تحلیل نقش سیاست های پولی بانک مرکزی در اقتصاد ملی

دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه ریزی

مقاله 4، دوره 4، شماره 2، مهر 1394، صفحه 19-42   

نویسندگان

یداله دادگر¹؛ روح الله نظری^{* 2}

¹استاد، گروه اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی

²دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کشورهای مختلف از دو ابزار سیاست مالی که در اختیار دولت است و سیاست­های پولی که در اختیار بانک مرکزی است برای تنظیم اقتصاد و به تعادل رساندن آن استفاده می­کنند. طراح سیاست­های پولی در هر کشور بانک مرکزی است، البته عملکرد موفق آن مربوط به اجرای هماهنگ با سیاست­های مالی دولت است. سیاست­های پولی با فرض وجود استقلال کافی بانک مرکزی، در دنیای امروز نقش بسیار مؤثری را در بهبود اقتصاد ملی و در نیل به توسعه اقتصادی بازی می­کنند. این می­تواند یک دلیل این موضوع باشد که معتقدان به سیاست­های پولی (پولیون) جزو مطرح­ترین­ها در میان علمای اقتصاد به حساب می­آیند. سیاست­های پولی از سوی دیگر به علت وقفه­های درونی کوتاه­مدت مورد توجه خاص سیاست­گذاران نیز هست. تصویب سیاست­های پولی نیاز به بوروکراسی چندانی ندارد و در نتیجه مورد اقبال و نظر سیاست­گذاران اقتصادی است، اما در عین تأثیر آن بر متغیرهای اقتصادی گاهی غیرقابل انتظار و ناخواسته است. برای اعمال یک سیاست پولی موفقیت­آمیز، لازم است مقامات پولی ارزیابی صحیحی از زمان و میزان تأثیر این سیاست بر متغیرهای اقتصادی داشته باشند. آشفتگی نظام پولی و ارزی در یک دهه گذشته معضل بزرگی برای اقتصاد ایران شده است. نقدینگی بالا و نامتناسب بودن آن با نیازهای تولیدی و پولی کشور و همچنین تغییر ترکیب آن؛ تورم و عدم کنترل بازار ارز موجب کاهش کارایی بانک مرکزی شده است و می­طلبد موضوع استقلال بانک مرکزی به شکل جدی مورد توجه قرار گیرد. از این رو در این مقاله، متغیرهای تولیدناخالص داخلی، تورم، نقدینگی، قیمت نفت و مخارج دولت در یک مدل اقتصادی با به کارگیری روش VECM و داده­های فصلی برای دوره 1380:1 تا 1390:4 مورد استفاده قرار گرفته است. هدف بررسی فوق اثربخشی سیاست­های پولی (با در نظر گرفتن شرایط اقتصاد نفتی) بر تولید ناخالص داخلی ایران و تحلیل سیاست­های بانک مرکزی در دهه اخیر بخصوص دوره 1390-1384 می­باشد. در این مقاله روند  تولید ناخالص داخلی به عنوان نمایانگر اقتصاد ملی در نظر گرفته شده است. نتایج نشان می­دهد که سیاست پولی با وجود ایجاد نوسانات مختلف، در مقایسه با سیاست مالی تأثیر معنی­داری بر تولید ملی نداشته است

کلیدواژه‌ها

اقتصاد ملی؛ سیاست پولی؛ تولید ناخالص داخلی

مراجع

اسنودن، برایان، وین، هوارد، 1383، راهنمای نوین اقتصاد کلان، مترجم: منصورخلیلی‌عراقی، علی سوری، انتشارات برادران. 

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، گزارش اقتصادی و ترازنامه بانک در سال­های مختلف.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بانک سریهای زمانی.

پیرایی، خسرو، دادور، بهاره، 1390، تأثیر تورم بر رشد اقتصادی در ایران با تأکید بر نااطمینانی، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، سال 11، شماره 1، بهار، 80-68.

جلالی نایینی و شیوا، 1372، سیاست پولی، انتظارات عقلایی تولید و تورم، سومین سمینار سیاست های پولی و ارزی، 84-49 .

حسنی، یوسف و همکاران، 1388، اثر سیاستهای پولی و مالی بر تورم و رشد تولید با استفاده از مدل خودتوضیح­برداری ساختاری، مجموعه مقالات ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران.

ختایی و دانه­کار، 1371، آثار رشد پولی قابل انتظار و غیرقابل انتظار بر محصول کل (مطالعه مورد: اقتصاد ایران طی سالهای 69-1350)، چهارمین کنفرانس سیاستهای پولی و ارزی . 127-103.

دادگر، یداله 1390، مالیه عمومی و اقتصاد دولت، تهران، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، چاپ ششم.

_______و صالحی زواره، مسعود، 1383، کاربرد مدل بارو جهت ارزیابی رابطه بین تورم و رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 33، 82-55.

______و روح­اله نظری 1390، تحلیل رفاهی سیاست­های یارانه­ها در اقتصاد ایران، فصلنامة علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42 ،379-337.

دل­انگیزان، سهراب، فلاحتی، علی، رجبی، مهدی، 1390، بررسی عدم تقارن در ثأثیر تکانه­های پولی بر رشد اقتصادی در ایران از نگاه کینزیهای جدید، فصلنامه پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره سوم، تابستان.

دلاوری، مجید، شیرین‌بخش، شمس­اله، دشت‌بزرگی، زهرا، 1387، بررسی تأثیر قیمت نفت بر رشد اقتصادی ایران با استفاده از هم‌گرایی نامتقارن، مطالعات اقتصاد انرژی، شماره 18، پاییز.

درنبوش، رودیگر، فیشر، استنلی، استارنز، ریچارد، 1387، اقتصاد کلان (2)، مترجم: یداله دادگر و محمد رضا منجذب، نشر آسیم،چ1.

قانون دیوان محاسبات کشور، (1361).

کمیجانی و منجذب، 1375، آزمون توهم پولی بر اساس انتظارات عقلایی در اقتصاد ایران، ششمین کنفرانس سیاستهای پولی و ارزی، 107-83.

کمیجانی، اکبر، اسدی مهماندوستی، الهه، 1389، سنجشی از تأثیر شوک‎های نفتی و سیاست‌های پولی بر رشد اقتصادی ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، دوره: ۴۵، شماره: ۳، بهمن.

کمیجانی، اکبر، 1389، عملکرد سیاست پولی در ایران طی سال­های 1351 تا 1388، کنفرانس گفتگو پیرامون تجربه سیاستگذاری پولی در کشورهای اسلامی، دی ماه .

لشکری، محمد، 1389، تأثیر متغیرهای پولی بر رشد اقتصادی در ایران با رویکرد پول­گرایان، پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، شماره 1، زمستان، 105-79.    

مصلحی، فریبا، 1385، تأثیرگذاری سیاست­های پولی در اقتصاد ایران(1383-1338)، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، شماره 27، 151-133.

مهرآرا، محسن، 1377، تعامل میان بخش پولی و حقیقی در اقتصاد ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 53، 100-133.

Adefeso, H.A. and Mobolaji, H.I., 2010. The Fiscal-Monetary Policy And Economic Growth In Nigeria: Further Empirical Evidence. Pakistan Journal of Social Sciences 7 (2), pp. 137-142.http://docsdrive.com/pdfs/medwelljournals/pjssci/2010/137-142.pdf

Ahmad S.S, 2002, Credit To The Government: Central Bank Operations And Their Relation To Growth, In Peter Lawrence And Colin Thistle (Eds), Africa And Asia In Comparative Development, MacMillan.

Ali, S, Irum, S and Ali, A, 2008. Whether Fiscal Stance Or Monetary Policy Is Effective For Economic Growth In Case Of South Asian Countries. The Pakistan Development Review 47(4), pp. 791–799. http://www.pide.org.pk/pdf/PDR/2008/Volume4/791-799.pdf

Barro, R .J. 1976, Rational expectations and the role of monetary policy, Journal of Monetary Economics, Vol 2.

Bolaji, A.A et al, 2012, Is Monetary Policy a Growth Stimulant in Nigeria? A Vector Autoregressive Approach, MPRA: http://mpra.ub.uni-muenchen.de/35844/.

Grier, Kevin et al. 2004, The asymmetric effect of uncertainty on inflation and output growth; Journal of Applied Econometrics, Vol. 19: 551-565.

Harris, R.I.D, 1995, Using Cointegration Analysis in Economic Modeling, Pretice Hall Haveste Wheatsheaf.

Javed, Z. H. and Sahinoz, A, 2005. To Visualize Relationship Between Economic Growth, Goverrnment Spending and Money Supply: Evidence from Turkey. Journal of Applied Sciences 5 (3): 569-574.

Jawaid, S. T, Arif, I and Naeemullah, S.M., 2010. Comparative Analysis of Monetary and Fiscal Policy: A Case Study of Pakistan. NICE Research Journal, Volume No. 3: 58-67.

Jawaid, S.T., Qadri, F.S., and Ali, Nasir, 2011, Monetary-Fiscal-Trade Policy and Economic Growth in Pakistan: Time Series Empirical Investigation, International Journal of Economics and Financial Issues: Vol. 1, No. 3, 133-138.

Johansen, S. and Juselius, K, 1990, Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration -with Applications to the Demand for Money, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52, 169-210.

Mohammad, S. D, Wasti, S. K. A, Lal, I and Hussain, A, 2009. An Empirical Investigation between Money Supply, Government Expenditure, output & Prices: the Pakistan Evidence. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, Issue 17, pp. 60-68

Moosa, Imad A. (1997), Testing the long run neutrality of money in a developing economy; the case of India, Journal of Development Economics, Vol 53, 139-155.

Plosser, Charles, (1989), Understanding Real Business Cycles, Journal of Economic Perspectives, Vol.3(3), Summer.

Ricardo, J. and Francisco, G. (2001), Does high inflation effect growth in the long and short run?; Journal of Applied Economics,Vol. IV, No. 1: 89-105.

Taylor, John. B., (2000), Using Monetary Policy Rules in Emerging Market Economies, Stanford University, December .

Yamak, R., and Yakup K, (1998), Anticipated Versus Unanticipated Money In Turkey, Yapi Kredi Economic Review,9(1),15-25.