مطالعه و شناخت عوامل مرتبط با میزان احساس امنیت ‌اجتماعی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 2، دوره 6، شماره 21، بهمن 1392، صفحه 21-39   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

رضا محصل¹؛ صفر حیاتی²

¹1. دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد علوم‌ ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز- ایران (نویسنده مسئول).

²2. عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه – ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی و شناخت عوامل مرتبط با میزان احساس امنیت­ اجتماعی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌باشد. روش پژوهش، پیمایشی از نوع تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در سال تحصیلی 94-1393 می‌باشد، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 377 نفر تعیین ­شد و به جهت بالا بردن ضریب اطمینان 400 نفر را از شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده از نوع خوشه‌ای چند مرحله‌ای برای پاسخگویی به پرسشنامه انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته است. داده­ها از طریق نرم­افزار spss تجزیه و تحلیل شده‌اند. چارچوب نظری این تحقیق بر نظریات"مربوط به اعتماد"، برنارد باربر، نیکلاس لومان، دیوید جانسون، کلاس اوفه،" نظریات مربوط به احساس امنیت"، مکتب کپنهاگ، دورکیم، پارسونز، مارکس، مازلو، مرتون، باری بوزان ،"نظریه تعلقات مذهبی"، دیوید درسلر، "نظریه مشارکت "جیمز کلمن، جان الستر و گری بکرو استوار است. یافته‌های پژوهش نشان داد، میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی اکثریت پاسخگویان‌‌ (65 درصد) در حد متوسط می‌باشد. هم­چنین مهم‌ترین نتایج حاکی از آن است که: بین سن پاسخگویان، میزان تحصیلات آن‌ها، مدت حضور افراد در شبکه­های اجتماعی مجازی، اعتماد بین­فردی پاسخگویان، تعلقات مذهبی پاسخگویان، میزان استفاده از محتوای مطالب به اشتراک گذاشته ­شده افراد، میزان مشارکت در فعالیت­های شبکه‌ای پاسخگویان و احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی، رابطه معناداری وجود­دارد. هم­چنین بین وضعیت تاهل پاسخگویان، جنسیت آن‌ها، میزان پایبندی کاربران به ارزش‌های فرهنگی و احساس امنیت اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی رابطه وجود ­ندارد.

کلیدواژه‌ها

احساس امنیت‌اجتماعی؛ شبکه‌های مجازی؛ تبریز

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال ششم، شماره بیست و یکم، زمستان 1392

ص ص 39- 21

 

 

 

 

 

 

مطالعه  و شناخت  عوامل مرتبط با میزان  احساس امنیت ­اجتماعی  کاربران

  در شبکه‌های  اجتماعی مجازی (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)

رضا محصل[1]

دکتر صفر حیاتی [2]

تاریخ دریافت مقاله:16/5/1394

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:1/9/1394

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی و شناخت عوامل مرتبط با میزان احساس امنیت­ اجتماعی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌باشد. روش پژوهش، پیمایشی از نوع تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در سال تحصیلی 94-1393 می‌باشد، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 377 نفر تعیین ­شد و به جهت بالا بردن ضریب اطمینان 400 نفر را از شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده از نوع خوشه‌ای چند مرحله‌ای برای پاسخگویی به پرسشنامه انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته است. داده­ها از طریق نرم­افزار spss تجزیه و تحلیل شده‌اند. چارچوب نظری این تحقیق بر نظریات"مربوط به اعتماد"، برنارد باربر، نیکلاس لومان، دیوید جانسون، کلاس اوفه،" نظریات مربوط به احساس امنیت"، مکتب کپنهاگ، دورکیم، پارسونز، مارکس، مازلو، مرتون، باری بوزان ،"نظریه تعلقات مذهبی"، دیوید درسلر، "نظریه مشارکت "جیمز کلمن، جان الستر و گری بکرو استوار است. یافته‌های پژوهش نشان داد، میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی اکثریت پاسخگویان‌‌ (65 درصد) در حد متوسط می‌باشد. هم­چنین مهم‌ترین نتایج حاکی از آن است که: بین سن پاسخگویان، میزان تحصیلات آن‌ها، مدت حضور افراد در شبکه­های اجتماعی مجازی، اعتماد بین­فردی پاسخگویان، تعلقات مذهبی پاسخگویان، میزان استفاده از محتوای مطالب به اشتراک گذاشته ­شده افراد، میزان مشارکت در فعالیت­های شبکه‌ای پاسخگویان و احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی، رابطه معناداری وجود­دارد. هم­چنین بین وضعیت تاهل پاسخگویان، جنسیت آن‌ها، میزان پایبندی کاربران به ارزش‌های فرهنگی و احساس امنیت اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی رابطه وجود ­ندارد.

واژگان کلیدی: احساس امنیت­اجتماعی، شبکه‌های مجازی، تبریز.

 

مقدمه

شبکه­های اجتماعی مجازی، نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با این­که عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته‌اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. از سال 2005 میلادی تاکنون شبکه‌های اجتماعی مجازی اصلی‌ترین مشغله کاربران اینترنت در دنیا و تبع آن ایران بوده است. شبکه‌های اجتماعی مجازی در حال حاضر قوی‌ترین رسانه بر خط (آنلاین) در دنیا به‌ شمار می‌روند. این شبکه‌ها به دلیل تکثر و تنوع محتوایی و قابلیت‌های متعدد نرم‌افزاری و اینترنتی با استقبال وسیعی توسط کاربران مواجه شده­اند. ویژگی این شبکه‌ها، قدرت برقراری نظام شبکه‌ای میان دوستان و همفکران کاربر به صورت منظم و سامان‌مند است. ایرانیان از اولین سال‌های ایجاد موج شبکه‌سازی یعنی رشد سرسام‌آور وب­نوشت‌ها، در این زمینه پیشتاز بوده‌اند. فناوری جهانی اطلاعات و ارتباطات و در راس آن‌ها اینترنت سبب شده تا آسان‌ترین و کم هزینه‌ترین تهدید متوجه امنیت ­اجتماعی شود­ (رفیع و دیگری، 1389: 93).

شکی نیست که اینترنت موجب وسعت افق دید ما می‌شود و فرصت‌های بی­سابقه‌ای برای برقراری تماس با دیگران در اختیار ما می‌گذارد، اما ضرب­آهنگ لگام گسیخته رشد و گسترش اینترنت و شبکه‌های‌ اجتماعی، نشانگر تهدید‌ها و چالش‌هایی برای شکل سنتی تعامل انسانی نیز هست                                    (گیدنز، 1386: 684).

ورود به محیط مجازی، هم­چون سفر به منطقه‌ای غیر‌واقعی است، که از داده­های انفورماتیکی ذخیره شده در کامپیوتر زاده شده است. محیط مجازی در معنی لغت­شناسانه این واژه، حالتی نا‌کجا آباد دارد، چرا که بی‌مکان است. بدین ترتیب، تجربه‌ای چند‌بعدی است که کاملاً یا به طور نسبی از طریق کامپیوتر خلق می­شود و هر استفاده­کننده‌ای می­تواند از طریق ادراک وجود یا هویت آن را تایید نماید.

برخی ویژگی‌های این جهان مجازی عبارتند از : 1. [بی‌مکانی، 2.  فرا‌‌زمانی، 3.  صنعتی بودن محض، 4. عدم محدودیت به قوانین مدنی متکی بر دولت- ملت‌ها، 5.  برخورداری از معرفت­شناسی تغییر شکل یافته پسامدرن، 6.  قابل دسترس بودن به طور همزمان و 7.  روی فضا بودن و برخورداری از فضاهای فرهنگی، اعتقادی، اقتصادی و سیاسی جدید (عاملی، 1382: 27).

اما در فضای مجازی در بسیاری از موارد، فرد در حریم خصوصی با جهان مجازی ارتباط برقرار می‌کند. این ارتباط بین­ فرد با فرد دیگر فراهم شده­است؛ منتهی این ارتباطات در یک موقعیت خصوصی و در تنهایی فرد به ­واسطه کامپیوتر صورت ­می‌گیرد. خصیصه خود‌‌‌فرمانی، هدایت و کنترل و یا به­ عبارتی فرمان­روایی فضای مجازی بر کاربر نیز این حریم خصوصی را تشویق می‌‌‌‌کند. فضای سایبر با هدف ایجاد یک جهان کامل در اطراف انسان، که به ­نوعی امکان ورود به حریم خصوصی را فراهم کند، ایجاد شده­است. حریمی که فرد از هنجارهای اجتماعی رها شده و با احساس آزادی عمل بیشتری زندگی روزمره خود را دنبال می‌کند­(عاملی، 1387: 16).

امروزه شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی­ناپذیری از فرهنگ زندگی آنلاین تبدیل شده‌اند. در ­کنار آن،  هر‌جا تعداد کاربر زیاد می‌شود، توجه هکرها و افراد سو­استفاده‌گر را نیز به خود جلب می‌کند. برای همین ­منظور، این شبکه‌ها در حال تبدیل­شدن به حفره‌های مهم امنیتی هستند، البته مفهوم امنیت در هر جامعه و هر  فرهنگی با توجه به هنجارها و ارزش­های آن جامعه متفاوت است. هم­چنین ­در هر کشور و هر جامعه‌ای متناسب با فرهنگ، تعاملات ­اجتماعی و فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی، کارکردهای شبکه‌های اجتماعی با­هم متفاوت است(عاملی، 1387: 18).

احساس ­امنیت،‏ پیش­نیاز هرگونه توسعه ­اجتماعی،‏ اقتصادی،‏ فرهنگی و سیاسی محسوب شده و با سطح پیشرفت جوامع در ارتباط است(محمدی سرواله، 1393: 33).

بر­اساس واژه­­‌نامه وبستر[3]، امنیت به ­معنای کیفیت یا حالت امن بودن، رهایی از خطر، ترس و احساس نگرانی و تشویش می‌باشد. این تعبیر در دنیای الکترونیکی نیز صادق می‌باشد. اما اگر بخواهیم تعریفی تخصصی در این زمینه داشته باشیم، می­توانیم بگوییم که برقراری امنیت در حفظ و بقا، دارای 4 اصل می‌باشد:

1. محرمانگی: اطلاعات  فقط و فقط بایستی توسط افراد مجاز قابل­دسترس  باشد.

2. تمامیت: یک سیستم از عناصری متشکل است که در کنار­ هم  برای رسیدن به هدفی یکسان همکاری دارند. حفظ تمامیت به ­معنای پیشگیری از بروز مشکل در این همکاری و پیوسته نگه­داشتن عناصر یک سیستم می‌باشد.

3. دسترس­پذیری: اطلاعات بایستی به ­هنگام نیاز، توسط افراد مجاز قابل­دسترس باشد.

4. عدم انکار: به­هنگام انجام کاری و یا دریافت اطلاعات یا سرویسی، شخص انجام­دهنده یا گیرنده نتواند آن را انکار­کند.

گسترش اینترنت خود به خلق محیط‌های جدیدی منجر گردیده که نیازمند ایجاد نظریات روان‌شناسی ­شناختی و ارتباطی جدید است. امنیت از مقوله­ها و نیازهای اساسی انسان است که با زوال آن آرامش خاطر انسان، مختل­شده و نگرانی و اضطراب جای آن را می‌گیرد. آبراهام مازلو[4] در نظریه سلسله مراتبی نیازهایش، احساس ­امنیت را بلافاصله بعد از ارضای نیازهای اولیه انسانی مطرح می‌کند(کاهه، 1384: 133).

امنیت نیز مثل هر مقوله ذهنی و اجتماعی دیگر در جهان دستخوش تغییر  و  دچار دگرگونی      شده­است. هم­ عوامل و متغیرهای "امنیت­زا" و هم­ عوامل و متغیرهای "امنیت­زدا" در دو دنیایی که اطلاعات و ارتباطات، مرزهای آن­ها را از یکدیگر متمایز می‌کنند، متفاوت با گذشته‌اند. متاسفانه، بررسی‌ها نشان می‌‌دهد که حضور بسیاری از کاربران ایرانی در فضای شبکه‌های اجتماعی، با مخاطراتی در رابطه با تهدید حریم خصوصی آنان مواجه است و سهل‌انگاری این دسته از کاربران، گاه صدمات و لطمات جدی بر ­آنان وارد کرده­‌است. بایستی این حقیقت را پذیرفت که مهم‌ترین چالش شبکه‌های اجتماعی اینترنتی، موضوع « اعتماد » به مخاطب یا کسانی است که در لیست دوستان شما قرار­می‌گیرند. مطالعه سبک ­کاربری، کاربران ایرانی نشان­می‌دهد که معمولاً کاربران درخواست سایر کاربران برای دوستی را به راحتی می‌پذیرند. این در حالی است که به ­طور معمول، در شبکه‌های اجتماعی، دوست‌یابی صورت نمی‌پذیرد و تنها دوستان و آشنایان در دنیای واقعی در این فضا نیز نسبت به اتصال و اشتراک‌گذاری اطلاعات و محتوا اقدام­می‌کنند و این آغاز به مخاطره­ افتادن امنیت در فضای شبکه‌های مجازی است. در این برهه زمانی روز به روز بر تعداد کاربران افزوده می‌شود و  افراد با عمومی­شدن این فرصت شکل دیگری از حضور در اجتماع مدرن و امروزی را تجربه می‌کنند. این موضوع بسته به فرهنگ‌های اجتماعی و اعتقادات مذهبی ما ایرانیان، قدری مساله را پیچیده‌تر و قابل تامل‌تر می‌نماید.

طبق آمار سایت الکسا[5]، فیس­بوک[6] یکی  از  ده سایت برتر مورد استفاده ایرانیان در فضای وب است. بی­شک  میزان استقبال تعاملات شبکه‌ای مجازی، تغییراتی  را در  ارتباطات  انسانی  شکل خواهد داد. همان­طور که همه روزه استفاده افراد از شبکه‌های اجتماعی از قبیل فیس­بوک، تویتر[7] و فرندفید[8] بیشتر و بیشتر می‌شود، حفظ حریم خصوصی نیز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. عضویت در شبکه‌های اجتماعی همواره برای عده زیادی با نگرانی و اضطراب همراه بوده­است و در مواردی نیز منجر به مشکلاتی نیز شده­است. کم نیستند افرادی که از برچسب خوردن عکس­هایشان توسط دیگران و یا دیده­شدن    عکس­های خصوصی‌شان توسط دوستان نه چندان صمیمی‌شان شاکی­اند و به نوعی از حضورشان در شبکه‌های اجتماعی مجازی احساس ناامنی می‌نمایند. معمولاً در شبکه‌های اجتماعی، جزئی­ترین اطلاعات کاربران نیز قابل­دریافت و ­­انتشار­­­است. علاقه­مندی‌ها، میزان تحصیلات، ارتباطات خانوادگی، ارتباطات دوستانه، شغل، محل زندگی، محل تحصیل، محل تولد و بسیاری از جزئیات دیگر مورد پرسش قرار ­می‌گیرد. برخی از وب­سایت­های شبکه‌های اجتماعی، حتی رنگ مو، رنگ چشم و اندازه قد کاربر را نیز می‌پرسند. اطلاعاتی که با توجه به فرهنگ کشور ما، حریم خصوصی محسوب شده و ورود به این حریم از طریق افراد نا‌آشنا و غریبه به نوعی احساس امنیت را در افراد تهدید می‌کند. متاسفانه بسیاری از کاربران ایرانی به علت نداشتن آگاهی کامل و بدون در نظر گرفتن خطرات و تهدیدات امنیتی در این شبکه‌ها فعالیت می‌کنند، که می‌تواند باعث به ‌ خطر افتادن حریم شخصی آنان­ شود. در ارتباط با حریم خصوصی و امنیت در شبکه‌های اجتماعی، متاسفانه از سوی نهادهای متولی داخلی، آگاه‌سازی به معنای واقعی صورت نگرفته است(خاکی، 1392: 3).

از ابتدای­ زندگی بشر، امنیت یکی از دغدغه­های اصلی انسان‌ها بوده­است. امروزه با گسترش اینترنت و فضاهای شبکه‌ای در کشورمان لزوم امنیت برای فعالیت در این فضاهای مجازی بیش از پیش احساس می‌شود. ترس و بیم از تخریب مبانی اخلاقی، اجتماعی و نداشتن احساس امنیت­ روانی و فرهنگی ناشی از هجوم اطلاعات آلوده و مخرب از طریق اینترنت و فضاهای مجازی واکنشی منطقی است، زیرا هر جامعه‌ای چارچوب­های اطلاعاتی خاص خود را دارد. طبیعی است که هر نوع اطلاعاتی که این حد و مرزها را بشکند، می‌تواند سلامت و امنیت جامعه و افراد را به خطر اندازد. برخلاف وجود جنبه‌های مثبت شبکه‌های اجتماعی مجازی، استفاده نادرست از این شبکه‌های رایانه­ای توسط افراد هنجارشکن، احساس امنیت کاربران را  با خطر رو به رو ساخته­است. از این رو  به کارگیری روش­ها و راهکارهای مختلف برای پیشگیری از نفوذ داده‌های مخرب و مضر و گزینش اطلاعات سالم در این شبکه‌ها ضروری است. و ما به­عنوان فعالین حوزه علوم ارتباطات اجتماعی نسبت به ایجاد و حفظ و بالاتر بردن احساس امنیت در میان کاربران داخلی شبکه‌های مجازی مسئول هستیم.

شواهد نشان می‌دهد که گسترش و توسعه روز­افزون فن­آوری­های جهانی اطلاعاتی و ارتباطی، بیش از آن‌که در راستای تامین امنیت ­اجتماعی باشد، به نوعی تهدید علیه امنیت  تبدیل شده‌اند.  انقلاب       فن­آوری، به شیوه ارتباطات (اینترنت، ارتباطات ماهواره­ای و رایانه­های پیشرفته) اشاره­دارد که با کمک پیشرفت‌های فناوری، فاصله و مکان را به  عوامل  غیرمهم تبدیل کرده­است(رفیع و دیگری، 1389: 88). و این گسترش فن‌آوری­ها از طریق اختلال در فرهنگ و هویت ملی، قومی و مذهبی، امنیت را زائل می‌سازد(کاستلز، 1380: 27).

فن‌آوری ­جهانی اطلاعات و ارتباطات و در راس آن‌ها اینترنت سبب شده­است تا آسان‌ترین و کم هزینه‌ترین تهدید متوجه امنیت اجتماعی­ شود(رفیع و دیگری، 1389: 93).

در  عین ­حال بر ­اساس آمار ارائه شده از سوی پایگاه اینترنتی "داده­ها و آمار­اینترنت" بیش از نیمی از کاربران اینترنت خاورمیانه، به کشور ایران اختصاص دارد. از این رو ایران پر کاربرترین کشور خاورمیانه است و در صورت بی­توجهی به ­این پدیده به ­جای بهره‌گیری  از آن، با تهدیدات­ ناشی از  آن مواجه خواهیم­شد. و ممکن است در  نهایت شاهد زوال احساس امنیت  در جامعه خود باشیم  ( رستگار خالد و همکاران، 1392:   14). احساس امنیت ­اجتماعی، به­عنوان یک پدیده روان­شناختی و اجتماعی، تحت تاثیر تجربه‌های مستقیم و غیر‌مستقیم افراد از شرایط متفاوت اجتماعی است، که انسان‌ها برای دستیابی به زندگی سالم و تداوم روابط­اجتماعی نیازمند آن می­باشند. احساس ناامنی، از مهم‌ترین دغدغه‌های جوامع معاصر، به ­ویژه در کشورهای در حال توسعه می‌باشد. این بدان معنی است که گسترش این پدیده، با سطح توسعه جامعه رابطه داشته و به گونه‌ای آینده اغلب جوامع محسوب می‌گردد. این مساله بر­طرف نخواهد شد، مگر آن­که، با تجزیه و تحلیل، علل و زمینه‌های پیدایش و گسترش احساس ناامنی را در اعضای جامعه تشخیص­داده و برای برطرف­سازی آن، آمادگی کسب نماییم. با توجه به شتاب اعجاب‌آور و رشد تصاعدی همه‌گیری و همه‌جایی شبکه‌های مجازی و شیوه ارتباطی که در جمعیت کشور ما، به خصوص بین جوانان و دانشجویان جامعه در حال شکل‌گیری است و به­علت تاثیر­پذیری و دسترسی بیشتر این قشر به فضای مجازی و اینترنت، میزان احساس امنیت کاربران و عوامل تاثیر‌گذار بر ­آن، در فضای شبکه‌های اجتماعی می‌تواند یکی از آثار و پیامدهای اجتماعی باشد، که در بین این نسل از جامعه به وجود­می‌آید. این مساله ما را بر­آن داشت تا از طریق پژوهش، در بین کاربران نسل­جوان به­ عنوان مخاطبان اصلی این فضای ارتباطی، این پدیده را مورد سنجش قرار­دهیم.  ذکر این موضوع دارای اهمیت است که امنیت ­اجتماعی دارای دو بعد عینی (حفاظت از خطر) و ذهنی (احساس ایمنی) است.هدف مورد­ بررسی ما در این پژوهش، بعد­ ذهنی امنیت است که احساس امنیت را در ­بر می‌گیرد.

رسیدن به یک نتیجه تحقیقی خوب و هم­چنین به یک مدل برازنده­تر، نیازمند استفاده از تجربیات پیشین محققان­ قبلی نسبت به مساله ­است. در ذیل به ­برخی موارد که به­عنوان پیشینه تحقیق از آن بهره جسته‌ایم می‌پردازیم.

" تاثیر فضاهای مجازی بر کنش­اجتماعی جوانان دانشجوی دختر با تاکید بر اینترنت" عنوان پژوهش ساروخانی و همکارانش در سال 1387 می‌باشد. چارچوب نظری تحقیق مربوط به نظریه پردازان کنش­اجتماعی، رسانه‌ها و فضاهای مجازی، پست­مدرن و گستره ‌نوین همگانی­ هابرماس می‌باشد. شیوه تحقیق میدانی - پیمایشی و ابزار جمع­آوری اطلاعات پرسشنامه بوده و حجم نمونه شامل 315 نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز می‌باشد. پردازش‌ها و آزمون‌های آماری مبین این واقعیت است که برخلاف تصور مرسو­م، این کنش‌ها از ویژگی‌های فردی مانند سن، تاهل، تحصیلات و عواملی چون میزان ساعات، هزینه استفاده و زمینه کاربرد اینترنت متاثر نیست و هم­چنین استدلال می‌شود که کنش‌های اجتماعی، دارای ماهیتی هدف­مند بوده است. تفاوت‌های شناختی، شخصیتی، به همراه محیط‌های اجتماعی واقعی از قبیل نهاد‌های اجتماعی و هم­چنین اعتقادات و ارزش­ها در بروز آن‌ها موثر ­است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد بین حوزه عمومی اینترنت و اشکال کنش­ اجتماعی، از قبیل خدمات ­اجتماعی، فرهنگی، وکالت و سازمان‌دهی، تغییر و دگرگونی، تعلیم و تربیت­ اجتماعی و آگاهی از ارزش‌های مذهبی رابطه معنا‌دار و همبستگی ضعیفی وجود ­دارد. از این رو استباط می‌شود که کنش‌های واقعی را باید در نهاد‌های واقعی که افراد رفتار خود را در درون آن بنا می‌کنند جستجو­کرد.

"تعامل در فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و تاثیر آن بر هویت دینی جوانان؛ مطالعه موردی فیس‌بوک و جوانان شهر اصفهان"عنوان پژوهش قاسمی و همکارانش در سال 1392 می‌باشد. پرسش اصلی تحقیق این است که استفاده از فیس‌بوک چه تاثیری بر  هویت  دینی کاربران دارد؟  آیا فیس‌بوک به­عنوان یکی از ابزارهای جهانی­شدن،  تضعیف­کننده  هویت  دینی است؟ پژوهش حاضر به صورت پیمایشی و با استفاده از روش نمونه‌گیری داوطلبانه و در دسترس و بهره‌گیری از پرسشنامه اینترنتی محقق ساخته، با تکیه بر نظریه‌های کاشت و ساخت‌‌یابی گیدنز صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش را کاربران جوان فیس‌بوک شهر اصفهان تشکیل می‌دهند. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که بین مدت زمان عضویت، میزان استفاده، میزان مشارکت و فعالیت کاربران  در استفاده از فیس‌بوک، رابطه معنادار معکوس، و بین واقعی تلقی کردن محتوای فیس‌بوک و هویت دینی کاربران رابطه معنادار مثبتی وجود دارد. یعنی هر چه مدت زمان عضویت، میزان استفاده، میزان مشارکت و فعالیت کاربران در استفاده از فیس‌بوک افزایش پیدا می‌کند، از برجستگی هویت دینی نزد آن‌ها کاسته می‌شود. هم­چنین یافته‌ها بر این واقعیت دلالت دارد که جوانان متناسب با نوع نیازهای دینی و مذهبی خود از فیس‌بوک استفاده می‌کنند و به­ همان ترتیب استفاده از فیس بوک بر ­شیوه و سبک دین‌داری آن‌ها تأثیر می‌گذار ."استفاده از اینترنت و احساس امنیت­اجتماعی "عنوان پژوهشی است که توسط امیر رستگار خالد و فاطمه محمدیان در سال 1391 صورت پذیرفته است. روش تحقیق در این پژوهش پیمایشی بوده و در بین نمونه‌ای 349 نفری از دانشجویان دانشگاه باهنر کرمان اجرا شده­است. چارچوب نظری، یک چارچوب تلفیقی از نظریه‌های مکتب کپنهاک و نظریه چلبی بر­اساس آجیل پارسونز می‌باشد. نتایج به دست آمده از آزمون فرضیات نشان می‌دهد، که هر چه میزان و سابقه استفاده از اینترنت بیشتر شود، احساس امنیت ­اجتماعی کاهش می‌یابد. هم­چنین بین نوع و میزان استفاده از اینترنت و احساس امنیت ­اجتماعی نیز رابطه معنی‌داری وجود­دارد. به گونه‌ای که از یک ­سو استفاده از اینترنت در مقایسه با مصرف ابزاری آن احساس امنیت ­اجتماعی را بیشتر کاهش می‌دهد و از سویی دیگر کسانی که از سایت‌های فیلتر شده استفاده­ می‌کنند، احساس امنیت پایین‌‌تری نیز نسبت به مابقی افراد دارند.

"احساس امنیت ­اجتماعی،‌ شبکه‌های اجتماعی و نهادهای نظم و قانون (مطالعه موردی مشهد)" عنوان تحقیقی است که توسط حسین قدرتی و همکارانش در سال 1388 صورت پذیرفت. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی از نوع پیمایشی است، و جامعه­آماری این پژوهش را کلیه ساکنین شهر مشهد که در محدوده سنی 18 تا 65 سال تشکیل می‌دهند، که به روش­نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای 600 نفر انتخاب و مورد بررسی قرار­گرفتند. برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده­شده و یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که متغیر‌های اعتماد به دادگاه، اعتماد به پلیس، عضویت در انجمن‌های ادبی- هنری، جنسیت و وضعیت تاهل وارد مدل رگرسیون می‌شوند. این یافته­ها نشان­می‌دهد که در وهله اول بهبود عملکرد نهاد‌های دولتی و به ویژه دو نهاد یاد شده و در وهله دوم گسترش شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند به تقویت احساس امنیت­اجتماعی شهروندان کمک­کند. در این تحقیق  مدل ­نظری مازلو به­عنوان چارچوب نظری مورد استفاده قرار گرفته­است.

"رابطه احساس امنیت­اجتماعی ونگرش مذهبی "عنوان تحقیقی است که در سال 1386 توسط علی­­ربانی و وحید قاسمی صورت پذیرفته و روش به کار گرفته شده در این تحقیق از نوع پیمایشی بوده که درآن  به ­بررسی تاثیر نگرش مذهبی شهروندان 15 ساله و بالاتر مقیم شهراصفهان بر احساس امنیت اجتماعی وابعاد چهارگانه آن پرداخته شده است. یافته‌ها نشان می­دهد ­که؛ احساس امنیت به ترتیب درابعاد روانی، اقتصادی، سیاسی و قضایی کمتر است. واریانس عامل نگرش مذهبی تا 53 درصد، توان تبیین عامل­احساس امنیت ­اجتماعی را داراست. در بین ابعاد دوگانه نگرش مذهبی، شامل­نگرش به روحانیت و نگرش به دین­داری، بعد نخست، ازتوان تبیین بیشتری برخوردار است. به این معنی که افرادی که بنحو قابل توجهی، نسبت به روحانیت نگرش مثبت‌تری داشته‌اند از احساس امنیت بالاتری نیز برخوردار بوده‌‌اند و بالعکس.

"زندگی آمریکایی و اینترنتی"عنوان پروژه تحقیقاتی است که در سال  2007، موسسه مطالعاتی پو[9]، به انجام رسانیده که نتایج تحقیق نشان داد 66 درصد از نوجوانان پروفایل شخصی‌شان در اینترنت را از نظر میزان دسترسی محدود می‌کنند. بر­اساس برآورد این پژوهش، 82 درصد نوجوانان، نام کوچک خود را در اینترنت ثبت می‌کنند و از این میان 79 درصد عکس خود را هم ضمیمه و 61 درصد نام شهر خود را ثبت کرده‌اند و 29درصد نیز پست الکترونیک خود را قرار می‌دهند. بر­اساس مطالعه پو، معمولاً دختران اطلاعاتی را ثبت  نمی‌کنند که از طریق آن بتوان موقعیت فیزیکی‌شان را شناسایی کرد. در مقابل، معمولاً پسران اطلاعات بیشتری از موقعیت واقعی‌شان ارائه می‌دهند(لن­هارت[10] و دیگری، 2007).

"اطلاعات و حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی آنلاین" مطالعاتی است که گراس و آکواستی روی چهار هزار پروفایل فیس‌بوک دانشجویان دانشگاه کارنژی ملون[11] انجام داده­اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، تهدیدهای گوناگونی از اطلاعات شخصی پست ­شده در شبکه‌های اجتماعی مجازی برخاسته‌اند. فقط 2/1 درصد کاربران، میزان امنیت اطلاعات خود را از حالت عادی ارتقا داده­بودند. بنابراین، اطلاعاتی کامل از کاربران (از جمله نام کوچک، نام­خانوادگی،  عکس شخصی، شهر ­تولد، تاریخ تولد و کد پستی) برای هر ­کسی که عضو فیس‌بوک باشد، به سادگی قابل دسترس بود. با در اختیار داشتن این اطلاعات می‌توان شماره امنیت­ اجتماعی افراد را حدس زد و اطلاعات درمانی حساس آن­ها را به­دست آورد. با استفاده از اطلاعات موجود در فیس‌‌بوک، به­سادگی می‌توان به موقعیت فیزیکی هر فردی پی­برد. در این پژوهش آمده؛ امروزه شبکه‌های اجتماعی اینترنت، به تهدیدی برای حوزه خصوصی زندگی کاربران تبدیل شده­است(گراس[12] و دیگری، 2005).

با بررسی نظریات تعدادی از جامعه‌شناسان و روان‌شناسان در زمینه احساس امنیت، می‌توان متوجه گردید، که هر یک از این نظریه‌پردازان جنبه خاصی از موضوع امنیت را مورد بحث قرار­داده‌اند. ولی در همه نظریات بر اهمیت این بعد از امنیت، یعنی احساس امنیت­­ اجتماعی یا همان بعد ذهنی تاکید فراوانی شده­است. آن­چه که از نظریات بر­ می‌آید بیانگر این موضوع است که امروزه مفهوم امنیت، از بعد فیزیکی خارج شده و ابعاد اجتماعی، فرهنگی و هویتی را به خود اختصاص داده­است. با بررسی آرای صاحب نظران می‌توان به اهمیت فرهنگ و هویت در بحث امنیت­ اجتماعی پی­برد و همان‌گونه که مشاهده­ شده است، این مکاتب، امنیت را مترادف هویت در نظر  گرفته‌اند و در واقع معتقد هستند هر آن‌چه که فرهنگ را مورد هجمه قرار می‌دهد، امنیت را نیز به خطر می‌اندازد. در جوامع امروزی، عوامل متعددی احساس امنیت ­اجتماعی را با خطر مواجه ساخته که از جمله آن­ها جهانی­شدن می‌باشد. البته جهانی­شدن در غالب رسانه، این مساله را موجب می‌شود. شبکه‌های اجتماعی مجازی، به­عنوان یکی از رسانه‌های نوین و از جمله مهم‌ترین این رسانه‌ها می‌باشند که احساس امنیت ­اجتماعی را دچار اختلال می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی به­ عنوان ابزاری که به ­طور مستقیم یا غیر‌مستقیم بر روی هنجار‌ها، ارزش‌ها، فرهنگ و هویت افراد تاثیر می‌گذارند، می‌تواند؛ عامل خطری برای امنیت هویتی، فرهنگی و اجتماعی باشند. هم­چنین بر اساس نظریات مربوط به اعتماد بین­فردی، مشارکت و تعلقات مذهبی، این متغیر‌ها می‌توانند بر روی احساس امنیت ­اجتماعی، در فضای شبکه‌های اجتماعی تاثیر‌گذار باشند. در باب اعتماد، نظریه پردازانی هم­چون باربر، زیر­بنای به­وجود آمدن اعتماد را در صداقت و درستی، پایبندی بر اصول اخلاقی، اعتماد به کارایی و کارآمدی یا توانایی اجرای وظایف محوله و ترجیح منافع جمعی به منافع فردی می‌دانند.         هم­چنین لومان از زاویه دیگری به اعتماد می‌پردازد. وی اعتماد را یک ساز­و­کار اجتماعی می‌داند، که از طریق آن انتظارات، اعمال و رفتار انسان‌ها هدایت و تنظیم می‌شود. وی هم­چنین معتقد به اجرای درست قوانین در جامعه بوده و همکاری و مشارکت را در بین اعضای جامعه، از تبعات اعتماد بین­فردی تلقی کرده­است. اوفه نیز هم­چون باربر، در نظریه خود در رابطه با ایجاد اعتماد، انگیزه جمعی و گروهی را غالب بر انگیزه فردی  می‌پندارد   و  یکی دیگر از موارد  تقویت اعتماد اعضا را، هویت‌های مشترک                     ( مذهب، دین، ارزش  و ...) و هم­چنین احساس تعلق فرد نسبت به گروه بیان نموده­است. به ­نظر دیوید جانسون عامل تاثیر­گذار بر اعتماد، تضاد بین اعضای گروه می‌باشد، که نسبت به هم رابطه معکوس دارند. یعنی بالا گرفتن تضاد در بین اعضا، اعتماد را پایین می‌آورد و پایین آمدن آن (تضاد) اعتماد را بالا می‌برد. در حوزه تعلقات مذهبی، دیوید درسلر معتقد است که تعلقات مذهبی و مذهب‌گرایی، عاملی برای به ­وجود آمدن احساس امنیت در افراد است. در ادامه اصل محوری، نظریه مشارکت جیمز کلمن، جان الستر و گری بکر و ... بر این موضوع است که رفتار آدمیان هدف‌دار و سنجیده است. آدمیان راهی را انتخاب می‌کنند که با اغراض‌شان (هدف و مقصود) همسو است. به این مفهوم که به طور مثال اگر افراد در شبکه‌های اجتماعی عضویت دارند، اهداف مشترکی را دنبال می‌کنند و به دنبال فایده، تسریع و تسهیل در اهداف خود هستند. در این نظریه، فرض بر ­این است که انسان‌ها از بین تمام مسائل و       راه­هایی که در پیش رو دارند، راهی را که با اغراض‌شان موافق است و دوست دارند در آن مسیر حرکت کنند، اختیار می‌کنند. و برای رفتن به هر راهی محاسبه سود و زیان می‌کنند و پس از بررسی ادله مختلف راهی را بر می‌گزینند که موافق میل آ‌ن‌ها باشد و بر این اساس اقدام به مشارکت می‌نمایند.

هدف اصلی مقاله، مطالعه و شناخت عوامل مرتبط با میزان احساس امنیت­ اجتماعی کاربران، در شبکه‌های اجتماعی مجازی است، تا بدین­وسیله به اهداف جزیی­تر زیر دست یابد:

-  بررسی احساس امنیت­ اجتماعی کاربران.

-  بررسی عوامل شخصیتی تاثیرگذار بر میزان احساس امنیت ­اجتماعی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی (متغیرهای شخصیتی مانند سن، جنسیت، میزان تحصیلات و ...).

-  بررسی تاثیر مدت زمان حضور افراد در شبکه‌های اجتماعی مجازی بر میزان احساس امنیت ­اجتماعی آنان.

-  بررسی تاثیر تعلقات مذهبی افراد بر میزان احساس امنیت­ اجتماعی آنان در شبکه‌های مجازی.

-  بررسی رابطه بین اعتماد فردی کاربران و میزان احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها.

-  بررسی رابطه بین محتوای مطالب به اشتراک گذاشته شده در شبکه‌های مجازی و میزان احساس امنیت ­اجتماعی.

-  بررسی رابطه بین میزان پایبندی به ارزش­های فرهنگی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی و احساس امنیت ­اجتماعی.

- بررسی رابطه بین میزان مشارکت در فعالیت­های شبکه‌ای و احساس امنیت­ اجتماعی.

 

ابزار و روش تحقیق

جامعه ­آماری در پژوهش حاضر، دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در سال تحصیلی 94-1393 می‌باشد که تعداد 23016 بوده و در شبکه‌های اجتماعی مجازی عضو هستند. با توجه به اهمیت تحقیق تلاش شده که در پیمایش از دانشجویان، از کاربرانی که در شبکه‌های مجازی عضویت دارند، نمونه‌گیری انجام پذیرد. حجم نمونه براساس فرمول کوکران با در نظر گرفتن فاصله اطمینان 95 درصد، 378 نفر محاسبه شده­است. برای بالاتر بردن ضریب اطمینان بیش از 5 درصد به حجم نمونه انتخابی اضافه­شد. از آن‌جا که همواره عواملی وجود ­دارد که سبب می­شود افراد انتخاب شده نهایتاً در نمونه قرار نگیرند، عدم ‌پاسخگویی آن‌ها مشکل اصلی را به ­وجود می‌آورد. کاهش غیر­قابل پیش­بینی حجم نمونه و سوگیری آن‌ها، حدود 20 درصد نارسایی پاسخگویان را پدید می‌آورد، بنابر‌این می­توان نمونه‌ای را استخراج کرد که 20 درصد بزرگ­تر از آن ­چه می‌خواهیم باشد(ببی، 1384: 90).

نهایتاً تعداد 22 نفر بیشتر از حجم به­دست­ آمده از فرمول کوکران انتخاب می‌شوند که برای         پرسشنامه‌هایی است که احتمالاً با خطا تکمیل می‌گردد، بنابراین تعداد حجم ­نمونه 400 نفر می‌باشد. روش نمونه‌گیری در این پژوهش تصادفی ساده از نوع خوشه‌ای چند مرحله‌ای است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته می‌باشد که بر ­اساس اهداف و پرسش­های تحقیق تهیه­شده و برخی از پرسش­ها در قالب طیف لیکرت، برخی به ­صورت باز و برخی چند­گزینه‌ای طراحی گردیده­است. قبل از ویرایش نهایی به­ منظور تعیین روایی ­صوری سوال‌های پرسشنامه، از چند کارشناس حوزه سنجش و پژوهش استفاده­شد، به ­طوری که بر اساس نظر کارشناسان، تعدادی از پرسش­ها که دارای ابهام بودند، تغییر و برخی از پرسش­های غیر­ضروری و تکراری نیز حذف­شدند.

برای توصیف و تحلیل داده‌ها، از روش­های آماری استفاده شده است. در این پژوهش، با استفاده از اطلاعات جمع‌آوری شده     از طریق پرسشنامه، به ­وسیله نرم افزار spss عملیات آماری  مورد نیاز،    اجرا             شده­است. اطلاعات جمع‌آوری شده، با استفاده از دو نوع آماره مورد مطالعه و بررسی قرار­گرفته‌اند، که عبارتند ­از:

آماره توصیفی؛ که در این قسمت از تحقیق، برای تجزیه و تحلیل اطلاعاتی که به ­منظور توصیف و معرفی خصوصیات جمعیت نمونه گردآوری شده‌اند از آماره‌های جداول توزیع فراوانی، شاخص میانگین و نمودار‌‌ها، استفاده شده­است. هم­چنین برای تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق، که به­ منظور آزمون فرضیات و تبیین تحقیق جمع‌آوری شده‌اند، از آماره‌های استنباطی مانند آنالیز واریانس، ضریب             همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شده­است.

 

جدول شماره (1):  بررسی قابلیت اعتبار و اعتماد متغیرهای تحقیق

متغیر	تعداد گویه	مقدار آلفا
میزاناحساسامنیتاجتماعی کاربران در شبکه‌های مجازی	5	768/0
اعتماد بین­فردی در ارتباطات مجازی	5	771/0
تعلقات مذهبی	4	833/0
میزان مشارکت در فعالیت­های شبکه‌ای مجازی	5	859/0
استفاده از محتوای مطالب به اشتراک گذاشته­شده	6	724/0
میزان پایبندی به ارزش‌های فرهنگی کاربران	4	768/0

 

همان­طور که  در جدول  شماره (1) ملاحظه می‌کنید، یافته‌های حاصل از آزمون       کرونباخ نشان می‌دهد که کلیه متغیرهای تحقیق دارای آلفای بالاتر از 7/0 می‌باشند. یعنی گویه‌های در ­نظر گرفته ­شده جهت سنجش هر یک از متغیر‌های تحقیق، از همبستگی درونی بالایی برخوردار­بوده و مناسب سنجش متغیرهای مورد­نظر می‌باشند.

 

یافته­ها

در این بخش به تحلیل یافته­ها و روابط بین متغیرها یا فرضیات تحقیق می‌پردازیم. در ابتدا رابطه بین دو  متغیر را از طریق ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز واریانس و آزمون تی­تست می‌سنجیم، سپس نمودار و جدول آزمون ضریب همبستگی هر فرضیه را می‌آوریم. برای آزمون فرضیات به این دلیل از آزمون پیرسون استفاده ­شده، که می‌پذیریم داده‌های ما فاصله‌ای می‌باشند  و  به این خاطر آن­ها را با     یکدیگر جمع می‌کنیم.

آزمون فرضیه 1:  بین سن کاربران و احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها در شبکه­های اجتماعی مجازی رابطه وجود­ دارد.

 

جدول شماره (2): آزمون تحلیل واریانس بین میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه های مجازی و سن  ANOVA

میزان خطا	F	میانگین مربعات	درجه آزادی	جمع مربعات
000/0	38/64	61/871	4	45/3486	میانگینبین گروهی
---	---	53/13	395	7/5347	میانگیندرون گروهی
---	---	-----	399	16/8834	کل

همان‌گونه که در جدول شماره (2) مشاهده­ می‌کنید نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان می‌دهد، میزان­خطای آزمون F کمتر از 05/0 و برابر (00/0= sig) می‌باشد. یعنی میانگین احساس امنیت اجتماعی در گروه‌های سنی مختلف با یکدیگر برابر نبوده و متفاوت است. بنابراین می‌توان گفت بین میزان احساس امنیت ­اجتماعی کاربران شبکه‌های مجازی و سن آن‌ها رابطه معناداری وجود ­دارد و نتایج قابل تعمیم به جامعه ‌آماری می­باشند. بنابراین بین سن پاسخگویان و احساس امنیت­ اجتماعی آن‌ها  در شبکه­های اجتماعی مجازی رابطه معناداری وجود ­دارد.

آزمون ­فرضیه 2: بین میزان تحصیلات کاربران و احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی رابطه وجود ­­دارد.

 

 

جدول شماره (3): آزمون تحلیل واریانس بین میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی ومیزان تحصیلات ANOVA

سطح معناداری	F	میانگین مربعات	درجه آزادی	جمع مربعات
000/0	19/19	04/346	5	22/1730	میانگین بین گروهی
---	---	03/18	394	93/7103	میانگین درون گروهی
---	---	-----	399	16/8834	کل

همان‌گونه که در جدول شماره (3) مشاهده می‌کنید، نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان می‌دهد، سطح معناداری آزمون F کمتر از 05/0 و برابر (000/0 = sig) می‌باشد. یعنی میانگین احساس امنیت ­اجتماعی کاربران با میزان تحصیلات مختلف برابر نبوده و متفاوت است. بنابراین می‌توان گفت بین میزان تحصیلات و میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی رابطه معناداری وجود ­دارد و فرضیه محقق تایید­می‌شود. بنابراین بین میزان تحصیلات کاربران پاسخگو واحساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازیرابطه معناداری وجود ­دارد.

آزمون فرضیه 3: بین وضعیت تاهل پاسخگویان و احساس امنیت­ اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی رابطه وجود ­دارد.

 

جدول شماره(4): نتایجآزمون تی مستقلبرای مقایسه نمرات احساس

 امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازیدر بین دو گروهمجرد و متاهل

ضریب فاصله اطمینان در سطح 95 %		احتمال انحراف استاندارد	تفاوت میانگین	میزان خطا	درجه آزادی	ارزش t		آزمون لوین
							میزان خطا	fضریب
بیشترین	کمترین
59/1	299/0-	483/0	650/0	179/0	398	34/1	294/0	10/1	برای برابری واریانس­ها
59/1	293/0-	479/0	650/0	179/0	37/332	35/1			برای نابرابری واریانس­ها

برای پاسخ به این پرسش، از طریق آزمون تی‌تست (T-Test) میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی در بین دو گروه مجرد و متاهل را محاسبه می‌نماییم. بر­این اساس همان‌گونه که در جدول شماره (4) مشخص است، طبق نتایج آزمون لوین، میزان خطا بیشتر از 05/0 برابر (294/0= sig)  و آماره f برابر 10/1 می­باشد و با توجه به معنادار نبودن نتایج آزمون لوین، مقدار t برابر با 34/1 و میزان خطا برابر با (179/0sig=) می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی در بین دو گروه مجرد و متاهل تفاوت معناداری ندارد و فرضیه محقق رد می‌شود. بنابر‌این بین وضعیت تاهل پاسخگویان و احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها درشبکه‌های اجتماعی مجازی رابطه معناداری وجود­ ندارد.

آزمون ­فرضیه 4:  بین جنسیت پاسخگویان و احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها در شبکه­های اجتماعی مجازی رابطه وجود ­دارد.

 

جدول شماره(5): نتایج آزمون تی  مستقل برای مقایسه نمرات احساس

امنیت اجتماعی در شبکه‌های مجازی در بین دو گروه زن و مرد

ضریب فاصله اطمینان در سطح 95%		احتمال انحراف استاندارد	تفاوت میانگین	میزان خطا	درجه آزادی	ارزش t	میزان خطا	آزمون لوین ضریب f
بیشترین	کمترین
28/0	57/1-	474/0	647/0-	173/0	398	36/1-	308/0	04/1	برای برابری واریانس­ها
29/0	58/1-	476/0	647/0-	175/0	58/363	35/1-			برای نابرابری واریانس­ها

 

برای پاسخ به این پرسش، از طریق آزمون تی‌تست (T-Test) میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی در بین دو گروه زن و مرد را محاسبه می‌نماییم. بر­این اساس همان­گونه که در جدول شماره (5) مشخص است، طبق نتایج آزمون لوین میزان خطا بیشتر از 05/0 برابر (308/0= sig) و آماره f برابر 04/1 بوده و با توجه به معنادار ­نبودن نتایج آزمون لوین، مقدار t برابر با 36/1- و میزان خطا برابر (173/0sig=) می‌باشد. پس می‌توان گفت احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی در بین دو گروه زن و مرد تفاوت معناداری­ ندارد و فرضیه محقق، رد می‌شود. بنابراین بین جنسیت پاسخگویان و احساس امنیت­اجتماعی آن‌ها در شبکه­های اجتماعی مجازی رابطه معناداری وجود­ ندارد.

آزمون ­فرضیه 5:  بین مدت حضور افراد در شبکه‌های اجتماعی مجازی و میزان احساس         امنیت ­اجتماعی آن‌ها رابطه وجود­ دارد.

 

 

جدول شماره(6):آزمون تحلیل واریانس میزان احساس

امنیت اجتماعی در شبکه‌های مجازی و مدت حضور افراد در شبکه‌های مجازی ANOVA

	جمع مربعات	درجه آزادی	میانگین مربعات	F	سطح معناداری
میانگین بین گروهی	002/3060	4	765	33/52	000/0
میانگین درون گروهی	15/5774	395	61/14	---	---
کل	16/8834	399	-----	---	---

همان‌گونه که در جدول شماره (6) مشاهده می‌کنید، نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان می‌دهد، سطح معناداری آزمون F کمتر از 05/0 و برابر (000/0 = sig) می‌باشد. یعنی میانگین احساس              امنیت ­اجتماعی کاربران در رده‌های زمانی مختلف حضور در شبکه‌های مجازی با یکدیگر یکسان نبوده و متفاوت­است. بنابر‌این می‌توان گفت بین مدت حضور افراد در شبکه‌های مجازی و میزان احساس امنیت اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های مجازی رابطه معناداری وجود ­دارد و نتیجه قابل تعمیم به جامعه ­آماری بوده و فرضیه محقق، تایید­ می‌شود. و مدت حضور افراد در شبکه‌های اجتماعی مجازی بر میزان احساس امنیت ­اجتماعی تاثیرگذار است به طوری که هر چه مدت حضور بیشتر، احساس امنیت نیز بیشتر می‌شود.

آزمون­فرضیه 6: اعتماد بین فردی پاسخگویان در ارتباطات مجازی بر میزان احساس امنیت­ اجتماعی آن‌ها در شبکه­های اجتماعی مجازی تاثیرگذار است.

 

جدول شماره (7): ضریب همبستگی بین میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه‌های مجازی و اعتماد بین فردی

اعتماد بین فردی در ارتباطات مجازی	مقدار ضریب همبستگی	352/0
	حجم­نمونه	400
	میزان­خطا	000/0

 

برای بررسی این فرضیه، بعد از به‌دست آوردن نمره میزان احساس امنیت ­اجتماعی کاربران در شبکه‌های مجازی ازسوال­های پرسشنامه و نیز محاسبه امتیاز مربوط به تاثیر اعتماد بین­فردی در ارتباطات مجازی، از طریق ضریب همبستگی پیرسون، میزان همبستگی بین دو متغیر را محاسبه می‌نماییم. بر ­این اساس همان­طور که در جدول شماره (7) مشاهده ­می‌کنید، شدت همبستگی بین تاثیر اعتماد بین­فردی در ارتباطات مجازی و میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه­های مجازی، برابر 352/0گردیده است، که حکایت از همبستگی مستقیم بین دو متغیر دارد. با توجه به میزان خطای کمتر از 05/0 و برابر (000/0sig=) می­توان با اطمینان 99 درصد گفت که همبستگی بین دو متغیر معنادار می‌باشد و می‌توان نتیجه را به جامعه آماری تعمیم داد. در نتیجه اعتماد بین­فردی پاسخگویان بر میزان احساس امنیت­ اجتماعی آن­ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی تاثیرگذار است و با افزایش اعتماد بین فردی کاربران، میزان احساس امنیت ­اجتماعی آن­ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی نیز افزایش می‌یابد.

آزمون ­فرضیه 7: بین تعلقات مذهبی پاسخگو‌یان و میزان احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها در                  شبکه­های مجازی رابطه وجود­ دارد.

 

جدول شماره (8): ضریب همبستگی بین  میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه‌های مجازی و تعلقات مذهبی

تعلقات مذهبی	مقدار ضریب همبستگی	297/0-
	حجم­نمونه	400
	میزان­خطا	000/0

 

برای بررسی این فرضیه، بعد از به‌دست آوردن نمره میزان احساس امنیت­ اجتماعی در شبکه‌های مجازی از سوال­های پرسشنامه و نیز محاسبه امتیاز مربوط به تاثیر تعلقات مذهبی، از طریق ضریب         همبستگی پیرسون، میزان همبستگی بین دو متغیر را محاسبه می‌نماییم. بر­این اساس همان­طور که در جدول شماره (8) مشاهده می‌کنید، شدت­ همبستگی بین تاثیر تعلقات مذهبی و میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه‌های مجازی، برابر 297/0- گردیده­است، که حکایت از همبستگی معکوس بین دو متغیر­ دارد. یعنی همبستگی بین دو متغیر در خلاف جهت همدیگر است و هر­چه میزان تعلقات مذهبی بالا رود، میزان احساس امنیت ­اجتماعی کاربران در شبکه­های مجازی پایین می‌آید. با توجه به میزان خطای کمتر از 05/0 و برابر (000/0sig=) می­توان با اطمینان 99 درصد گفت که همبستگی بین دو متغیر معنا‌دار می­باشد و می‌توان نتیجه را به جامعه آماری تعمیم داد. در نتیجه بین تعلقات مذهبی            پاسخگویان و میزان احساس امنیت ­اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی، رابطه معناداری وجود دارد و با افزایش تعلقات مذهبی دانشجویان پاسخگو، میزان احساس امنیت­ اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های مجازی کاهش می‌یابد.

آزمون­ فرضیه 8:  بین محتوای مطالب به اشتراک گذاشته­شده در شبکه‌های مجازی و میزان احساس امنیت ­اجتماعی کاربران رابطه وجود ­دارد.

 

جدول شماره (9): ضریب همبستگی بین میزان احساس

 امنیت اجتماعی در شبکه‌های مجازی و محتوای مطالب به اشتراک گذاشته شده در شبکه‌های مجازی

محتوای مطالب به اشتراک گذاشته شده در شبکه‌های مجازی	مقدار ضریب همبستگی	146/0-
	حجم­نمونه	400
	میزان­خطا	004/0

 

برای بررسی این فرضیه، بعد از به­دست آوردن نمره میزان احساس امنیت ­اجتماعی کاربران در شبکه‌های مجازی، از سوال­های پرسشنامه و نیز محاسبه امتیاز مربوط به تاثیر میزان استفاده از محتوای مطالب به اشتراک گذاشته ­شده از طریق ضریب همبستگی پیرسون، میزان همبستگی بین دو متغیر را محاسبه می‌نماییم. بر ­این اساس همان­طور که در جدول شماره (9) مشاهده می‌کنید، شدت­ همبستگی بین محتوای مطالب به اشتراک گذاشته ­شده و میزان احساس امنیت­ اجتماعی در شبکه‌های مجازی، برابر 146/0- گردیده­است، که حکایت از همبستگی معکوس بین دو متغیر دارد. یعنی            همبستگی بین دو متغیر در خلاف جهت همدیگر است و هر­چه میزان استفاده از محتوای مطالب به اشتراک گذاشته­ شده بالا رود، میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی پایین می‌آید. با توجه به میزان خطای کمتر از 05/0 و برابر (004/0sig=) می‌توان با اطمینان 99 درصد گفت که همبستگی بین دو متغیر معنادار می‌باشد و می‌توان نتیجه را به جامعه ­آماری تعمیم داد. در نتیجه بین میزان استفاده از محتوای مطالب به اشتراک گذاشته­ شده افراد و میزان احساس امنیت _­اجتماعی آن‌ها در شبکه‌های مجازی رابطه معناداری وجود_­ دارد و با افزایش میزان استفاده از محتوای  مطالب به اشتراک گذاشته ­شده در شبکه‌های اجتماعی مجازی میزان احساس امنیت ­اجتماعی کاهش می‌یابد.

آزمون فرضیه 9:  بین میزان پایبندی به ارزش­های فرهنگی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی و احساس امنیت ­اجتماعی رابطه وجود ­دارد.

 

جدول شماره (10): ضریب همبستگی  بین میزان احساس امنیت اجتماعی

در شبکه‌های مجازی و میزان پایبندی به ارزش‌های فرهنگی کاربران

پایبندی به ارزش‌های فرهنگی کاربران	مقدار ضریب همبستگی	040/0-
	حجم­نمونه	400
	میزان­خطا	429/0

برای بررسی این فرضیه، بعد از به­دست­آوردن نمره میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی از سوال­های پرسشنامه و نیز محاسبه امتیاز مربوط به تاثیر میزان پایبندی به ارزش‌های فرهنگی کاربران، از طریق ضریب همبستگی پیرسون، میزان همبستگی بین دو متغیر را محاسبه می‌نماییم. بر­این اساس همان­طور که در جدول شماره (10) مشاهده می‌کنید، شدت ­همبستگی بین تاثیر میزان پایبندی به ارزش‌های فرهنگی کاربران و میزان احساس امنیت _­اجتماعی در شبکه‌های مجازی، برابر 040/0- گردیده­است، که حکایت از همبستگی معکوس بین دو متغیر دارد. یعنی همبستگی بین دو متغیر در خلاف جهت همدیگر است. با توجه به میزان خطای بیشتر از 05/0 و برابر (429/0sig=) می‌توان گفت که همبستگی بین دو متغیر معنادار نمی‌باشد و فرضیه محقق، رد­ می‌شود. در نتیجه بین میزان پایبندی به ارزش‌های فرهنگی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی و احساس امنیت ­اجتماعی رابطه وجود ­ندارد.

آزمون­ فرضیه­ 10:  میزان مشارکت در فعالیت­های شبکه‌ای پاسخگویان بر میزان احساس امنیت اجتماعی آ‌ن‌ها تاثیرگذار­است.

 

جدول شماره (11): ضریب همبستگی بین میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه‌های مجازی و مشارکت در فعالیت‌های شبکه‌ای

میزان مشارکت در فعالیت­های شبکه­ای	مقدار ضریب همبستگی	729/0
	حجم­نمونه	400
	میزان­خطا	000/0

 

برای بررسی این فرضیه تحقیق نیز به روش فرضیه قبل عمل­شده و همان­طور که در جدول شماره (11) مشاهده می‌کنید، شدت­ همبستگی بین تاثیر مشارکت در فعالیت‌های شبکه‌ای و میزان احساس امنیت ­اجتماعی در شبکه‌های مجازی، برابر 729/0 گردیده­است، که حکایت از همبستگی مستقیم بین دو متغیر دارد. با توجه به میزان خطای کمتر از 05/0 و برابر (000/0sig=) می‌توان با اطمینان 99 درصد گفت که همبستگی بین دو متغیر معنادار می‌باشد و می‌توان نتیجه را به جامعه آماری تعمیم داد.             در نتیجه بین میزان مشارکت در فعالیت‌های شبکه‌ای پاسخگویان و میزان احساس  امنیت ­اجتماعی  آن­ها در شبکه‌های مجازی رابطه معناداری وجود­ دارد.

 

 

جدول شماره (12): جدول ترکیبی نتایج آزمون فرضیات تحقیق

متغیر­مستقل	متغیر­وابسته	نوع آزمون	ضریب همبستگی	آماره F	سطح معناداری	تایید یا رد فرضیه
سن	میزان احساس امنیتاجتماعیدرشبکه­های مجازی	تحلیل واریانس	---	38/64	000/0	تایید
میزان تحصیلات	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	تحلیل واریانس	---	19/19	000/0	تایید
وضعیت­تاهل	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	تی تست	---	10/1	294/0	رد
جنسیت	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	تی تست	---	04/1	308/0	رد
مدت حضور افراد در شبکه های اجتماعی مجازی	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	تحلیل واریانس	---	33/52	000/0	تایید
اعتماد بین­فردی در ارتباطات مجازی	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	ضریب همبستگی پیرسون	352/0	---	000/0	تایید
تعلقات مذهبی	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	ضریب همبستگی پیرسون	297/0-	---	000/0	تایید
استفاده از محتوای  مطالب به اشتراک گذاشته­شده	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	ضریب همبستگی پیرسون	146/0-	---	004/0	تایید
میزان پایبندی به ارزش­های فرهنگی کاربران در شبکه­های اجتماعی مجازی	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	ضریب همبستگی پیرسون	040/0	---	429/0	رد
میزان مشارکت در فعالیت­های  شبکه­ای	میزان احساس امنیت اجتماعی در شبکه­های مجازی	ضریب همبستگی پیرسون	729/0	---	000/0	تایید

 

 بحث و نتایج

در مجموع، از یافته‌های این پژوهش می‌توان پیشنهادها و راه­کار‌هایی را برای بالا بردن میزان احساس امنیت­ اجتماعی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی ارائه نمود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

- پیشنهاد می‌گردد تا شبکه‌های اجتماعی قانون‌‌مدار شوند و در مورد استفاده نا‌‌‌بجا از این شبکه‌ها، حد و مرزی در قانون کشور مشخص­گردد.

- تصویب معیارها، سیاست‌ها و نظام‌‌های کنترل کیفی و فنی در همه زمینه‌های فضای مجازی، از جمله امنیتی و محتوایی و هم­چنین سیاست‌ها و معیارهای ارائه محتوا، خدمات، توسعه و بهره­برداری در فضای مجازی کشور، در چارچوب مصوبات شورای­عالی.

- پیشنهاد می‌گردد مراجع نظارتی، به جای فیلتر نمودن شبکه‌های اجتماعی، در بالاتر بردن سطح سواد و دانش رسانه‌ای افراد به خصوص خانواده‌ها تلاش کنند.

- پیشنهاد می‌گردد رسانه‌ها به ­خصوص تلویزیون با ساخت سریال و مستند، آگاهی افراد را در خصوص خطرات احتمالی که شبکه‌های اجتماعی ایجاد می‌نماید بالا برده و در برنامه‌هایشان به بیان نکات مثبت و منفی شبکه‌های اجتماعی بپردازند.

- پیشنهاد می‌گردد تحقیق­های انجام شده در زمینه احساس امنیت ­اجتماعی در فضای شبکه مجازی، به صورت به روز، در اختیار سازمان‌های اصلی متولی امنیت، به ویژه نیروی انتظامی قرار­گیرد.

- سمینارها و جلسات متنوعی برای شناسایی ابعاد امنیت در بین اقشار مختلف جامعه، بر ­حسب شرایط هر­ منطقه، از سوی کارشناسان و دانشگاهیان انجام­گیرد.

- خانواده­ها به ­منظور کاهش اشتباهات، باید خود را بیش از پیش در جریان ارتباطات فرزندان خود در شبکه‌های مجازی قرار­دهند.

- پیشنهاد می‌گردد در تحقیق­های آتی احساس امنیت ­اجتماعی را در ابعاد متفاوت‌­تری بررسی نمایند.

- این تحقیق به بررسی میزان احساس امنیت در کاربران دانشجوی دانشگاه آزاد تبریز پرداخته، به عنوان یک موضوع پیشنهادی می­توان سایر اقشار جامعه را مانند زنان، شهروند‌ان، دانش­آموزان و ... مورد مطالعه گسترده‌تر قرار­داد و نتایج به ­دست آمده را با یکدیگر قیاس ­نمود.

- پیشنهاد می‌گردد در تحقیق دیگری علاوه بر روش کیفی، از روش مشارکت ­محور نیز برای بالاتر بردن کیفیت کار تحقیق استفاده ­شود.

 

منابع

خاکی، ل. (1392). بررسی عوامل موثر بر میزان احساس  امنیت دختران در شبکه­های اجتماعی با  تاکید بر فیس بوک، (مطالعه موردی کاربران دختر شهر ایلام). پایان­نامه کارشناسی­ارشد، رشته علوم ­ارتباطات­اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قیام دشت تهران.

رستگار خالد، ا؛ و دیگری. (1392). بررسی رابطه بین اعتماد ­اجتماعی و احساس امنیت ­اجتماعی،) مطالعه موردی شهرستان کاشان). فصلنامهمطالعاتجامعه­شناختیجوانان .سال چهارم، شماره دهم، صص26-9.

رفیع، ح؛ و دیگری. (1389). تاثیر  فناوری­های جهانی اطلاعاتی و ارتباطات بر امنیت ملی کشورها. نشریه علوم سیاسی. دوره 40، شماره 1، صص 98 - 79.

عاملی، س؛ و دیگری. (1387). دو جهانی شدن­ و دو فضایی شدن فرهنگ. مجموعه مطالعات فرهنگی، مصرف فرهنگی و روزمره ایرانیان.تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

عاملی، س؛ و دیگری. (1382). دو  جهانی شدن­ و آینده جهان. کتاب ماه علوم­اجتماعی. شماره70 و ۶۹، خرداد و تیر، صص۱۵-۲۸.

کاهه، ا. (1384). مجموعه مقالات و سخنرانی­های همایش امنیت­اجتماعی. چاپ اول، تهران: انتشارات نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، معاونت اجتماعی.

کاستلز،‌ م. (1380). عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه، فرهنگ. ترجمه: ح، چاوشیان. جلد دوم، تهران: انتشارات طرح نو.

گیدنز، آ. (1386). جامعه­شناسی. ترجمه: ح، چاوشیان. تهران: نشر نی.

محمدی سرواله، ص. (1393). بررسی میزان احساس امنیت­اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان بالای 18 سال شهر سنندج. پایان­نامه کارشناسی­ارشد علوم­اجتماعی، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.

Gross, R. (2005). Informatio revelation and privacy in online social networks.

Lenhart, A. (2007). Teens, privacy& online social net workes.

 

 

 

---

1. دانش­آموخته کارشناسی­ارشد علوم­ ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز- ایران (نویسنده مسئول).

E-mail: [e-mail]

                     

2. عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه – ایران.                                              E-mail: [e-mail]

  

^1.  Webster

[4]^. Abraham Maslow   ^.

1^. www.alexa.com

2^. Facebook

3^. Twitter

[8]^. FriendFeed

[9]^.PewResearchCenter

[10]^. Lenhart

[11] ^. Carnegie Mellon

[12]^. Gross

مراجع

خاکی، ل. (1392). بررسی عوامل موثر بر میزان احساس  امنیت دختران در شبکه­های اجتماعی با  تاکید بر فیس بوک، (مطالعه موردی کاربران دختر شهر ایلام). پایان­نامه کارشناسی­ارشد، رشته علوم ­ارتباطات­اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قیام دشت تهران.

رستگار خالد، ا؛ و دیگری. (1392). بررسی رابطه بین اعتماد ­اجتماعی و احساس امنیت ­اجتماعی،) مطالعه موردی شهرستان کاشان). فصلنامهمطالعاتجامعه­شناختیجوانان .سال چهارم، شماره دهم، صص26-9.

رفیع، ح؛ و دیگری. (1389). تاثیر  فناوری­های جهانی اطلاعاتی و ارتباطات بر امنیت ملی کشورها. نشریه علوم سیاسی. دوره 40، شماره 1، صص 98 - 79.

عاملی، س؛ و دیگری. (1387). دو جهانی شدن­ و دو فضایی شدن فرهنگ. مجموعه مطالعات فرهنگی، مصرف فرهنگی و روزمره ایرانیان.تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

عاملی، س؛ و دیگری. (1382). دو  جهانی شدن­ و آینده جهان. کتاب ماه علوم­اجتماعی. شماره70 و ۶۹، خرداد و تیر، صص۱۵-۲۸.

کاهه، ا. (1384). مجموعه مقالات و سخنرانی­های همایش امنیت­اجتماعی. چاپ اول، تهران: انتشارات نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، معاونت اجتماعی.

کاستلز،‌ م. (1380). عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه، فرهنگ. ترجمه: ح، چاوشیان. جلد دوم، تهران: انتشارات طرح نو.

گیدنز، آ. (1386). جامعه­شناسی. ترجمه: ح، چاوشیان. تهران: نشر نی.

محمدی سرواله، ص. (1393). بررسی میزان احساس امنیت­اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان بالای 18 سال شهر سنندج. پایان­نامه کارشناسی­ارشد علوم­اجتماعی، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.

Gross, R. (2005). Informatio revelation and privacy in online social networks.

Lenhart, A. (2007). Teens, privacy& online social net workes.