بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده‌گانه تبریز

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 2، دوره 8، شماره 26، فروردین 1394، صفحه 21-35   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

جواد علی‌اکبر‌پور¹؛ فیروز راد²

¹کارشناس‌ارشد علوم اجتماعی، گروه جامعه‌شناسی؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز - ایران

²استادیا‌ر گروه ‌علوم ‌اجتماعی، ‌دانشگاه‌ پیام نور- صندوق ‌پستی 193953697، تهران- ایران.

چکیده

در غالب شهرهای جهان جرایم معمول، تهدیدی جدی برای حیات تمامیت فردی و دارایی­های انسان­- ­هاست. وقوع بیش از حد این جرایم در محیط­های شهری نه فقط با اصول مسلم نظم اجتماعی تعارض دارند بلکه همراه خود ضایعات سنگین سختی و رنج انسان­ها، به هدر رفتن منابع اقتصادی، سرخوردگی شهروندان و وخامت کلی در کیفیت زندگی را به ارمغان می­آورند.
این اثر با هدف مطالعه و بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه تبریز انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق ازکل جمعیت 1494998 نفری ساکن در مناطق ده­گانه شهر تبریز، جمعیت شهری 1216430 نفری بالای 15 سال ساکن در مناطق ده­گانه شهر تبریز می­باشد که با استفاده از فرمول کوکران و با روش­های نمونه­گیری تصادفی، تعداد 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. روش تحقیق به کار گرفته شده پیمایشی بوده و با ابزار پرسشنامه اقدام به گرد­آوری داده­های اولیه گردید. نتایج آزمون فرضیات نشان داد که بین میزان فقر و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 547/0، بین میزان دین­داری افراد و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 617/0-­، بین میزان تراکم جمعیتی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 296/0، بین میزان تراکم جمعیتی خلافکاران و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 569/0، بین میزان نابسامانی خانوادگی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 705/0، بین میزان دسترسی به امکانات و فضاهای ورزشی- تفریحی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 578/0- و بین سن افراد و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 113/0- رابطه وجود دارد. نتیجه رگرسیون برای فرضیه اصلی تحقیق نشان داد متغیر­های میزان نابسامانی خانوادگی با ضریب 353/0، میزان دین­د­اری با ضریب 223/0 و هم­چنین میزان فقر با ضریب 244/0 بالاترین تاثیر رگرسیونی را روی متغیر میزان گرایش به ارتکاب جرم دارند.

کلیدواژه‌ها

گرایش به ارتکاب جرم؛ عوامل اجتماعی؛ نابسامانی خانوادگی؛ فقر و دین‌داری

اصل مقاله

 

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال هفتم، شماره بیست و ششم، بهار 1394

ص­ ص 35 - 21

 

 

 

 

 

                بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه تبریز

جواد علی­اکبر­پور[1]

دکتر فیروز راد[2]

تاریخ دریافت مقاله:18/10/1394

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:26/4/1395

چکیده

در غالب شهرهای جهان جرایم معمول، تهدیدی جدی برای حیات تمامیت فردی و دارایی­های انسان­- ­هاست. وقوع بیش از حد این جرایم در محیط­های شهری نه فقط با اصول مسلم نظم اجتماعی تعارض دارند بلکه همراه خود ضایعات سنگین سختی و رنج انسان­ها، به هدر رفتن منابع اقتصادی، سرخوردگی شهروندان و وخامت کلی در کیفیت زندگی را به ارمغان می­آورند.

این اثر با هدف مطالعه و بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه تبریز انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق ازکل جمعیت 1494998 نفری ساکن در مناطق ده­گانه شهر تبریز، جمعیت شهری 1216430 نفری بالای 15 سال ساکن در مناطق ده­گانه شهر تبریز می­باشد که با استفاده از فرمول کوکران و با روش­های نمونه­گیری تصادفی، تعداد 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. روش تحقیق به کار گرفته شده پیمایشی بوده و با ابزار پرسشنامه اقدام به گرد­آوری داده­های اولیه گردید. نتایج آزمون فرضیات نشان داد که بین میزان فقر و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 547/0، بین میزان دین­داری افراد و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 617/0-­، بین میزان تراکم جمعیتی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 296/0، بین میزان تراکم جمعیتی خلافکاران و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 569/0، بین میزان نابسامانی خانوادگی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 705/0، بین میزان دسترسی به امکانات و فضاهای ورزشی- تفریحی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 578/0- و بین سن افراد و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 113/0- رابطه وجود دارد. نتیجه رگرسیون برای فرضیه اصلی تحقیق نشان داد متغیر­های میزان نابسامانی خانوادگی با ضریب 353/0، میزان دین­د­اری با ضریب 223/0 و هم­چنین میزان فقر با ضریب 244/0 بالاترین تاثیر رگرسیونی را روی متغیر میزان گرایش به ارتکاب جرم دارند.

واژگان کلیدی: گرایش به ارتکاب جرم، عوامل اجتماعی، نابسامانی خانوادگی، فقر و دین­داری.

مقدمه

برخی، افراد بشر را حیوانات اجتماعی خطاب کرده­اند، کیفیتی که بشریت یا انسانیت نامیده می­شود در ظرف زندگی اجتماعی تحقق و فعلیت می­یابد. زیرا رفتار و شخصیت افراد در اجتماعات انسانی و متاثر از آن­ها شکل می­گیرد­(صدیق سروستانی، 1390: 30).

بسیاری از حیوانات نیز به صورت اجتماعی زندگی می­کنند، اما جوامع و اجتماعات غیر­انسانی برای بقای حیات و دوام خویش عمدتاً ­به الگوهای رفتاری غیر­آموختنی (غریزی) وابسته­اند از این رو جوامع مختلف حیوانات واقعاً یکسان و مشابه­اند، اما جوامع بشری به طور تعجب­آوری گوناگون­اند­(صدیق سروستانی، 1390: 4).

نوع بشر به اندازه کافی از غرایز لازم برای بقا برخوردار نیست و برای آن­که از صحنه بقا بیرون رانده نشود ناچار بوده است که وابستگی به همنوعانش را فراگیرد و به گونه­ای با دیگران همکاری داشته باشد که بتواند حتی بنیادی­ترین نیاز­هایش را از این طریق بر­آورده سازد، آن­چه که همکاری و وابستگی متقابل بشری را امکان­پذیر می­سازد، نظامی از الگو­های رفتاری مکتسب است که همه افراد متعلق به یک فرهنگ در آن سهیمند، این الگو­های رفتاری مشترک یا معیار­های رفتار، هنجار­ها نامیده می­شوند­(بروس کوئن، 1389: 79).

بر این اساس هر جامعه­ای فعل و انفعالات فرهنگی خود را به هنجار و طبیعی می­داند و انحراف از هنجارهای اجتماعی طبیعتاً مجازات­هایی به دنبال خواهد داشت­. مجازات قانون­شکنان بر اساس اهمیتی که جامعه برای هنجار شکسته­شده قائل بوده است تعیین می­شود­(صدیق سروستانی، 1390: 6).

بعضی از جامعه­شناسان نیز انحراف را با الهام از دیدگاه پزشکی از بیماری و سلامت تعریف نموده­اند، از این رو آن­ها اموری را که موجب بی­نظمی و عدم­ثبات در جامعه می­شود انحراف دانسته­اند. در تعریف دیگر انحراف به آن امری گفته می­شودکه برای جامعه کارکرد منفی به جای کارکرد مثبت دارد ولی او تعریف زیر را از انحراف می­پذیرد: انحراف به معنای عدم اطاعت و تبعیت از قواعد گروه و جامعه می­باشد­(­آزاد ارمکی، 1388: 315).

کج­رفتاری (انحراف اجتماعی)، تخلف عمدی از هنجارهای اجتماعی است و با مطالعه آن درک بهتری از نظم اجتماعی به دست می­آید. لیکن از سوالات مهم و عمده این می­باشند که، کج­رفتاری محصول کدام شرایط اجتماعی و فرهنگی است و چرا علی­رغم همه مجازات­ها ادامه یافته و چگونه می­توان آن را کاهش داد یا مهار کرد­(صدیق سروستانی­، 1390: 1).

غالباً انحراف اجتماعی شیوه رفتاری است که بر خلاف وفاق جامعه است و آن را به عدم­ همنوایی با یک هنجار یا مجموعه­ای از هنجارهایی که مورد قبول اکثریت اعضای یک جامعه واقع شده است تعریف می­شود (احمدی، 1392: 3).

در فرایند شهرگرایی که نتیجه زودرس فرایند صنعتی ­شدن می­باشد، توده انبوهی از افراد ریشه­کن شده که بی­نهایت آسیب­پذیر بودند و به سوی شهرها سرازیر شده و به موقعیت­هایی کشیده می­شدند که از هر لحاظ بیگانه و ناسازگار می­نموند. شیوه زندگی جدید این افراد اغلب آکنده از درد، آسیب، بیماری و بیکاری بود، در جمع این توده انبوه بسیاری از بیماری­های اجتماعی، فقر و درمانگی، اعتیاد به الکل، جنایت، هرزگی، بیماری روانی و جسمانی و خود ­باختگی کیفیتی مزمن و همگانی می­یافت­(غفاری و دیگری، 1387: 339).

در چنین شرایطی صرف­نظر از نیازمندی­های فردی و طبیعی مانند خوراک، پوشاک و مسکن، زیست جمعی و تحرک گروهی برخوردهای چهره به چهره مردمان را تشدید می­کند و مسائل جدیدی می­آفریند که برای چاره­جویی آن­ها باید تشکیلات ویژه­ای به پا داشت­(شیخاوندی، 1384: 316­).

از ابتدای قرن بیستم، جامعه­شناسان و جغرافی­دانان متوجه شدند که سبک زندگی در کنش ­متقابل با محیط زندگی شکل می­گیرد. انسان با محیط سازگار می­شود، محیطی که خود محصول کنش­انسانی است. شهر از این قاعده بیرون نیست، شهر یک محیط بوم­ زیستی است که به دلیل تنوع و تراکم جمعیت­ها، شرایط زندگی خاصی را ایجاب می­کند، در حالی­که انتظار می­رفت شهر باعث همگن و یگانگی شود، جامعه­شناسان مکتب شیکاگو در مطالعات شهری خود بر عکس به وجود کثرتی از گروه­های کوچک وابسته به توسعه هنجار­شکنی­ها و کجروی­ها گواهی می­دهند­(فیالکوت، 1383: 63).

در غالب شهرهای جهان جرایم معمول، تهدیدی جدی برای حیات تمامیت فردی و دارایی­های انسان­هاست. وقوع بیش از حد این جرایم در محیط­های شهری نه فقط با اصول مسلم نظم اجتماعی تعارض دارند بلکه همراه خود ضایعات سنگین سختی و رنج انسان­ها، به هدر رفتن منابع اقتصادی، سرخوردگی شهروندان و وخامت کلی در کیفیت زندگی را به ارمغان می­آورند­(گومز بواندیا، 1380: 11).

ازدیاد جمعیت، تراکم شهری و صنعتی­شدن هر چه بیشتر جوامع پیامدهای مثبت و منفی هر دو را به همراه دارند. جرم از پیامدهای منفی عمده­ای است که به رفاه افراد، خانواده­ها و جوامع تاثیر بسیار می­گذارد. ازدیاد جرایم، تنوع آن­ها و پدید آمدن انواع جدیدی از آن­ها در دنیای شهری امروز، لطمه­های گوناگون روحی، جسمی و مالی زیادی به افراد و جوامع وارد می­آورد­(فیالکوت، 1383: 63).

در سال 1980 نا­امنی افراد به علت ازدیاد جرایم در شهرهایی­که روز به روز بزرگ­تر می­شدند به عنوان یک مسئله حاد بین­المللی در مجمع عمومی سازمان ملل ­متحد مورد بحث قرار گرفت و نیاز به تحقیقات وسیع­تر در زمینه جرم در قطعنامه آن مجمع مورد تاکید واقع شد­(گومز بواندیا، 1380: 7).

با کاهش مرگ و میر، به ­ویژه مرگ و میر کودکان و کاهش امراض بومی و مسری، رشد جمعیت ایران در دهه­های اخیر زیاد­تر گشته و ساختمان آن بسیار جوان شده و این امر بر تعداد و فراوانی رفتار بزهکارانه اثر گذارده است. انبوهی جمعیت و تراکم آن در شهرها شرایط را برای بزهکاری مساعد می­کند. انبوهی جمعیت در شهر­ها و نبود امکانات تربیتی مناسب در سطح جامعه و خانواده موجب می­شود که شرایط برای بزهکاری و ارتکاب جرم مهیا شود.

شهر تبریز هم به عنوان یکی از کلان­شهرهای کشورمان در مرکزیت استان آذربایجان­شرقی قرار داشته که سهم  آن از 53646661 جمعیت شهر­نشین کشورمان جمعیتی بالغ بر 1695094 نفر می­باشد، از جمعیت 3724620 نفری استان آذربایجان­شرقی 25/69 درصد در نقاط شهری و 75/30 در نقاط روستایی ساکن بوده که تبریز 96/57 درصد جمعیت شهری و 14/40 درصد جمعیت کل استان را در خود جای داده است، از جمعیت 1695094 نفری شهرستان تبریز، 1545491 نفرجمعیت شهری و 149603 نفر جمعیت روستایی که از این تعداد 858097 نفر مرد و 836997 نفر زن می­باشند و هم­چنین از جمعیت 1695094 نفری شهرستان تبریز، 1494998 نفر جمعیت شهری ساکن در مناطق ده­گانه تبریز بوده که 755553 نفر مرد و 739445 نفر زن می­باشند.

 

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

نظریه آنومی مرتن

نظر رابرت مرتن این است که جامعه، فرد را به کج­رفتاری مجبور می­کند. به بیان خود او کج­رفتاری حاصل فشارهای ساختاری – اجتماعی خاصی است که افراد را به کج­رفتاری وا می­دارد­. به نظر مرتن جوامع صنعتی جدید بر توفیقات مادی در زندگی تاکید دارند که به شکل انباشت ثروت و تحصیلات علمی به عنوان مهم­ترین اهداف زندگی شخصی و معیارهای منزلتی تجلی می­کند­(صدیق سروستانی، 1390: 44).

به نظر مرتن در اکثر جوامع، موفقیت در جامعه از ارج و اعتبار جمعی زیادی برخوردار است، در حالی­که امکان و فرصت دستیابی بدان موفقیت در میان گروه­ها و افراد به طور همسان توزیع نشده است در نتیجه موضع­گیری­های متفاوتی پیش می­آید­(شیخاوندی، 1384: 87). حال چون اعضای جامعه به لحاظ ساختاری در موقعیت­های مختلفی قرار می­گیرند، چنین وضعی ممکن است موجب انحراف اجتماعی شود، بنابراین واکنش­های زیر از سوی افراد جامعه که ناشی از فشارهای بین اهداف فرهنگی، راه­ها و وسایل دستیابی به آن اهداف است انجام می­شود.

1. همنوایی 2. نوآوری 3. تشریفات­پرستی 4. عقب­نشینی 5. طغیان

نوع­آوری همان وضعیتی است که در آن افراد اهداف فرهنگی را پذیرفته­اند اما برای نیل به آن اهداف وسایل و راه­های مشروع برای رسیدن به آن اهداف را نپذیرفته و راه­ها و وسایل غیر­مشروع و غیر­قانونی را انتخاب کرده­اند، این نوع رفتار انحرافی میان طبقات پایین جامعه یعنی کسانی که اهداف مورد انتظارشان به وسیله ساخت­های اجتماعی محدود شده بیشتر شایع است.

 

نظریه آنومی دورکیم

به اعتقاد دورکیم آنومی یعنی یک نوع نا­هجاری اجتماعی. وضعیتی که در آن هنجار­های گروهی از بین برود یا این هنجار­ها با یک­دیگر در تناقض قرار گیرند و فرد در میان تناقض­ها بلاتکلیف بماند و در نتیجه به یک نوع نا­بهنجاری و فقدان قانون برسد­(احمدی، 1392: 14).

به اعتقاد دورکیم، در دوره­های بحران اقتصادی، رفتار خودخواهانه در جامعه توسعه می­یابد، در این وضعیت، هنجارها و قواعد تنظیم­کننده رفتار، کارایی خود را درمقابل تغییرات اجتماعی سریع از دست داده و جامعه دچار بی­سازمانی اجتماعی می­شود، به گونه­ای که مرزهای رفتار مشروع و نامشروع سنجیده و ناسنجیده از بین می­رود و جرم و بزهکاری افزایش می­یابد(احمدی، 1392: 47).

 

نظریه تقلید

گابریل تارد از اندیشمندان نظر­یه تقلید بر این باور است که مردم مجرم به دنیا نمی­آیند، بلکه مجرم می­شوند. تارد بر این باور است که فرایند کسب رفتار بزهکارانه و مجرمانه از طریق تقلید که مبتنی بر تجربه­های یادگیری مشاهده شده است انجام می­شود­، به نظر وی، همه کنش­های مهم زندگی اجتماعی تحت سلطه مثال­هایی که در معرض فرد قرار دارد انجام می­شود، بر اساس این عقیده او نظریه تقلید خود را تدوین کرد. تارد بر اساس نظریه تقلید، فرایند کسب رفتار مجرمانه را به همان­گونه رفتار غیر­مجرمانه تبیین کرد­(احمدی، 1392: 98).

 

نظریه کنترل­های شخصی

بازدارنده یا کنترل­های درونی به توانایی­های درونی برای نظارت بر خود شخص ارجاع داده می­شود. خود­انگاره­، خود­پنداره و خود ادراکی از مولفه­های توانایی­های درونی است که زمینه را فراهم می­سازند تا فرد خودش را به عنوان فردی مسئول درک نموده و مسئولانه عمل نمایند و در نتیجه مرتکب رفتار انحرافی نشود­(احمدی، 1392: 88).

زیگموند فروید و دیوید ریزمن اشاره می­کنند که انسان­ها دارای یک نوع سیستم کنترل درونی هستند که مانع انجام کار­های نامشروع می­شود، یکی از مهم­ترین این عوامل، پایبندی­های مذهبی است که اگر در یک جامعه وجود داشته باشد­، مانع انحرافات می­شود. تاثیر این سیستم درونی، قوی­تر از هر سیستم کنترل دیگر است لذا عاملی که کار­های نامشروع را در جامعه تسهیل می_­کند، تضعیف پایبندی­های مذهبی و اخلاقی مبتنی بر مذهب است­(رفیع­پور، 1388: 32).

 

نظریه جامعه­شناختی خنثی­سازی ماتزا

ماتزا بر این باور است که جوانان طبقه پایین نه از فرهنگ مسلط جامعه تبعیت می­کنند و نه آن را مردود می­شمارند. آنان بر این باورند که در عالم واقع پیشامدهایی برای آنان به وجود می­آید، که موجب پایین آمدن شئونات­شان می­شود. چنین باور و تفهم ازعالم واقع سبب می­شود تا تقید اخلاقی، نظم قانونی را خنثی ساخته و یک نوع ساخت­های زبانی را بیاموزند که آن ساخت­ها آنان را قادر سازد که رفتار بزهکارانه را توجیه نمایند. فنون خنثی­سازی ارزش­های فرهنگی مسلط­که جوانان درتوجیه رفتار بزهکارانه خود استفاده می­کند به این شرح است­: 1. انکار مسئولیت 2. انکار آسیب رساندن به دیگران 3. انکار قربانی بزه 4. سرزنش کردن سرزنش­کنندگان 5. اظهار وفاداری­(احمدی، 1392: 78).

 

نظریه پسران بزهکار کوهن

تئوری خرده­­فرهنگ بزهکاری، تبیین بالا بودن بزهکاری در میان طبقات پایین جامعه را تسهیل می­کند­(شیخاوندی­، 1384: 265). کوهن­(1955) با بررسی پسران بزهکار، نظریه خرده­فرهنگی را با تفکیک رفتار انحرافی جوانان از انحرافات بزرگسالان و تاکید بر بزهکاری پسران طبقات پایین تدوین کرد. به اعتقاد وی هنگامی که برای برخی از افراد و­سایل همسازی با محیط بر اساس معیارهای پذیرفته شده اجتماعی کافی نباشد، این افراد به نفی جنبه­هایی از فرهنگ جامعه که مشکلات همسازی با محیط را برای آن­ها فراهم نموده­اند پرداخته و خرده ­فرهنگ­هایی را که زندگی را برای آن­ها آسان­تر می­سازد جایگزین این جنبه­های نفی­شده فرهنگ جامعه می­کنند­(احمدی، 1392: 73).

هرناندو گومز بواندیا از دانشگاه سازمان ملل، در پی رشد ناامنی در سراسر جهان و صدور اعلامیه کاراکاس در دسامبر 1980 تحت عنوان قطعنامه 1713/35 که به افزایش قابل توجه جرایم در نقاط مختلف دنیا اشاره دارد، طرح تحقیقی را که متولی آن دانشگاه سازمان ملل بود با محوریت بررسی جرایم در شهرهای مختلف به اجرا در آورد، پس از تحقیقات و اقدامات مقدماتی، مطالعات موردی در یانکوک، کلمبیا، نیجریه، کنیا، کاستاریکا، سنگاپور، ژاپن و لهستان به اجرا گذاشته شد، پس از این­که مطالعات همه شهرها به پایان رسید یک تجزیه و تحلیل مقایسه­ای از یافته­های تحقیق با اعضای بخش تحقیقاتی موسسه آسیا و خاور­ دور سازمان ملل انجام شد. لازم به ذکر است که در این تحقیق به صورت جداگانه و به تفصیل به انواع مختلف جرایم هر شهر و نرخ­های آن پرداخته و ضمن بررسی شرایط اجتماعی و اقتصادی هر یک از شهرها­، به نظام­های قضایی، پلیسی و نهادهای رسمی و غیر ­رسمی در پیشگیری و مقابله با جرایم نیز پرداخته شده است.

تحقیقات سیریل در کتاب بزهکار جوان، حاکی از این است که 19 درصد جرایم مربوط به فقرای لندن بوده است، در صورتی که آنان 8 درصد جمعیت را تشکیل می­دادند.

هم­چنین سن در ضمن تحقیقی عنوان می­دارد، فشارهای ساختاری چون فقر و موقعیت­های نامناسب محیط اجتماعی برخی از افراد را وادار به بروز انواع خاصی از انحرفات می­کند. نتایج پژوهش خارجی دیگری نیز نشان می­دهد که افراد ساکن در قسمت فقیر­نشین شهر ایندیانای آمریکا که فقط 10 درصد جمعیت شهر را تشکیل می­دهند از 30 درصد خدمات بیمارستانی،24 درصد خدمات کلینیک­های امراض مقاربتی و 19 درصد خدامات مراکز امراض روانی استفاده می­کنند و تقریباً 36 درصد بودجه، صرف محاکمه و زندانی کردن جنایتکاران و قاتلان این ناحیه به خصوص شده است.

در تحقیقی دیگر فورناساری دی ورچه که یکی از پیشتازان جرم­شناسان ایتالیایی است نشان داده است که در ایتالیای نیمه قرن بیستم، خانواده­های فقیر مالی 60 درصد جمعیت را تشکیل می­دادند ولی جرایم مربوط به آن­ها 85 تا 90 درصد کل جرایم بوده است.

کروز جوانان بزهکار مراکز بازپروری شهر سیدنی استرالیا که از خانواده­های فاقد پدر، فاقد مادر، فاقد پدر و مادر و دارای والدین ناتنی بودند را مورد مطالعه قرار داد، یافته­های این پژوهش نشان داد که، بیشتر جوانانی رفتار بزهکارانه را به طور معنی­دار تکرار کرده بودندکه فقط با پدرشان می­زیستند درمقایسه با آن­هایی که تنها با مادرشان زندگی می­کردند.

تحقیقات انجام شده در ایران در دهه­های اخیر بیانگر رابطه­ای معنا­دار بین گسیختگی خانوادگی و بزهکاری جوانان است. فاروقیان در تحقیقی با عنوان نگرشی بر بزهکاری نوجوانان پسر و دختر 18-15 ساله محبوس در یکی از زندان­های شهر تهران که وابسته به کانون اصلاح و تربیت جوانان بوده است نشان داد که بی­ثباتی و تزلزل خانوادگی عامل مهمی در بزهکاری جوانان است.

ابوالقاسم فاتحی، سعید صادقی و ابراهیم اخلاصی در مقاله­ای با عنوان توصیف و تحلیل ویژگی­های جامعه­شناختی و روان­شناختی دختران و زنان روسپی در استان اصفهان، پرونده 361 نفر دختر و زن روسپی که به مراکز باز­توانی سازمان بهزیستی استان اصفهان مراجعه داشته­اند را مورد تحلیل ثانویه قرار داده که یافته­ها نشان می­دهد 69 درصد دختران و زنان روسپی دارای تحصیلات زیر دیپلم، 4/65 درصد مجردند، دامنه سنی آنان در محدوده 29-20 سال و میانگین سنی آنان 28/20 سال است، هم­چنین بر اساس این تحقیق نابسامانی خانواده، فقر اقتصادی، اعتیاد، جامعه­پذیری ناقص و ضعیف بودن پیوند­های اجتماعی از مهم­ترین ویژگی­های جامعه­شناختی و تنوع­طلبی، هیجان­طلبی، نداشتن تعادل عاطفی، رفتاری و ضعف هویت اخلاقی از مهم­ترین ویژگی­های روان­شناختی دختران و زنان مورد مطالعه در پژوهش مذکور است.

هم­چنین در تحقیقی در سال 1389 با موضوع بررسی ویژگی­های سکونت­گاه­های غیر­رسمی شیراز در افزاش جرایم شش­گانه با اشاره به وسعت 700 هکتاری مناطق حاشیه­نشینی شیراز، ساکنین غیر­معمول، خیابان­ها و کوچه­های تنگ، ازدحام و تراکم جمعیت، فقر فرهنگی، سطح پایین برخورداری از امکانات و تسهیلات زندگی، عدم برخورداری لازم از امکانات، تاسیسات و خدمات شهری را از شرایط افزایش کجروی­ها و بزهکاری­های اجتماعی دانسته است.

تحقیقات انجام شده در اهواز نشان می­دهد میزان جرایم و بزهکاری با امکانات آموزشی – فرهنگی در هر منطقه­ای رابطه دارد. میزان جرم در مناطق مختلف شهر متفاوت است و زندگی در محیط فقیر با ویژگی­های تراکم جمعیت، فقدان امکانات تفریحی- هنری، فرهنگی و ورزشی سوق ­دهنده فرد به سوی جرم است.

 

 

فرضیه­های تحقیق

- بین سطح فقر و میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین میزان دین­داری افراد و میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین میزان تراکم جمعیتی و میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین میزان تراکم جمعیتی خلافکاران و میزان گرایش به ارتکاب جرم درمناطق ده­گانه شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین میزان نابسامانی خانوادگی و میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه شهر تبریز رابطه وجود دارد.

- بین میزان دسترسی به امکانات و فضاهای ورزشی- تفریحی و میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه شهر تبریز رابطه وجود دارد.

 

روش تحقیق

تحقیق حاضر، به صورت پیمایشی انجام گرفته است که شامل گردآوری اطلاعات از گروهی از افراد به صورت مستقیم می­باشد. تکنیک جمع­آوری اطلاعات پرسشنامه­های استاندارد است، برای این منظور بعد از تهیه پرسشنامه مقدماتی، آزمون مقدماتی آن و تهیه پرسشنامه نهایی، اقدام به جمع­آوری داده­ها گردید. جامعه آماری افراد بالای 15 سال مناطق ده­گانه شهر تبریز بوده که تعداد آن برابر 1494998 نفر  می­باشد، با توجه به فرمول تعیین حجم نمونه (کوکران) تعداد 384 نمونه برآورد گردید.

 

تعریف نظری و عملیاتی متغیرها  

گرایش به ارتکاب جرم

تعریف مفهومی: حالت بالقوه­ای از رفتار می­باشد که فعلیت نیافته و جرمی صورت نپذیرفته است، لیکن میل و رغبت به این شیوه رفتاری در افراد وجود داشته و در صورت بروز و وجود زمینه مساعد، این میل و رغبت تبدیل به رفتار مجرمانه خواهد شد.

تعریف عملیاتی: نمره­ای که فرد در پرسشنامه گرایش به ارتکاب جرم کسب می­کند. پایایی مقیاس سنجش میزان گرایش به ارتکاب جرم از طریق پیش­آزمون انجام شده برابر 772/0 به دست آمده که مورد قبول بوده و پایایی پرسشنامه مورد تایید قرار می­گیرد.

 

فقر

تعریف مفهومی: فقر دو شق اصلی دارد. 1. فقر مطلق 2. فقر نسبی

فقر مطلق به حداقل سطح معاش اشاره داشته و فقر نسبی به قضاوت فرد در این مورد بستگی دارد که آیا او از یک حداقل سطح زندگی نسبت به افراد اطراف خود برخوردار است یا خیر. معمولاً برای اندازه­گیری فقر نسبی درآمد خانوارها را با درآمد متوسط جامعه مقایسه می­کنند­(عابدین        در کوش، 1387: 124).

تعریف عملیاتی: در سنجش سطح فقر تعداد اتاق­ها، نوع تملک خانه، درآمد خانوار، موقعیت محل سکونت، برخورداری از امکانات زندگی از لوازم خانگی، کامپیوتر تا اتومبیل شخصی و ... دخیل می­باشند که با گویه­های مربوطه در پرسشنامه سنجیده می­شود.

 

دین­داری

تعریف مفهومی: در اسلام دین بعضاً دارای پنج بعد می­باشد که شامل: عقیده، ایمان، عبادیات، اخلاق و شریعت است و دین­داری عبارت است از: حرکت در جهت این ابعاد.

گرهارد لنسکی، با استفاده از رویکردهای اجتماعی و شخصی و رویکردهای بیرونی و درونی چهار بعد مختلف را برای دین­داری تعریف می­کند، دو بعد به فعالیت­های معاشرتی و مشارکتی معروف­اند و دو بعد به فعالیت­های راست­کیشی و عبودیتی(سراج­زاده، 1383: 60).

تعریف عملیاتی: گویه­های مورد استفاده برای این سنجش را می­توان در قالب عبادات فردی، عبادات جمعی، شعائر دینی، مشارکت دینی، تکالیف جمعی و تکالیف فردی انجام داد که با گویه­های مربوطه در پرسشنامه سنجیده می­شود.

 

خانواده نابسامان

تعریف مفهومی: خانواده­هایی که از ثبات و پیوند­های خانوادگی مستحکمی بر­خوردار نبوده و عمدتاً شامل خانواده­های طبقه پایین می­شود. به اعتقاد میلر پدران در خانواده­های طبقات پایین به علت عدم توانایی کافی در ارضای نیاز­های فرزندانشان از منزلت بالایی برخوردار نمی­باشند. پسر­ها در خانواده­های طبقات پایین از استقلال بیشتری برخوردار بوده و برای انجام برخی بزهکاری­ها مستعد­ترند(احمدی، 1392: 74).

تعریف عملیاتی: خانواده­ای که در آن عوامل ذیل صدق نماید می­تواند نمونه­ای از خانواده نابسامان باشد.

1. پدر یا مادر خانواده و یا هر دو به دلایلی فوت نماید 2. طلاق و جدایی پدر و مادر خانواده 3. سابقه زندانی و مجرمیت پدر، مادر، خواهر و برادر 4. سابقه مجرمیت دایی، عمه و عمو 5. اعتیاد پدر یا مادر و یا سایر اعضای خانواده 6. زندگی با ناپدری یا نامادری 7. ارتباط نامناسب با پدر 8. خشونت پدر در خانواده 9. ارتباط نامناسب والدین با هم­دیگر و 10. ارتباط نامناسب با خواهر و برادر که با گویه­های مربوطه در پرسشنامه سنجیده می­شود.

 

 

 

 

تراکم جمعیتی خلافکاران

تعریف مفهومی: تعداد افراد مجرم و خلافکاری که در یک محله یا منطقه سکونت داشته باشند. مجرم کسی است که در دادگاه­های جنایی پس از گذراندن رویه­ی کامل و تام و تمام قضایی، جنایی بودن رفتارش ثابت شود(احمدی، 1392: 16).

تعریف عملیاتی: 1. وجود و تعداد افراد معتاد در محل سکونت 2. وجود و تعداد افراد سابقه­دار در محل سکونت 3. وجود و تعداد افراد شرور و مزاحم در محل سکونت 4. وجود و بروز مفاسد اجتماعی- اخلاقی و روابط نامشروع در محل سکونت 5. خرید و فروش مواد مخدر در محل سکونت و 6. داشتن دوستان و هم­محلی خلافکار که با گویه­های مربوطه در پرسشنامه سنجیده می­شود.

 

امکانات و فضاهای تفریحی- ورزشی

  فضاها و امکاناتی چون پارک، استخر، سینما، کتابخانه، باشگاه ورزشی، زمین ورزشی، کلاس­های هنری، کلاس­های آموزشی، مسافرت و ... که با گویه­های مربوطه در پرسشنامه سنجیده می­شود.

 

یافته­های تحقیق

این تحقیق به مطالعه و بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با میزان گرایش به ارتکاب جرم در مناطق ده­گانه شهر تبریز پرداخته است. جامعه آماری در این مطالعه جمعیت شهری 1216430 نفری بالای 15 سال ساکن در مناطق ده­گانه شهر تبریز از کل جمعیت 1494998 نفری ساکن در مناطق ده­گانه بود که با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه­گیری تصادفی تعداد 384 نفر نمونه انتخاب گردید. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پیمایشی پرسشنامه بود که پس از تجزیه و تحلیل داده­ها، نتایج زیر حاصل گردید.

با توجه به اطلاعات به دست آمده از تعداد 384 نفر نمونه آماری، 5/75 درصد از پاسخگویان مرد و 5/24 درصد زن هستند که از این تعداد 8/82 درصد متاهل، 1/16 درصد مجرد، 8/0 درصد مطلقه و 3/0 درصد بیوه هستند.

بر همین اساس 3/14 درصد افراد نمونه در منطقه 1­، 12 درصد در منطقه 2، 1/16 درصد در منطقه 3، 8/20 درصد در منطقه 4، 3/6 درصد در منطقه 5، 5/6 درصد در منطقه 6، 4/9 درصد در منطقه 7، 8/1 درصد در منطقه 8، 3/0 درصد در منطقه 9 و 5/12 درصد در منطقه 10 ساکن می­باشند که 9/65 درصد از آن­ها در منازل آپارتمانی و 1/24 درصد در منازل ویلایی و حیاط مستقل ساکن هستند که 6/28 درصد دارای منزل استیجاری، 5/50 درصد دارای منزل ملکی، 19 درصد دارای خانه پدری و 9/1 درصد در سایر مکان­ها ساکن می­باشند.

هم­چنین 8/7 درصد افراد نمونه بیکار، 4/3 درصد کارگر، 5/55 درصد کارمند دولتی، 3/13 درصد اصناف و بازاری، 1/2 درصد تولیدکننده، 8/0 درصد پرستار، 4/10درصد خانه­دار، 3/0 درصد پزشک، 3/0 درصد مشاغل عالی­رتبه و 3/6 درصد در سایر مشاغل مشغول هستند. ضمناً پایین­ترین سن پاسخو 18 سال و مسن­ترین پاسخگو 62 سال داشته که میانگین سنی کل نمونه 62/36 بر­آورد گردید.

 

بحث و نتیجه­گیری

آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین دو متغیر سطح فقر و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 547/0 رابطه وجود داشت، بدین مفهوم که با افزایش سطح فقر، میزان گرایش به ارتکاب جرم افزایش می­یابد. نتیجه به دست آمده با نتایج تحقیقات میلر(1958)، ماتزا(1964)، اشرف(1355)، احمدی (1392)، رفیع­پور(1388) و شیخاوندی(1384) همخوانی دارد. در تبیین این فرض چنین می­توان گفت که در صورت از بین بردن فقر و هم­چنین فرهنگ فقر و توان­مند­سازی افراد و خانواده که با فراهم شدن فرصت­های مشروع همراه خواهد بود زمینه­گرایش به ارتکاب­جرم و دست­ یازیدن به فرصت­های نامشروع را از بین خواهیم برد. کما این ­که بر اساس روایات دین اسلام هم فقر، عامل شرک و از بین رفتن دین­داری افراد جامعه می­شود و از طرفی هم، فقر مسبب بسیاری از نابسامانی­های خانوادگی نیز می­باشد که ارتباط مستقیمی با گرایش به ارتکاب جرایم دارند.

 

		سطح فقر	میزان گرایش به ارتکاب جرم
سطح فقر	همبستگی پیرسون	1	547/0
	Sig. (2-tailed)		0
	تعداد	384	384
میزان گرایش به ارتکاب جرم	همبستگی پیرسون	547/0	1
	Sig. (2-tailed)	0
	تعداد	384	384

 جدول شماره (1): همبستگی پیرسون

 

 

 

 

 

 

 

هم­چنین بین دو متغیر میزان دین­داری و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 617/0- رابطه وجود داشت بدین مفهوم که با افزایش میزان دین­داری، میزان گرایش به ارتکاب جرم کاهش می­یابد. نتیجه به دست آمده با نتایج تحقیقات امینی(1390)، باقری رئوف(1389)، دورکیم(1388)، هملتون(1392)، رفیع­پور(1388)، احمدی (1392)، شجاعی­زند(1391)­، هیرشی(1969) و محققیان(1388) همخوانی و همسویی دارد. در تبیین این امر چنین می­توان عنوان داشت که دین با عرضه نظام ثواب و عذاب اخروی و هم­چنین ارتقاء خویشتن­داری و تحمل در برابر مشکلات در افراد و هم­چنین ارائه برنامه عملی صحیح برای زندگی افراد، آنان را از گرایش به ارتکاب جرم و گناه باز می­دارد.

جدول شماره (2): همبستگی پیرسون

				میزان دین­داری	میزان گرایش به ارتکاب جرم
همبستگی پیرسون	1	617/0-
میزان دین­داری		Sig. (2-tailed)			0
	384	384
همبستگی پیرسون	617/0-	1
میزان گرایش به ارتکاب جرم		Sig. (2-tailed)		0
	384	384

 

همین­طور بین دو متغیر میزان تراکم جمعیتی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 269/0 رابطه وجود داشت، بدین معنی که با افزایش میزان تراکم جمعیتی، میزان گرایش به ارتکاب جرم افزایش می­یابد. نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیقات احمدی(1392)، هیرشی­(1969)، پارک و همکاران(1968)، برگس(1927)، ساچار(1978) و اشرف(1355) همخوانی و همسویی دارد.

 

جدول شماره (3): همبستگی پیرسون

		میزان گرایش به ارتکاب جرم
میزان تراکم جمعیتی	همبستگی پیرسون		296/0
	Sig. (2-tailed)						0
	تعداد		384					384
میزان گرایش به ارتکاب جرم	همبستگی پیرسون	1
	Sig. (2-tailed)	0
	تعداد	384		384

 

هم­چنین بین دو متغیر میزان تراکم جمعیتی خلافکاران و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 569/0 رابطه وجود داشت بدین معنی که با افزایش تراکم جمعیتی خلافکاران، میزان گرایش به ارتکاب جرم افزایش می­یابد. نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات باقری رئوف(1389)، ضیفی(1385)، کوهن(1955)، تارد هاروی (1379)، احمدی(1392)، صدیق سروستانی(1390)، شکویی(1389)، کی­نیا(1375) و شیخاوندی(1384) همخوانی و همسویی دارد.

 

 

 

جدول شماره (4): همبستگی پیرسون

				میزان گرایش به ارتکاب جرم
		همبستگی پیرسون	569/0
میزان تراکم جمعیتی خلافکاران		Sig. (2-tailed)			0
	384	384
		همبستگی پیرسون	1
میزان گرایش به ارتکاب جرم		Sig. (2-tailed)		0
	384	384

 

هم­چنین بین دو متغیر میزان نابسامانی خانوادگی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 705/0 رابطه وجود داشت، بدین معنی که با افزایش نابسامانی خانوادگی، میزان گرایش به ارتکاب جرم افزایش می­یابد. نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر با نتایج تحقیقات متعدد انجام شده در ایران و سایر کشور­ها من جمله با نتایج تحقیقات احمدی(1392)، هیرشی(1969)، نی(1958)، وست(1973)، سادرلند(1942)، کروز(1971)، کمپل(1987)، باقری رئوف(1389)، داداش­زاده فهیم(1383)، پولادی(1378)­، ربیع­زاده و همکاران(1376) و برادری(1390) کاملاً همخوانی دارد.

 

جدول شماره (5): همبستگی پیرسون

		میزان نابسامانی خانوادگی	میزان گرایش به ارتکاب جرم
	همبستگی پیرسون	1	705/0
میزان نابسامانی خانوادگی	Sig. (2-tailed)		0
	تعداد	384	384
	همبستگی پیرسون	705/0	1
میزان گرایش به ارتکاب جرم	Sig. (2-tailed)	0
	تعداد	384	384

 

همین­طوربین دو متغیر میزان دسترسی به امکانات و فضاهای تفریحی- ورزشی و میزان گرایش به ارتکاب جرم مقدار 578/0- رابطه وجود داشت بدین معنی­ که با افزایش دسترسی به امکانات، میزان گرایش به ارتکاب جرم کاهش می­یابد. نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات احمدی(1392)، مرتن(1970)، هیرشی(1969)، کلوارد(1960) و صدیق سروستانی(1390) کاملاً همخوانی و همسویی دارد. در تبیین این فرض می­توان گفت که اگر در محلات و مناطق بتوانیم فضاها و امکانات تفریحی و ورزشی را افزایش دهیم، باعث خواهیم شد تا افراد و خانواده­ها در این چنین فضاهایی گذران اوقات فراغت نموده و از گرایش به ارتکاب جرم در افراد بکاهیم.

جدول شماره (6): همبستگی پیرسون

		میزان دسترسی به  امکانات		میزان گرایش به ارتکاب جرم
	همبستگی پیرسون	1		578/0-
میزان دسترسی به امکانات	Sig. (2-tailed)				0
	تعداد		384		384
	همبستگی پیرسون	578/0-		1
میزان گرایش به ارتکاب جرم	Sig. (2-tailed)		0
	تعداد		384		384

 

جدول هفتم ضریب همبستگی، ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل­شده را نشان می­دهد، با توجه به این­که ضریب همبستگی 883/0 است که نشان­ دهنده یک رابطه  قوی است، ضریب تعیین 694/0 است که نشان می­دهد 69 درصد تغییرات در متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل تبیین می­شود، ضریب تعیین تعدیل ­شده نیز اثرات تعداد متغیرها بر ضریب تعیین را تعدیل می­کند.

 

جدول شماره(7): خلاصه مدل

مدل	R	ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل­شده	برآورد انحراف استاندارد
	833/0	694/0	686/0	266/0

 

نتیجه رگرسیون برای فرضیه اصلی تحقیق نشان داد، متغیر­های میزان نابسامانی خانوادگی با ضریب 353/0 و میزان دین­داری با ضریب 223/0 و هم­چنین میزان فقر با ضریب 244/0 بالاترین تاثیر رگرسیونی  را روی متغیر میزان گرایش به ارتکاب جرم دارند.

 

منابع

آزاد ارمکی، ت. (1388). نظریه­های جامعه­شناسی. تهران: انتشارات سروش.

ابوالحسن تنهایی، ح. (1390). جامعه­شناسی دین. تهران: انتشارات بهمن برنا.

ابوالحسن تنهایی، ح. (1391). نظریه­های جامعه­شناسی. مشهد: نشر مرندیز.

احمدی، ح. (1392). جامعه­شناسی انحرافات. تهران­: انتشارات سمت.

تامپس، ک. (1388). دورکیم. ترجمه: ش، مسمی­پرست. تهران: نشر نی.

رفیع­پور­، ف. (1392). توسعه و تضاد­. تهران­: شرکت سهامی انتشار.

ریتزر، ج. (1389). نظریه جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.

شایان­مهر، ع. (1377). دایرة­المعارف تطبیقی علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان.

شجاعی­زند، ع. (1391). مدلی برای سنجش دین­داری در ایران. مجله جامعه­شناسی. دوره ششم، شماره اول، صص 65-35.

شیخاوندی، د. (1384). جامعه­شناسی انحرافات و مسائل جامعتی ایران. تهران: نشر قطره.

صدیق سروستانی، ر. (1390). آسیب­شناسی اجتماعی­. تهران: انتشارات سمت.

غفاری، غ؛ و دیگری. (1383). جامعه­شناسی تغییرات اجتماعی. تهران­: انتشارات آگرا- لویه.

فیالکوت­، ی. (1383). جامعه­شناسی شهر. ترجمه: ع، نیک­گهر. تهران­: نشر آگاه.

کازمایر، ل. (1357). اصول مدیریت. ترجمه: ا، زمردیان و دیگری. تهران: انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.

کسل، ف. (1392). چکیده آثار آنتونی گیدنز. ترجمه: ح، چاوشیان. تهران: انتشارات ققنونس.

کوئن­، ب. (1389). درآمدی به جامعه­شناسی. ترجمه: م، ثلاثی. تهران­: انتشارات توتیا.

کی­نیا، م. (1357). مبانی جرم­شناسی. تهران­: انتشارات دانشگاه تهران.

گومز بواندیا، ﻫ. (1380). جرایم شهری (گرایش­ها و روش­های مقابله با آن­ها). ترجمه: ف، گیوه­چیان. تهران: انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی.

گیدنز، آ. (1386). جامعه­شناسی. ترجمه: م، صبوری. تهران: نشر نی.

گیدنز، آ. (1388). دورکیم. ترجمه: ی، اباذری. تهران: انتشارات خوارزمی.

لچت، ج. (1392). پنجاه متفکر بزرگ معاصر. ترجمه: م، حکیمی. تهران: انتشارات خجسته.

وثوقی، م. (1385). مبانی جامعه­شناسی. تهران: انتشارات بهینه.

هاروی، د. (1379). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه: ف، حسامیان و دیگران. تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.

همیلتون، م. (1392). جامعه­شناسی دین. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: نشر ثالث.

 

 

---

1. کارشناس­ارشد علوم اجتماعی، گروه جامعه­شناسی؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز -  ایران.  

                                                                                                                [e-mail] E- mail:                                                          

[2]. استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، صندوق پستی 3697–19395 تهران- ایران. 

E- mail: [e-mail]

مراجع

منابع

آزاد ارمکی، ت. (1388). نظریه­های جامعه­شناسی. تهران: انتشارات سروش.

ابوالحسن تنهایی، ح. (1390). جامعه­شناسی دین. تهران: انتشارات بهمن برنا.

ابوالحسن تنهایی، ح. (1391). نظریه­های جامعه­شناسی. مشهد: نشر مرندیز.

احمدی، ح. (1392). جامعه­شناسی انحرافات. تهران­: انتشارات سمت.

تامپس، ک. (1388). دورکیم. ترجمه: ش، مسمی­پرست. تهران: نشر نی.

رفیع­پور­، ف. (1392). توسعه و تضاد­. تهران­: شرکت سهامی انتشار.

ریتزر، ج. (1389). نظریه جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.

شایان­مهر، ع. (1377). دایرة­المعارف تطبیقی علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان.

شجاعی­زند، ع. (1391). مدلی برای سنجش دین­داری در ایران. مجله جامعه­شناسی. دوره ششم، شماره اول، صص 65-35.

شیخاوندی، د. (1384). جامعه­شناسی انحرافات و مسائل جامعتی ایران. تهران: نشر قطره.

صدیق سروستانی، ر. (1390). آسیب­شناسی اجتماعی­. تهران: انتشارات سمت.

غفاری، غ؛ و دیگری. (1383). جامعه­شناسی تغییرات اجتماعی. تهران­: انتشارات آگرا- لویه.

فیالکوت­، ی. (1383). جامعه­شناسی شهر. ترجمه: ع، نیک­گهر. تهران­: نشر آگاه.

کازمایر، ل. (1357). اصول مدیریت. ترجمه: ا، زمردیان و دیگری. تهران: انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.

کسل، ف. (1392). چکیده آثار آنتونی گیدنز. ترجمه: ح، چاوشیان. تهران: انتشارات ققنونس.

کوئن­، ب. (1389). درآمدی به جامعه­شناسی. ترجمه: م، ثلاثی. تهران­: انتشارات توتیا.

کی­نیا، م. (1357). مبانی جرم­شناسی. تهران­: انتشارات دانشگاه تهران.

گومز بواندیا، ﻫ. (1380). جرایم شهری (گرایش­ها و روش­های مقابله با آن­ها). ترجمه: ف، گیوه­چیان. تهران: انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی.

گیدنز، آ. (1386). جامعه­شناسی. ترجمه: م، صبوری. تهران: نشر نی.

گیدنز، آ. (1388). دورکیم. ترجمه: ی، اباذری. تهران: انتشارات خوارزمی.

لچت، ج. (1392). پنجاه متفکر بزرگ معاصر. ترجمه: م، حکیمی. تهران: انتشارات خجسته.

وثوقی، م. (1385). مبانی جامعه­شناسی. تهران: انتشارات بهینه.

هاروی، د. (1379). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه: ف، حسامیان و دیگران. تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.

همیلتون، م. (1392). جامعه­شناسی دین. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: نشر ثالث.