نقش پیکرک های زنان در دنیای باستان (با تکیه بر مکشوفات باستان شناسی)

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 1، دوره 4، شماره 14، دی 1391، صفحه 9-17   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید رسول موسوی حاجی¹؛ سامان فرزین^{* 2}؛ مریم زور³

¹دانشگاه مازندران،گروه باستان شناسی، مازندران، بابلسر، ایران.

²دانشگاه مازندران، باستان شناسی، مازندران، ایران.

³دانشگاه تربیت مدرس، گروه باستان شناسی، تهران، ایران.

چکیده

پیش از ابداع خط، بشر با ساختن پیکرک هایی از گل، سنگ و غیره، اندیشه های خود را نمودار
می ساخت. اقوام پراکنده فلات ایران از هزاره های قبل از میلاد همواره پایبند تقلید صرف از طبیعت نبودند
بلکه اغلب میل داشتند حاصل خاطره خیال خود را با نوک تیشه یا سر انگشت های هنرمندانه خود از سفال
و سنگ برآورند و هر یک از پیکرک ها را مطابق آرزوها و اندیشه ها و باورهای آئینی خود جلوه گر سازند.
پیکرواره های کوچک حیوانات و انسان احتمالا جنبه پیشکشی و نذری داشته است. پیکره های زنان نماد
زایش (الهه مادر) و جنبه های مذهبی و آیینی داشته اند. تحلیل های روانشناسانه از این آثار هنری نشان
دهنده این است که هنرمند فقط به دلیل ایجاد یک شیء هنری این آثار را خلق نمی کند، بلکه در پشت سر
این هنر یک اندیشه است. از اولین آثار هنری که بشر ساخته همان پیکرک های انسانی بوده است که بیشتر
به شکل زن بودند. زن برای مردمان آن دوران، انسانی پیچیده بوده و این پیچیدگی در پیکرک های ساخته
شده نیز دیده می شود. از نظر هنرشناسان و باستان شناسان، در جهان بینی انسان شناسیِ باستانی، زن نماد
اسطوره بوده است. خدا بانوها اولین نمونه نمایش خصایص زن بوده اند. خدابانوها نه تنها مادر انسان ها
بلکه مادر تمام موجودات زنده اند، جانورانی که با هر پیکرک کشیده شده اند نشان دهنده این امر هستند.

کلیدواژه‌ها

پیکرک؛ زن؛ الهه؛ آیین؛ باستان

مراجع

پرادا، ایدات. هنر ایران باستان،ترجمه یوسف مجید زاده. ( 1357 ). تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
بروسیوس، ماریا. زنان در ایران باستان، ترجمه محمود طلوعی. ( 1389 ). انتشارات تهران، تهران.
چایلد،گوردن. سیر تاریخ، ترجمه احمد بهمنش. ( 1346 ). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دورانت، ویل. تاریخ تمدن (مشرق زمین گهواره تمدن)، ترجمه احمد آرام. ( 1354 ). تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
فرشی، پریچهر. ( 1384 ). بررسی و مطالعه پیکرک های زنان در فلات ایران مرکزی ایران در عهد
نوسنگی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
فیروزمندی شیره جینی، بهمن. ( 1378 ). باستان شناسی و هنر آسیای صغیر،تهران: انتشارات سمت.
صراف، محمد رحیم. ( 1384 ). مذهب قوم ایلام،تهران :انتشارات سمت.
طاهری، مهناز. ( 1373 ). پوشاک زنان در دوره ایلامی و هخامنشی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران،
دانشگاه تربیت مدرس،دانشکده علوم انسانی.
کخ، هاید ماری. از زبان داریوش، مترجم پرویز رجبی. ( 1385 ). تهران: انتشارات کارنگ.
گیرشمن، رومن. ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین. ( 1349 ). تهران: شرکت انتشارات
علمی فرهنگی کتیبه.
مجید زاده، یوسف. ( 1370 ). تاریخ و تمدن ایلام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مجیدزاده،یوسف. ( 1378 ). نخستین و دومین فصل حفریات باستان شناسی در محوطه ازبکی:
1378 ، سلسله گزارش های مقدماتی، شماره 1، انتشارات میراث فرهنگی. _ ساوجبلاغ 1377
هینس، والتر. دنیای گمشده عیلام، ترجمه فیروز فیروزنیا. ( 1371 ). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

Broman. V. (1990). ’’ Figuines and other Clay Objects from Sarab and Cayonu’’, Oriental
institute Communications, No 25, the Oriental institute of the University of Chicago ,Chicago.
Delougaz. P, Kantor. H.J. (1996). ’’ Choga Mish,The First Five Season of Excavation ,
1969 1971, Part 2: Plates’’, The Oriental Institute of the University of the Chicago, Chicago.
Dollfuse. G. (1971). ’’ Les Fouilles a Djaffarabad de 1969 _ 1971, D.A.F.I, No 1.
Eliade. M. (1986). ’’ The Encyclopedia of Religian’’, Vol 1.6.11,New York.
Hole. F. (1977). ’’ The Excavation of Choga Sefid, Studies in the Archaeology History of the
Dehluran Plain’’, Memories of the Museum of Anthropology University of Michigan Number
9.
Langsdorff. A, E.Mccown. D. (1932). ’’ Tall _ I _ Bakun A , University Of Chicago, Chicago,