چهره زروان در «کوش نامه» با رویکرد تمثیلی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 7، دوره 8، شماره 28، مرداد 1395، صفحه 103-123   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نعیمه متوسلی؛ مرضیه ندافی^*

مدرس گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دشتستان - ایران

چکیده

مقاله حاضر به بررسی آیین زروانی در متن حماسی «کوش نامه» اثر ایرانشان (ایرانشاه) بن ابوالخیر می‌پردازد. زروان، خدای زمان، از آیین­های رایج ایران باستان است که فلسفه و اندیشه‌های آن در متون فارسی به خصوص متن‌های حماسی، بازتاب گسترده‌ای یافته است. در این پژوهش با استفاده از تحلیل محتوایی، ابتدا زروانیسم و فلسفه آن به صورت مختصر، معرفی شده؛ سپس با بررسی متن «کوش نامه» چهره و اندیشه‌های این آیین از خلال بیت‌های آن نمایان شده است. با بررسی محتوای «کوش نامه» این نتیجه حاصل می‌گردد که چهره زروان در دو قالب زمان و سپهر به صورت گسترده‌ای در این متن بازتاب داشته است. زمان در قالب زمان کرانمند و بیکران شامل شب و روز، سرنوشت و تقدیر و چهره سیاه و گریز ناپذیر مرگ رخ می‌نماید. سپهر نیز چهره خود را به صورت ستارگان و تأثیر آنان در سرنوشت و بخت آدمی، طالع بینی، ستاره شناسی و تقدیر جبرگرایانه، نمودار ساخته است.

کلیدواژه‌ها

زروان؛ کوش نامه؛ زمان؛ تقدیر؛ مرگ؛ جبر

مراجع

1. اوشیدری، جهانگیر (1383). دانشنامه‌ی مزدیسنا واژه نامه توصیفی آیین زرتشت. تهران: مرکز.
2. بنونیست، امیل. (1353). ترجمه بهمن سرکاراتی. دین ایرانی بر پایه متن‌های مهم یونانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
3. بهار، مهرداد. (1369). فرنبغ دادگی، بندهش. تهران: توس.
4. تفضلی، احمد. (1384). مینوی خرد. تهران: توس.
5. جلالی مقدم، مسعود. (1384). آیین زروانی، مکتب فلسفی – عرفانی زرتشتی بر مبنای اصالت زمان. تهران: امیرکبیر.
6. جوکار، منوچهر. فاضلی، شیما. (1393). «بررسی شباهت برخی از اندیشه‌های سعدی و باورهای زروانی با تاکید بر مینوی خرد». فصل­نامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 10. ش 37.
7. رضی، هاشم. (1381). ترجمه و پژوهش اوستا. تهران: بهجت.
8. شعبانلو، علی رضا. (1391). «بازتاب اسطوره آفرینش آیین زروانی در داستان اکوان دیو». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 8. ش 26.
9. صفا، ذبیح اله. (1384). حماسه سرایی در ایران. تهران: امیر کبیر.
10. کریستین سن، آرتور. (1384). ترجمه رشید یاسمی. ایران در زمان ساسانیان. تهران: سیر.
11. متینی، جلال. (1377). سروده حکیم ایرانشان بن ابی الخیر. کوش نامه. تهران: علمی.
12. نیبرگ، هنریک ساموئل. (1359). ترجمه سیف الدین نجم آبادی. دین‌های ایران باستان. تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها.
13. یوستی، فردیناند. (1382). علی اشرف صادقی. نام‌های ایرانی. تهران: اساطیر.