تعداد
مشارکت اجتماعی با کیفیت زندگی	306/0	000/0	382

   

       - بین میزان اعتماد اجتماعی افراد و میزان کیفیت زندگی آنان رابطه مستقیم وجود دارد.

همان­طوری که در جدول (4) مشاهده می­شود با توجه به این­که مقدار 000/0 sig=و کمتر از 01/0 است می‌توان نتیجه گرفت که فرض صفر رد و فرض محقق تأیید می‌شود. و چون میزان همبستگی پیرسون 559/0r= می‌باشد، بنابراین بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

 

جدول شماره (4): میزان همبستگی اعتماد اجتماعی با کیفیت زندگی

متغیرها	میزان همبستگی	سطع معناداری	تعداد
اعتماد اجتماعی با کیفیت زندگی	559/0	000/0	382

 

-  بین میزان شبکه‌های اجتماعی و میزان کیفیت زندگی افراد رابطه مستقیم وجود دارد.

همان­طوری که در جدول (5) مشاهده می­شود با توجه به این­که مقدار 000/0 sig=و کمتر از 01/0 است می‌توان نتیجه گرفت که فرض صفر رد و فرض محقق تأیید می‌شود. و چون میزان همبستگی پیرسون 480/ 0r= می‌باشد، بنابراین بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

 

جدول شماره (5): میزان همبستگی شبکه اجتماعی با کیفیت زندگی

متغیرها	میزان همبستگی	سطع معناداری	تعداد
شبکه‌های اجتماعی با کیفیت زندگی	480/0	000/0	382

 

- بین میزان درآمد خانواده یا فرد پاسخگو و میزان کیفیت زندگی افراد رابطه وجود دارد.

  همان­طوری که در جدول (6) مشاهده می­شود با توجه به این­که مقدار 000/0 sig=و کمتر از 01/0 است می‌توان نتیجه گرفت که فرض صفر رد و فرض محقق تأیید می‌شود. و چون میزان همبستگی پیرسون 194/0r= می‌باشد، بنابراین بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

 

جدول شماره (6): میزان همبستگی میزان درآمد با کیفیت زندگی

متغیرها	میزان همبستگی	سطع معناداری	تعداد
میزان درآمد با کیفیت زندگی	194/0	000/0	382

 

- بین میزان تحصیلات و میزان کیفیت زندگی افراد رابطه وجود دارد.

همان­طوری که در جدول (7) مشاهده می­شود با توجه به این­ که مقدار مقدار 002/0 sig=و کمتر از 01/0 است می‌توان نتیجه گرفت­که فرض صفر رد و فرض محقق تأیید می‌شود. وچون میزان همبستگی پیرسون 158/0r= می‌باشد، بنابراین بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد.

 

جدول شماره (7): میزان همبستگی سطح تحصیلات با کیفیت زندگی

متغیرها	میزان همبستگی	سطع معناداری	تعداد
سطح تحصیلات با کیفیت زندگی	158/0	002/0	382

 

نتیجه­گیری

درجدول (2) باتوجه به این­که میزان همبستگی 574/0=r و 000/0=sig می‌باشد بنابراین بین سرمایه اجتماعی وکیفیت زندگی رابطه­معنی‌داری وجود دارد. نتایج این­تحقیق با نتایج تحقیقات پسندیده (1389)، نوغانی و همکاران(1387)، ماجدی و لهسائی­زاده(1385)، غفاری و اونق(1385)، عبدالحکیم(2010)، پکویتا(2003) و میلور و همکاران(1999) همسو می‌باشد.

در جدول (3) با توجه به این­ که میزان همبستگی 309/0=r و 000/=0sig می‌باشد بنابراین بین مشارکت اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد. نتایج  این تحقیق با نتایج تحقیقات پسندیده(1389)، غفاری و اونق(1385)، فرانکو(2006) و میلور و همکاران(1999) همسو می‌باشد.

درجدول (4) با توجه به این­که میزان همبستگی 559/0=r و 000/=0sig می‌باشد بنابراین بین اعتماد اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات پسندیده (1389)، ماجدی و لهسائی­زاده(1385)، غفاری و اونق(1385)، فرانکو(2006) و میلور و همکاران(1999) همسو می‌باشد.

در جدول (5) با توجه به این­که میزان همبستگی 480/0=r و 000/=0sig می‌باشد بنابراین بین شبکه‌های اجتماعی و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات پسندیده(1389)، نوغانی و همکاران(1387)، غفاری و اونق(1385)، عبدالحکیم(2010)، فرانکو(2006)، پکویتا(2003) و میلور و همکاران(1999) همسو می‌باشد.

در جدول (6) با توجه به این­که میزان همبستگی 194/0=r­ و 000/=0sig می‌باشد بنابراین بین میزان درآمد فرد پاسخگو و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات حمکت­پو و همکاران(1392)، فیضی و همکاران(1390)، پسندیده(1389)، ماجدی و لهسائی­زاده(1385)، عبدالحکیم(2010) و پکویتا(2003) همسو می‌باشد.

در جدول (7) با توجه به این­که میزان همبستگی 158/0=r و 002/0= sigمی‌باشد بنابراین بین سطح تحصیلات فرد پاسخگو و کیفیت زندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات حمکت­پو و همکاران(1392)، خوش­خو و همکاران(1391)، فیضی و همکاران(1390)، جلیلیان و همکاران (1390)، ماجدی و لهسائی­زاده(1385) و عبدالحکیم(2010) همسو می‌باشد.

 

پیشنهادها

در این پژوهش سنجش بسیاری از متغیّرهای دیگر که می‌تواند به عنوان یک عامل مؤثّر بر سرمایه اجتماعی اثر گذارد میسّر نشد؛ پیشنهاد می‌شود تحقیقات دیگری در آینده انجام گیرد و در آن سنجش متغیّرهای دیگری که بر کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد مورد توجّه قرار گیرد.

سرمایه اجتماعی و مؤلّفه‌های آن بر کیفیت زندگی تأثیر بسزایی دارد. لذا مسؤلین امر در خصوص افزایش سرمایه اجتماعی شهروندان و درگیر ساختن آنان در فعالیّت‌های شهری باید بیش از پیش تلاش به عمل آورند.

دولت با تأسیس نهادهای دولتی و NGO‌ها زمینه تعامل و ارتباط بیشتری را در سطح جامعه در بین افراد ایجاد نماید و با مشارکت دادن افراد جامعه در توسعه امور محلّه شاهد آسایش بیشتر مردم در جامعه باشیم.

با توجه به تأثیر مستقیم مشارکت اجتماعی بر کیفیت زندگی از یک طرف و پایین بودن مشارکت اجتماعی دربین مردم ازطرف دیگر پیشنهاد می‌شودکه بخش دولتی در حوزه قانون­گذاری، سیاست­گذاری و ارائه طرح‌ها ولوایح در زمینه جذب مشارکت­عمومی مردم عمل نماید و زمینه فعّال مردم در انجمن‌های داوطلبانه را فراهم سازد.

پیشنهاد می‌شود باگسترش فرهنگ اعتماد دربین آحاد جامعه وکمک به همدیگر سطح کیفیت زندگی خانواده‌ها را بالا برد.

پیشنهاد می‌شود از طریق تقویّت رسانه‌های جمعی و محلّی سطح ارزش‌های اخلاقی و انسانی و در نهایت میزان برخورداری از سطح کیفیت زندگی بالا را برد.

 

منابع

الوانی، س، م؛ و دیگراان. (1381). سرمایه اجتماعی: مفاهیم و نظریه‌ها. فصلنامه مطالعات مدیریت. شماره 33.

بیکر، و. (1382). مدیریت و سرمایه اجتماعی. ترجمه: م، الوانی و دیگری. تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.

پسندیده، ی. (1389). بررسی روابط سرمایه اجتماعی– اقتصادی و کیفیت زندگی سالمندان در شهر مشهد. پایان­نامه کارشناسی ارشد. مشهد: دانشگاه مشهد.

تاج بخش، ک. ( 1384 ). سرمایه اجتماعی، دموکراسی و توسعه. ترجمه: ح، پویان و دیگری. تهران: نشر شیرازه.

حریرچی، ا، م؛ و دیگران. (1388). چگونگی وضعیت کیفیت زندگی شهروندان شهر جدید پردیس. فصلنامه پژوهش اجتماعی. سال دوم، شماره چهارم.

زاهدی اصل، م؛ و دیگری. (1389). برسی رابطه میزان سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی سرپرستان خانوارها ساکن تهران. مجله علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی. تابستان 1389. شماره 30-1.

شریفیان، ا؛ و دیگری. (1390). برسی رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد شیراز واحد پردیس. مجله علوم اجتماعی؛ برنامه­ریرزی رفاه و توسعه اجتماعی. پاییز 1390، شماره 8.

غفاری، غ؛ و دیگری. (1385). سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی. مجله مطالعات اجتماعی ایران. شماره 1.

فیلد، ج. (1384). سرمایه اجتماعی. ترجمه: غ، غفاری و دیگری. تهران: نشر کویر.

کلمن، ج. (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه: م، صبوری. نشر نی.

ماجدی، س، م؛ و دیگری. (1385). بررسی رابطه بین متغیرهای زمینه­ای؛ سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی. فصلنامه روستا. سال نهم، شماره چهارم.

محمدی، م، ع. (1384). سرمایه اجتماعی و سنجش آن. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی. چاپ اول.

مرادی، ش. (1393). بررسی میزان تاثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در بین پرسنل بیمارستان امیرالمومنین شهر اراک. مجله علمی– پژوهشی.

مرکز آمار ایران. ( 1385). سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور.ثبت احوال استان کردستان.

وصالی، ت. (1391). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در شهر تهران. مجله مطالعات شهری. شماره 2.

نوغانی، م؛ و دیگران. (1387). کیفیت زندگی شهروندان و رابطه آن با سرمایه اجتماعی در شهر مشهد. مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه فردوسی مشهد. سال پنجم.

Campbell, A & et al. (1976).The Quality of amirican life: Perceptions, Evaluations and Satistification. Newyork: Russel Sage Fundation.

Harpham, T. (2004). Urbanization and mental health in developing countries: A. Research Role for social scientist. public health professional and social psychiatrists. social science and medicine,Vol. 39.

Phillips, D. (2006). Quality of life concept, policy and practice. London: Routlege Publication.

Rose, R. (2000). How much does social capital add to individual health? Asurvey study of Russians. social science and Medicine. 51.

Stone & Huges,. J. (2001). Sustaining Communities: An Empirical Investigation of Social Capital In Regional Australia. Paper Presented to SEGRA 2001 fifth national conference, 10-12 Septsmber 2001 Townsville.

 

 

 

---

[1].دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز- ایران.       E- mail: [e-mail] 2. استادیار دانشگاه تبریز، گروه علوم اجتماعی؛ تبریز- ایران (نویسنده مسول).               E- mail: [e-mail]

 

                  

^1. Campbel

^2. Phillips

^1. Harpham & et al

^1. Stone & Huges

^2. Rose