بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با احساس امنیت اجتماعی شهروندان شهر سردشت

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 4، دوره 8، شماره 26، فروردین 1394، صفحه 53-71   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

رحمت ابراهیم‌پور¹؛ محمود علمی²

¹کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز – ایران.

²گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

مطالعه در تاریخ جوامع بشری از آغاز تا­کنون حکایت از آن دارد که برخی از نیازهای انسان علی­رغم پیشرفت­هایی که در سیر تاریخی او صورت گرفته هنوز با او همراه بوده و نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده، بلکه ابعاد جدیدتری را به خود اختصاص داده که در گذشته مطرح نبوده است. یکی از مهم­ترین نیاز­ها، نیاز به امنیت است. جامعه آماری کل افراد بالای 18 سال ساکن در شهرستان سردشت می­باشد که تعداد آن­ها برابر 17321 نفر می­باشد­. روش تحقیق، پیمایش است و روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله است که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برابر 375 نفر است­. برای آزمون رابطه بین سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی از آزمون پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این آزمون حاکی از وجود رابطه بین متغیر سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می­باشد.طبق نتایج به دست آمده هر چه سرمایه اجتماعی در بین مردم بیشتر باشد احساس امنیت نیز بیشتر خواهد بود. پیشنهاد می­شود برنامه­ریزان فرهنگی و اجتماعی و سایر نهاد­های مربوطه با برنامه­ریزی دقیق و سنجیده و با تقویت چهار شاخص عمده سرمایه اجتماعی در ارتقاء احساس امنیت گام بردارند. 

کلیدواژه‌ها

سرمایه اجتماعی؛ احساس امنیت اجتماعی و شهروندان شهر سردشت

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال هفتم، شماره بیست و ششم، بهار 1394

ص  ص 71-53

 

 

 

 

 

بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با احساس امنیت اجتماعی شهروندان شهر سردشت

رحمت ابراهیم­پور[1]

دکتر محمود علمی[2]

تاریخ دریافت مقاله:7/2/1395

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:23/5/1395

چکیده

مطالعه در تاریخ جوامع بشری از آغاز تا­کنون حکایت از آن دارد که برخی از نیازهای انسان علی­رغم پیشرفت­هایی که در سیر تاریخی او صورت گرفته هنوز با او همراه بوده و نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده، بلکه ابعاد جدیدتری را به خود اختصاص داده که در گذشته مطرح نبوده است. یکی از مهم­ترین نیاز­ها، نیاز به امنیت است. جامعه آماری کل افراد بالای 18 سال ساکن در شهرستان سردشت می­باشد که تعداد آن­ها برابر 17321 نفر می­باشد­. روش تحقیق، پیمایش است و روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله است که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برابر 375 نفر است­. برای آزمون رابطه بین سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی از آزمون پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این آزمون حاکی از وجود رابطه بین متغیر سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می­باشد.طبق نتایج به دست آمده هر چه سرمایه اجتماعی در بین مردم بیشتر باشد احساس امنیت نیز بیشتر خواهد بود. پیشنهاد می­شود برنامه­ریزان فرهنگی و اجتماعی و سایر نهاد­های مربوطه با برنامه­ریزی دقیق و سنجیده و با تقویت چهار شاخص عمده سرمایه اجتماعی در ارتقاء احساس امنیت گام بردارند.

­واژگان کلیدی­: سرمایه اجتماعی، احساس امنیت اجتماعی و شهروندان شهر سردشت­.

 

بیان مسئله

مطالعه در تاریخ جوامع بشری از آغاز تا­کنون حکایت از آن دارد که برخی از نیازهای انسان علی­رغم پیشرفت­هایی که در سیر تاریخی او صورت گرفته هنوز با او همراه بوده و نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده، بلکه ابعاد جدیدتری را به خود اختصاص داده که در گذشته مطرح نبوده است. یکی از مهم­ترین نیاز­ها، نیاز به امنیت است. این نیاز در گذشته عامل مهمی در شکل­گیری سازمان­ها و نهادها در درون هر جامعه بوده و توانسته است مانند گذشته به عنوان یکی از مهم­ترین و حیاتی­ترین نیاز بشر امروز مطرح شود تا جایی که تحقق آن در هر جامعه­ای نوید پویایی، رشد و توسعه برای آن جامعه بوده و ثبات و پایداری ساختارهای اجتماعی را در آن جامعه موجب می­شود­(­سجادی و دیگری، 1384: 244). احساس ناامنی، از مهم­ترین دغدغه­های جوامع معاصر، به ­ویژه در کشور­های پیشرفته است؛ این بدین معنی است که گسترش این پدیده با سطح توسعه جامعه ارتباط داشته و به­ گونه­ای، آینده اغلب جوامع محسوب می­گردد(­حسینی، 1386: 7). امنیت بر اساس تئوری­های جامعه­شناسان و روان­شناسان معروف در هرم نیاز­ها جزء اولین نیاز­های اساسی است، یعنی بعد ازنیاز­های فیزیولوژیکی نیاز به امنیت است­که در صدر قراردارد. وقتی امنیت در جامعه نباشد رفاه، توسعه، پیشرفت، و پویش نخواهد بود، از سویی تامین و حس امنیت مهم­ترین عامل به وجود ­آورنده سرمایه اجتماعی درجامعه است. مجموعه­ای ازسنت­ها، هنجار­ها و ارزش­- ­هایی که در متن جامعه طی روابط اجتماعی خود­جوش در بین افراد جامعه در طول زمان، در بین نسل­ها به وجود می­آید و با استمرار و نهادینه شدن نوعی کنترل اجتماعی غیر ­اقتدار­آمیز را بر رفتار افراد جامعه اعمال می­کند، از یک دید­گاه خاص«سرمایه اجتماعی[3] » نامیده می­شود که یکی از منافع عمده آن «امنیت اجتماعی[4] » به معنای فقدان جرم، جنایت و انواع ناهنجاری­ها و آسیب­های اجتماعی می­باشد.   

امنیت اجتماعی به عنوان پیامد مطلوب و مثبت، حاصل تاثیر­گذاری سرمایه اجتماعی بر زندگی فرد و به تبع آن در زندگی اجتماعی است. اصطلاح امنیت هر چند یک نگرش کلی را در ذهن تداعی می­کند، اما اساس مفهوم امنیت اجتماعی که آن را از مفاهیم دیگر نظیر امنیت ملی و امنیت عمومی جدا می­کند، تامین امنیت مادی و معنوی برای فرد است.

 امنیت از نیازهای اولیه و اصلی انسان و جوامع انسانی محسوب و تا آن اندازه ضروری و مهم است که عمدتاً در کنار و یا در امتداد معیشت مطرح می­شود­(رجبی­پور، 1384: 91).

رشد جامعه و خود ­شکوفایی آن متکی بر سرمایه­های انسانی، فرهنگی، مادی و اجتماعی خانواده­ها بوده و این سرمایه­ها نیازمند امنیت، احساس امنیت و ایمنی است. این نیاز تا به آن­جا ارزش­مند و اساسی شمرده می­شود که برخی بر این باورند که احساس امنیت بر وجود آن مقدم است. بی­تردید آنگاه که روح و جسم اعضای خانواده در آرامش و آسودگی خاطر باشد، تمامی قوای ذهنی و جسمی آن­ها معطوف به خود شکوفایی مادی و معنوی می­شود، بنابراین به میزانی که امنیت در حوزه فردی و اجتماعی قوام یافته و استمرار می­یابد به همان میزان متغیر­های شادابی، سرزندگی، اعتماد، مشارکت اجتماعی بیشتر و پویایی در خانواده و اجتماع آنان تبلور یافته و احساس خوشایند امنیت جلوه­گر می­گردد­(­پیرموذن، 1389: 103-101). یکی از اصلی­ترین مولفه­هایی­که امنیت را ارتقاء می­بخشد وجامعه را سالم، آرام و مطلوب می­سازد سرمایه اجتماعی است، مفهوم سرمایه اجتماعی بر روابط میان انسان­ها تمرکز دارد، روابطی که در تمام لحظات زندگی روزمره و در طول عمر انسان­ها جریان داشته و رفتار و نگرش آن­ها را تحت ­تاثیر قرار می­دهد (رنانی، 1381: 35). مفهوم سرمایه اجتماعی را می­توان در سه جمله بیان کرد: ارتباطات مهم هستند. با ایجاد ارتباط با یکدیگر مردم دست به کار­هایی می­زنند که به تنهایی یا قادر به انجام آن نیستند یا برای انجام آن مشکلات فراوانی خواهند داشت(­حسینی، 1384: 62). سرمایه اجتماعی مشخصه­ای است که توانایی سازمان­دهی جمعی مشارکتی و داوطلبانه برای حل مشکلات گروهی یا عمومی را به حداکثر می­رساند. در شرایطی که سرمایه اجتماعی، یعنی توانایی استفاده جمعی توام با همکاری از منابع برای اهداف عمومی وجود نداشته باشد، بعید است که فقط سرمایه مالی و افزایش سرمایه انسانی بتواند نتایج مثبتی را به دنبال داشته باشد­(­تاجبخش، 1388: 10). فقدان سرمایه اجتماعی مترادف با بروز انحرافات اجتماعی و تهدیدی برای احساس امنیت است، چون سرمایه اجتماعی وجود هنجار­های رفتاری مبتنی بر تشریک مساعی را منعکس می­کند، انحرافات اجتماعی بالفعل نیز بازتاب نبود سرمایه اجتماعی خواهد بود. علایم نشان­دهنده­ی فقدان سرمایه اجتماعی آمار­هایی از رفتار­های ضد اجتماعی است؛ عواملی که امنیت اجتماعی را خدشه­دار می­کند؛ مانند: نژاد­پرستی، پارتی­بازی، آشنا­پروری، بی­تفاوتی، تبعیض جنسی، طلاق، فروپاشی خانواده، افت تحصیلی، سوء استفاده جنسی، آدم­کشی، اعتیاد و پخش مواد مخدر کمبود سرمایه اجتماعی در جامعه را می­رساند(­اختر محققی، 1385: 20).

علی­رغم افزایش اهمیت امنیت در جوامع، ابزار، شیوه­ها و رویکرد­های ایجاد و حفظ آن دستخوش تحول حیرت­آوری شده است. در جوامع گذشته، اقتدار و کنترل و نظارت نهاد­های رسمی، نماد قدرت و امنیت به شمار می­رفت ولی درعصر جدید؛ عنصر اصلی ثبات، نظم و امنیت مقدارسرمایه اجتماعی، میزان پای­بندی به ارزش­ها و هنجار­های جمعی و به فضایل اخلاقی آن باز می­گردد. بنابراین مدیریت درست و منطقی امنیت اجتماعی در جامعه منوط به ایجاد مشارکت مردمی و افزایش اعتماد به نهاد­ها و حکومت در کلیه سطوح اجتماعی است. هیلر معتقد است­که مشارکت و حضور مردم (­به عنوان یکی از ابعاد سرمایه اجتماعی)، احساس ایمنی را در فضای عمومی ارتقاء داده و وسیله است که به کمک آن می­توان فضا را به صورت طبیعی مورد نظارت قرار داد­(­مدیری، 1385: 17). نقش سرمایه اجتماعی در تامین امنیت اجتماعی چه از جهت جلوگیری از بروز ناهنجاری­ها و انواع جرایم اجتماعی و به تبع و در کنار آن از جهت زمینه­سازی مشارکت مثبت و فعال فرد در زندگی اجتماعی، اساساً از طریق تاثیرگذاری ارزش­ها و هنجارهای اجتماعی در چگونگی رفتار افراد اعمال می­شود­(تقی­لو، 1385: 249). 

در کل امنیت اجتماعی چه از نظر فردی و چه از نظر جمعی به صورت معلول سرمایه اجتماعی است (تقی­لو، 1385: 250­)­.

 

 

اهداف  تحقیق

اهدف کلی

هدف کلی این تحقیق تعیین رابطه سرمایه اجتماعی با احساس امنیت اجتماعی شهروندان شهرستان سردشت می­باشد.

 

اهداف فرعی

1. تعیین رابطه بین میزان مشارکت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت.

2. تعیین رابطه بین میزان اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت.

3.  تعیین رابطه بین میزان روابط اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت.

4. تعیین رابطه بین میزان انسجام اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت.

5. تعیین رابطه بین عوامل فردی (جنس، سن، تحصیلات، تاهل، شغل، درآمد ماهیانه خانواده و هزینه ماهیانه خانواده) و میزان برخورداری از احساس امنیت اجتماعی شهروندان شهر سردشت.

 

دیدگاه­های نظری در رابطه با امنیت

از دیدگاه جامعه­شناسی امنیت سطوح متعددی دارد که مهم­ترین آن امنیت در سطح خرد و کلان          می­باشد. دسته اول تعاریفی هستند که بر تهدید هویت جمعی تاکید دارند. ویور امنیت اجتماعی را توان­مندی جامعه برای مراقبت از خصوصیات و ویژگی­های بنیادین خود در شرایط تغییر و تهدیدات عینی تعریف کرده است، وی امنیت اجتماعی را با نیاز به حفظ هویت مرتبط می­داند. بوزان امنیت اجتماعی را به حفظ مجموعه ویژگی­هایی ارجاع می­دهدکه بر­مبنای آن افراد خود را عضوگروه خاص تلقی نموده­اند. از دیدگاه وی امنیت اجتماعی عبارت ­است ­از: توانایی گروه­های مختلف صنفی، قومی، محلی و ... در حفظ هستی و هویت خود. در واقع بوزان و ویور امنیت را حالت فراغت از تهدید هویت جمعی و گروهی تلقی می­کنند (گروسی، 1386­: 29). دسته دوم تعاریف، امنیت را به عنوان فقدان هراس از ویرانی و تهدید ارزش­های جامعه می­دانند، اگر امنیت اجتماعی را شامل تمهیداتی برای حفظ زندگی اعضای جامعه و سپس حفظ راه و روش زندگی آنان بدانیم، بنابراین می­توان امنیت اجتماعی را رفع تهدید از عنصر اتصال­ دهنده اعضای جامعه به یکدیگر در نظر گرفت، این نوع تعریف از امنیت چندین جز را در ­بر­ می­گیرد که عبارت است ­از:

- امنیت حاصل فضای اجتماعی است.

- این فضای اجتماعی سطح کلان یا دولت به معنای عام را در ­بر ­نمی­گیرد.

- امنیت اجتماعی فقط به سطح امنیت فرد محدود نمی­شود.

- امنیت اجتماعی بر مجموعه­ای از افراد تاکید می­ورزدکه عنصر یا عناصری ویژه مانند: جنسیت، قومیت، مذهب و مانند آن­ها را به هم مرتبط می­سازد.

- زمانی که ارزش­های اتصال­دهنده افراد تهدید گردد امنیت متزلزل می­شود­(همان).

دسته سوم تعاریف از امنیت اجتماعی بر فراغت جمعی از تهدیدی که عمل غیر­قانونی دولت، دستگاه،  فرد و یا گروهی که در تمام یا قسمتی از جامعه به وجود آورده است، تاکید می­ورزد­(همان).        

در حوزه روان­شناسی نیز امنیت به شکل­های مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته است، برای نمونه به اعتقاد فروم، انگیزش شخصیت ایمن و سالم عبارت است ­از: «­ارضای نیاز­های روان­»­، اما نه به هر طریقی. شخص ایمن و سالم نیازهای روانیش را از راه­های صحیح و سازنده تامین می­کند­(رجبی­پور، 1384: 91).

آلپورت معتقد است که داشتن هدف­های دراز­مدت و تلاش برای آینده، کانون وجود آدمی را تشکیل می­دهد. انسان­سالم و ایمن همواره به باروری، تجربه­های تازه وکشف مسائل جدید نیازمند است. شخص ایمن و سالم آن قدر احساس امنیت می­کند که حاضر به آزمایش تجربه­های گوناگون می­شود تا اعتبار آن­ها را در مراحل مختلف زندگی تجربه کند­(همان). ­مازلو انگیزش اصلی و اساسی شخص ایمن و سالم را خود­شکوفایی می­داند، در نظر وی، انسان ایمن به حد کافی نیازهای خود را تامین کرده است، به گونه­ای که انگیزش اصلی او گرایش به خود ­شکوفایی به منزله شکوفایی مداوم توانایی­ها، استعدادها و ظرفیت­هاست و در همه اوقات در طول زندگی ادامه می­یابد­.

 

دیدگاه­های نظری در مورد رابطه سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی   

یکی از منافع عمده حاصل از سرمایه اجتماعی، امنیت اجتماعی است. امنیت اجتماعی به معنای فقدان ناهنجاری­ها، آسیب­های اجتماعی، جرم، جنایت، اعتیاد، خودکشی، فروپاشی خانواده و مانند آن است. امنیت اجتماعی هم­چنین به مثابه پیامد مثبت و مطلوب، حاصل اثر­گذاری سرمایه اجتماعی بر زندگی فردی در قدم اول و زندگی جمعی به تبع آن است. بدین ترتیب هرچند اصطلاح امنیت اجتماعی، مفهوم امنیت برای اجتماع را مطابق با نگرش کل­گرایانه در ذهن متبادر می­سازد، اما اساس مفهوم امنیت اجتماعی و وجه ممیز آن از امنیت عمومی و مانند آن، تامین امنیت مادی و معنایی فرد است­(­­تقی­لو، 1385: 240). به همین دلیل احساس امنیت تلفیقی از عوامل فردی، روانی و اجتماعی تلقی می­شود، امنیت بعد عینی مسئله و احساس امنیت به عنوان بعد ذهنی تلقی می­شود. احساس امنیت نداشتن به دلایل متعدد پدید می­آید، یکی از دلایل احساس نامنی، ممکن است به خاطر موقعیت و وضعیت خاص حاکم بر یک جامعه باشد و فرد به خاطر پاره­ای از عوامل مخل امنیت درجامعه احساس ناامنی بکند. احساس امنیت در یک جامعه، به احساس روانی شهروندان از میزان وجود یا وجود نداشتن امنیت در آن جامعه ناشی می­شود و هر چه میزان فراوانی جرم بالاتر باشد، احساس امنیت در آن جامعه پایین­تر است؛ اما گاهی این احساس امنیت نداشتن ممکن است ریشه روانی و فردی داشته باشد نه اجتماعی­(­کلاهچیان، 1382: 134). سرمایه اجتماعی نوعی ویژگی تسهیل ­کنندگی در روابط اجتماعی دارد. وجود سرمایه اجتماعی در ساختار­های اجتماعی باعث می­شود محیطی به وجود آید که در آن امنیت بیشتری وجود داشته باشد. به نحوی که انسان­ها از آرامش برخوردار باشند و در روابط متقابل با کمترین اصطکاک تنش­های خود را برطرف کنند­(متولی، 1384: 139­- ­138). سرمایه اجتماعی به نوعی بر میزان جرایم نیز تاثیر دارد. سرمایه اجتماعی می­تواند با ترویج و تقویت هنجار­ها و ارزش­هایی که مانع از وقوع رفتار مجرمانه می­شود، میزان آن را در جامعه کاهش دهد­(همان). به اعتقاد آیزنشتاد مهم­ترین مساله نظم اجتماعی برای دورکیم و تا حدودی تونیس، اعتماد و همبستگی اجتماعی است؛ یعنی این که بدون انسجام و نوعی اعتماد، پایداری نظم اجتماعی ممکن نیست­(­ازکیا، 1380: 5). کلاس افه با توجه به ابعاد سرمایه اجتماعی آن را در ­بر ­گیرنده روابط انجمنی، اطمینان به نهادها و اعتماد بین اشخاص و اقوام و خیر­خواهی می­داند و عوامل تاریخی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را در کم و کیف سرمایه اجتماعی موثر دانسته و خود سرمایه اجتماعی را به عنوان یکی از عوامل کارایی و توسعه اقتصادی، نظم و صلح جهانی، احساس امنیت و توسعه معرفی کرده است­(عبد­اللهی، 1385: 204­-203).تالکت پارسونز اجتماع را به عنوان یکی از چهار خرده نظام اصلی لازم برای حفظ نظم در هر جامعه­ای می­داند. اجتماع حوزه تعاملات اجتماعی در جهت رشد و شکوفایی احساسات، عواطف و تولید تعهد، وفاداری و مسئولیت­پذیری لازم برای به هم وصل کردن افراد و گروه­هاست. پیدایش دوستی، مودت، اعتماد، همبستگی و انسجام اجتماعی از کارکردهای خاص خرده نظام اجتماع است. کم و کیف کارکرد اجتماع به نوع اجتماع (محلی، ملی و بین­المللی) و ویژگی­های سایر خرده نظام­های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نوع تعامل آن­ها با هم بستگی دارد، در جوامع سنتی که در آن­ها اجتماعات محلی کوچک[5]  غالب است، خاص­گرایی، عاطفه­گرایی، رابطه­گرایی و جانب­داری و بر ­عکس در جوامع مدرن، عام­گرایی، خرد­گرایی، ضابطه­گرایی و ... رواج دارد. در دیدگاه پارسونز اجتماع جامعه­ای در سطح کلان، نماد انسجام جمعی عام و وحدت ملی است. مطالب پارسونز در­باره انواع اجتماعات خاص و عام و  متغیر­های الگویی او منبع مباحث جدیدی شده است­.

یورگن هابرماس هم دربحث از اجتماع و نظم اجتماعی، ضمن تاثیر­پذیری ازپارسونز ایده­های جدیدی مطرح کرده است. هابرماس سرمایه اجتماعی را به معنی وفاق تفاهمی و کنش ­ارتباطی و هنجارهای عام فراگروهی را محصول جهان حیاتی و حوزه عمومی[6]  می­داند. حوزه عمومی فضایی است که در آن کنشگران اجتماعی می­توانند به دور از دخالت سیستم که معمولاً با زبان ثروت و قدرت (تطمیع و تهدید) برخوردار می­کند به گفتگوی آزاد، خردمندانه و به دور از هر نوع سلطه بپردازند و در­باره اهداف (­ارزش­ها­) و راه­های رسیدن به آن­ها (هنجار­ها­) به توافق برسند و با عقلانی کردن جهان زندگی، سیستم را نیز عقلانی نمایند و به طرف جامعه­ای انسانی­تر و برخوردار از خردورزی، انسجام، آزادی و عدالت بیشتر حرکت نمایند. حوزه عمومی و کنش ­ارتباطی هم عامل و شاخص سرمایه اجتماعی عام و انتظام بخش حیات اجتماعی­اند.

مطابق با دیدگاه نظری گیدنز چهار زمینه محلی اعتماد در فرهنگ­های پیش مدرن رواج داردکه مطابق با نظم اجتماعی خاص خودشان تنوعات بسیاری می­پذیرند. اولین زمینه اعتماد، نظام خویشاوندی است که در اکثر وضعیت­های پیش­مدرن شیوه نسبتاً پایداری برای سازمان­دهی رشته­های روابط اعتماد درطول زمان و مکان فراهم می­کند و با فراهم کردن مجموعه­ای از پیوند­های اجتماعی پایدار و قابل اطمینان، اغلب تشکیل ­دهنده میانجی سازمان ­دهنده روابط اعتماد است. این ویژگی روابط اعتماد در مورد اجتماعات محلی نیز صدق می­کند، چرا که محلی بودن زمینه­های پیش­مدرن کانون امنیت وجودی بوده و در آن سهیم است ­(کسل، 1383: 426-412­). سومین عامل در این زمینه جهان­بینی دینی در محیط­های پیش­مدرن می­باشد. به اعتقاد گیدنز عقاید دینی هر چند ممکن است منبع اضطراب و دلهره شدیدی باشند، اما از جهات بسیاری تامین­کننده تفسیر­های اخلاقی و عملی از زندگی شخصی و اجتماعی و هم­چنین از جهان طبیعی هستند و به عنوان عاملی که موجب اطمینان به روی­داد­های اجتماعی و طبیعی می­شود، برای مومنان محیطی آکنده از امنیت ایجاد می­کند.

چهارمین زمینه در روابط اعتماد در فرهنگ­های پیش­مدرن، سنت است. سنت بر­خلاف دین به هیچ پیکره خاصی از عقاید و مناسک اطلاق نمی­شود بلکه به معنای شیوه سازمان­دهی این عقاید و مناسک، به خصوص در نسبت با زمان است. سنت به دلیل خصیصه روال­مندی که دارد ذاتاً پر­معناست. معانی فعالیت­های روال­مند در احترام یا گرامی داشت همگانی، که در ذات سنت است و هم­چنین در پیوند سنت و مناسک نهفته است. مناسک­که جز جدایی­ناپذیر سنت است، عمیقاً آرام­بخش بوده و به شیوه­ای اساسی در امنیت وجودی سهیم است­، از سوی دیگر گیدنز معتقد است، در جهان مدرن دیگر عواملی که پیش از آن در محیط­های پیش­مدرن ایجاد ناامنی و مخاطره می­کرد وجود ندارد یا اهمیت سابق را از دست داده است و همراه با رشد نهاد­های اجتماعی مدرن نوعی تعادل میان اعتماد و مخاطره و نیز ترس و امنیت برقرار شده است که عناصر دخیل در آن با دوره پیش­مدرن متفاوت است. در اوضاع و شرایط مدرنیته با این که فعالیت­های انسان­ها هم­چنان دارای موقعیت و زمینه­اند، اما اثر سه نیروی عظیم و پویای مدرنیته یعنی جدایی زمان و مکان، مکانیسم از جا بر­کندن و تاملی بودن نهادی، موجب شده که برخی از صور بنیادی روابط اعتماد از خواص محیط­های محلی جدا شوند. در دنیای مدرن مخاطره و خطر به عنوان تجربه­ای مرتبط با امنیت وجودی، همراه با اکثر جنبه­های دیگر زندگی اجتماعی دنیوی شده است. دنیایی عمدتاً با مخاطرات آفریده بشر ساخته شده­اند و دیگر جایی برای دخالت­های نیرو­های خرافی و تصورات مربوط به سرنوشت جایی ندارد­(همان).

جین­جاکوب­ که معمولاً به­عنوان معرفی­کننده مفهوم سرمایه اجتماعی به جامعه­شناسی معاصر شناخته می­شود، این مفهوم را برای تبیین بخشی از این واقعیت که چرا برخی از شهرها امن­تر از شهرهای دیگرند توسعه داد(ملکی، 1389: 34).

 

پیشینه تحقیق

صمدی بکه­جان­(­1384)، امنیت اجتماعی درشهر سنندج را مورد بررسی قرارداد. جامعه آماری پژوهش مناطق حاشیه­نشین و مرکز شهر سنندج است که با استفاده از روش مصاحبه عمیق با نمونه­ای 60 نفری ازساکنان منطقه­های حاشیه و مرکز شهرسنندج انتخاب شده است. نبودامنیت سرمایه­گذاری برای بازاریان درحوزه اقتصادی، کم بودن حقوق و مزایا برای میانسالان و سالمندان­گروه مرکز (­قشر رسمی و فرهنگی) و تهدیدات قومی از مهم­ترین مسائل امنیتی بوده­اند. مهم­ترین عامل سلب امنیت در تمامی گروه­های مورد بررسی عامل اقتصادی بوده است. امیرکافی در سال 1380 مطالعه­ای را با عنوان  ­اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن را با استفاده از روش پیمایشی در سه منطقه از شهر تهران و با تبیین دیدگاه­های عمده نظری در زمینه اعتماد اجتماعی و در نظر گرفتن متغیرهای روابط اجتماعی، سرمایه اجتماعی، امنیت، تعهد و مقبولیت اجتماعی به عنوان متغیرهای تاثیر­گذار بر اعتماد اجتماعی، انجام داده است که طی آن به این نتایج دست یافته است که، میزان اعتماد اجتماعی در بین پاسخگویان در حد متوسط به بالا می­باشد، میانگین اعتماد اجتماعی در مناطق انتخابی (­3­، 16 و 6­) به ترتیب سیر نزولی داشته است، میزان اعتماد اجتماعی در بین مردان بیش از زنان بود است و تحصیلات افراد با اعتماد اجتماعی رابطه منفی دارد. سایر متغیر­های مستقل با اعتماد اجتماعی رابطه مستقیم معنا­داری نشان داده­اند که از این میان متغیر دگر­خواهی با (44%) بیشترین و امنیت با (21%) کمترین تاثیر را بر اعتماد اجتماعی دارند.           

صفری شالی(­1386)، در مقاله پژوهشی به بررسی رابطه دو سازه احساس امنیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی می­پردازد. نتایج آن نشان می­دهد امنیت اجتماعی بالاترین ضریب همبستگی را با سرمایه اجتماعی دارد و در مدل­یابی معادلات ساختاری مشخص شد که بالاترین ضریب مسیر را بر سرمایه اجتماعی داشته است. از طرف دیگر وجود و گسترش سرمایه اجتماعی خود باعث بازتولید امنیت اجتماعی می­گردد و در صورت فرسایش هر یک، دیگری دچار فرسایش خواهد شد. ردادی­(­1387)، در مقاله­ای به موضوع سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی پرداخته است، او بیان می­کند که اعتماد در جامعه بیمار تولید نمی­شود و درواقع جرم، جنایات و انحرافات اجتماعی بازتاب نبود سرمایه اجتماعی است و یکی از راه­های مهم افزایش سرمایه اجتماعی در جامعه را تقویت هنجار­های اجتماعی می­داند. هنجار­ها موجب تقویت همیاری، انسجام بخشی و کاهش کنترل رسمی شهروندان می­شود و به این صورت امنیت اجتماعی را تقویت می­کند. عنایت و همکاران­(­1391)، در پژوهشی به مطالعه رابطه اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در میان جوانان 25-15 ساکن شهر­های شیراز و یاسوج پرداخته­اند. این پژوهش براساس تئوری گیدنز و روش پیمایشی انجام شده است. نتایج این تحقیق نشان داده است که احساس امنیت اجتماعی پاسخگویان بیشتر تحت­تاثییر اعتماد قرار دارد تا محل سکونت آن­ها و هم­چنین اعتماد اجتماعی تعمیم یافته و نهادی، هر دو موجب افزایش احساس امنیت اجتماعی می­شوند؛ اما تاثیر اعتماد نهادی بر افزایش احساس امنیت سیاسی و قضایی چندین برابر تاثیر اعتماد تعمیم یافته است، در نهایت این ­که میزان احساس امنیت عمومی و اقتصادی به همان اندازه­ی اعتماد نهادی، تحت ­تاثیر اعتماد تعمیم یافته قرار دارد. نادری و جاهد­(­1389) در پژوهشی که در زمینه رابطه امنیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی (­مطالعه مورد شهر اردبیل) انجام گرفته است، تاثیر مولفه­های مختلف سرمایه اجتماعی نظیر اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی و روابط اجتماعی بر اساس امنیت اجتماعی مورد واکاوی قرار گرفته است و نتایج حاصل از تحقیق بدین شرح است که بین سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی رابطه معنی­داری وجود دارد، یعنی هرچه میزان سرمایه اجتماعی در جامعه بیشتر باشد به همان اندازه احساس امنیت اجتماعی نیز بیشتر خواهد بود. تمامی مولفه­های ذکر شده رابطه معنی­داری با احساس امنیت اجتماعی دارند و درتحلیل نهایی شاخص اعتماداجتماعی بیشترین همبستگی را با احساس­امنیت اجتماعی نشان داده است. 

بیات­(­1387) تحقیقی با عنوان تبیین جامعه­شناختی احساس امنیت در بین شهروندان تهرانی (­با تاکید بر نقش پرداخت رسانه­ای و سرمایه اجتماعی) انجام داده است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که بین میزان احساس ناامنی و متغیر­های میزان بروز جرایم، پرداخت رسانه­ای، هویت و اعتماد رابطه معنی­دار وجود دارد.

نیازی و دیگران(­1390) رابطه بین میزان سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین زنان مناطق شمال و جنوب شهر تهران را مورد بررسی قرار دادند. یافته­های تحقیق وجود همبستگی معنی­دار بین دو متغیر سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین زنان مناطق شمال و جنوب شهر تهران را نشان می­دهد. نوع رابطه مثبت و بیانگر این امر است که با افزایش میزان سرمایه اجتماعی زنان، شاهد افزایش احساس امنیت اجتماعی در بین آنان خواهیم بود. گروسی تحقیقی با عنوان بررسی رابطه اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی دربین دانشجویان دختر دانشگاه آزاد جیرفت، به روش مطالعه موردی و استفاده از ابزار پرسشنامه با حجم 88 نفر و با ملاک قرار دادن متغیر احساس امنیت اجتماعی به عنوان متغیر وابسته و متغیر اعتماد اجتماعی به عنوان متغیر مستقل به این نتایج دست یافته که: 1. از سه مولفه اعتماد اجتماعی (­اعتماد بنیادی، اعتماد تعمیم­یافته و اعتماد بین شخصی) فقط اعتماد بین شخصی با احساس امنیت اجتماعی رابطه معنادار نشان داده است. 2. از میان متغیر­های زمینه­ای قومیت دانشجویان و میزان درآمد خانواده آن­ها با احساس امنیت رابطه معنادار نشان داده است.

بحری­پور و دیگران­(­1391) رابطه بین سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی، (­مطالعه موردی شهرستان کاشان) را مورد مطالعه قرار دادند.  تحقیق به روش پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه، در بین ساکنان 18 سال و بالاتر شهرستان کاشان، در سال 1391 به انجام رسیده است­، در این تحقیق از روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای استفاده شده و حجم نمونه مورد مطالعه 362 نفر است. نتایج حاصل از آزمون رابطه بین متغیر­های تحقیق نشان داد که سرمایه اجتماعی شهروندان بر احساس امنیت اجتماعی آن­ها تاثیر­گذار است، هم­چنین بین سه بعد از چهار بعد اندازه­گیری شده در این تحقیق؛ یعنی اعتماد اجتماعی، شبکه مشارکت اجتماعی و آگاهی اجتماعی با احساس امنیت اجتماعی تفاوت معنا­داری مشاهده شده و این تفاوت در بعد هنجار عمل متقابل مشاهده نشده است؛ ضمن این ­که بین متغیر­های جنس، سن، وضعیت تاهل، شغل، مقطع تحصیلی و میزان هزینه خانواده با احساس امنیت اجتماعی هیچ­گونه رابطه معنی­داری وجود ندارد. نتایج حاصل از تحلیل مسیر در این تحقیق نیز نشان داد که متغیر­های مستقل آگاهی، اعتماد و مشارکت اجتماعی دارای اثر­گذاری مثبت و هم­چنین متغیر­های مستقل سن و هنجار عمل متقابل دارای اثر­گذاری منفی بر روی متغیر وابسته احساس امنیت اجتماعی هستند. پاتنام­(­2000) دریافت شاخص ترکیبی او درباره سرمایه اجتماعی، همبستگی منفی با میزان قتل در کل آمریکا و با نزاع که او به عنوان نماد رفتار خشن در نظر می­گیرد، بررسی­های دیگر (OECD, 2001: 54)، مواردی را در آمریکا گزارش کردکه نشان می­دهد حتی با کنترل فقر و عوامل دیگر که ممکن است رفتار مجرمانه تقویت کند، مناطقی با این ویژگی­ها شناخته می­شوند: گمنامی و آشنایی محدود بین ساکنان، گروه­های همسان خارج از کنترل نوجوانان و سطح پایین مشارکت مدنی به سمت خطر فزاینده جرم و خشونت رو می­کنند. هاپرن(­2001) با استفاده از داده­های یک پیمایش بین­المللی قربانیان جرم، برای اندازه­گیری نرخ جرم و سرمایه اجتماعی در 18 کشور، دریافت دو سوم تنوع فرا­ملی در میزان جرم می­تواند با سطوح بی­عدالتی اقتصادی، رفتار خودخواهانه و اعتماد اجتماعی قابل توجیه باشد.

لیدزاستروم و همکاران در سال 1994 تحقیقی در خصوص بررسی عوامل موثر بر احساس امنیت انجام داده­اند، این مطالعه در رابطه با میزان احساس امنیت و سرمایه اجتماعی در سوئد، با هدف شناسایی میزان تاثیر سرمایه اجتماعی بر احساس امنیت انجام گرفته است، در این مطالعه تاثیر همبستگی بین مناطق، مشارکت اجتماعی، سرمایه اجتماعی و روابط همسایگی بر احساس امنیت اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مطالعه نشان می­دهد که سرمایه اجتماعی و مشارکت اجتماعی، درصد قابل توجهی از واریانس میزان احساس ناامنی را در کنار متغیرهای فردی تبیین می­کند­(­عباسی، 1386: 8-7).کلی و فرناندز در سال 1999 در تایید نقش سرمایه اجتماعی در امنیت اجتماعی مطالعاتی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که در جوامع فاقد سرمایه اجتماعی، جرم و جنایت بیشتر است و خانواده­ها از دوام کمتری برخوردارند(­اختر محققی، 1385: 14).    

 

فرضیات تحقیق

1. بین میزان مشارکت اجتماعی و میزان احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت رابطه معناداری وجود دارد.

2. بین میزان اعتماد اجتماعی و میزان احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت رابطه معناداری وجود دارد.

3. بین میزان روابط اجتماعی و میزان احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت رابطه معناداری وجود دارد.

4. بین میزان انسجام اجتماعی و میزان احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت رابطه معناداری وجود دارد.

1. میزان احساس امنیت شهروندان سردشت بر­حسب جنسیت متفاوت است.

6. میزان احساس امنیت شهروندان سردشت بر­حسب تحصیلات متفاوت است.

7. میزان احساس امنیت شهروندان سردشت بر­حسب وضعیت تاهل متفاوت است.

8. بین عوامل فردی (­سن، وضعیت اشتغال و هزینه­های ماهیانه خانواده) و میزان احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر سردشت رابطه معناداری وجود دارد.

 

متغیرهای مستقل تحقیق

جنسیت­، سن­، وضعیت تاهل­، تحصیلات­، شغل­، منطقه مسکونی، مشارکت اجتماعی­، اعتماد اجتماعی­، روابط اجتماعی­، انسجام اجتماعی و سرمایه اجتماعی.

 

متغیر وابسته تحقیق

 احساس امنیت اجتماعی

 

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای مستقل

سرمایه اجتماعی   

سرمایه اجتماعی: ­شبکه­ای از روابط و پیوندهای مبتنی بر اعتماد اجتماعی بین­ فردی و بین ­گروهی و تعاملات افراد با گروه­ها، سازمان­ها و نهاد­های اجتماعی است که قرین همبستگی و انسجام اجتماعی و برخورداری افراد و گروه­ها از حمایت اجتماعی و انرژی لازم برای تسهیل کنش­ها در جهت تحقق اهداف فردی و جمعی می­باشد­(عبداللهی­، 1385: 196). با توجه به تعریف برای سرمایه اجتماعی چهار شاخص: مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و روابط اجتماعی در نظر گرفته شده است که به قرار زیر تعریف می­شوند:

 

مشارکت اجتماعی       

مشارکت اجتماعی در ­بر­ گیرنده انواع کنش­های فردی– گروهی به منظور دخالت در تعیین سرنوشت خود و جامعه و تاثیر نهادن بر فرایندهای تصمیم­گیری در­باره امر عمومی است­(موسوی، 1385 : 79).

برای سنجش متغیر مشارکت اجتماعی از 7 گویه درسطح سنجش رتبه­ای چند ­حالته و درقالب: کمک مالی برای ساخت مسجد، مدرسه، پل­، کمک جنسی و کالایی برای زلزله­زده­ها، سیل­زده­ها، کمک از طریق نیروی­کار به شکل مجانی، شرکت درحل معضلات موجود در سطح شهر، شرکت درکارهای جمعی و گروهی، توجه به وضعیت زندگی دیگران و در زندگی فقط به فکر خود بودن.

 

اعتماد اجتماعی

اعتماد اجتماعی را می­توان داشتن حسن ­ظن فرد نسبت به سایر اعضای جامعه تعریف کرد­(­کافی، 1380: 27). برای سنجش اعتماد اجتماعی از 10 گویه درسطح سنجش رتبه­ای چند­حالته و درقالب: وجود حس همکاری در بین مردم، صادقانه بودن رفتار­های روزانه مردم نسبت به همدیگر، داشتن صراحت کلام در بیان واقعیت­های اجتماعی- سیاسی، با دیگران همانند اعضای خانواده خود رفتار کردن، یکی بودن ظاهر و باطن مردم شهر، شراکت در کارها با دیگران، اقتضای شرایط به این که هر کس به فکر خودش باشد، اعتماد به همشهریان، داشتن صداقت با دوستان و بیان مسائل اجتماعی روزانه در جمع دوستان.

 

انسجام اجتماعی

انسجام اجتماعی دلالت بر توافق جمعی میان اعضای یک جامعه دارد که حاصل پذیرش و درونی کردن نظام ارزشی و هنجارهای یک جامعه و وجود تعلق جمعی (­احساس «ما» کردن) و تراکمی از وجود تعامل در میان افراد جامعه است(ازکیا، 1380: 181). برای سنجش انسجام اجتماعی از 8 گویه در سطح سنجش رتبه­ای چند­حالته در قالب طیف برش قطبین و به شکل: همشهریان موقع گرفتاری به درد می­خورند، دوستی و رفاقت مردم با یکدیگر، اهل غیبت و عیب­جوئی بودن، به نصیحت دیگران گوش دادن، دلداری دادن دیگران موقع گرفتاری، احترام بزرگی و کوچکی را نگه­ داشتن، در هر کار بی­خودی مداخله نکردن و کاری به کار همدیگر نداشتن.

 

روابط اجتماعی

روابط اجتماعی ارتباط بین دو نفر و بیشتر یا چند گروه را بیان می­کند، این روابط می­تواند صورت همکاری و دوستی داشته باشد یا به شکل تضاد و تنش بین افراد و گروه­ها نمایان شود. به بیان دیگر روابط اجتماعی­، ارتباط و وابستگی متقابل انسان­ها و جهت­گیری رفتاری آن­هاست که می­تواند در جهت دوستی یا دشمنی باشد(­تولایی، 1385: 1). برای سنجش روابط اجتماعی از 3 گویه در سطح سنجش رتبه­ای چند­حالته و در قالب­: ارتباط برقرار کردن با دیگران در جمع، رفت و آمد کردن با همسایه­ها و برخورد دوستانه با دیگران در سطح شهر.

 

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیر وابسته

 احساس امنیت

«احساس امنیت» پدیده روان­شناختی- اجتماعی است که دارای ابعاد گوناگونی می­باشد این احساس ناشی از تجربه­های مستقیم و غیر­مستقیم افراد از شرایط پیرامونی است و افراد مختلف به صورت­های گوناگون آن را تجربه می­کنند(کرامتی، 1385: 153). احساس امنیت اجتماعی در دو بعد احساس امنیت مالی و احساس امنیت جانی تقسیم شده است.

 

احساس امنیت جانی

هر گونه تهدیدی که علیه جان انسان­ها وجود داشته باشد امنیت جانی آن­ها از بین می­رود، بنابراین شرایط احساس امنیت جانی شرایطی است که هیچ­گونه تهدیدی علیه جان افراد جامعه وجود نداشته باشد­(­صمدی بگه­جان).

 

گویه­های استفاده شده برای شاخص امنیت جانی

- تردد زنان و خانواده به تنهایی خصوصاً در شب

- تردد با ماشین­های مسافر­کشی

- برقراری ارتباط و دوستی با افراد غریبه

- راه رفتن به تنهایی در یک مسیر خلوت

- کمک به سرنشینان اتومبیلی که در خیابان خراب شده

- رفتن و نشستن در پارک­های حاشیه­ای به تنهایی

- خوابیدن در منزل در موقع شب به تنهایی

- رانندگی در خیابان­های خلوت

- به طور کلی از نظر جانی تا چه حد احساس امنیت می­کنید؟

 

 

 

 

احساس امنیت مالی

 منظور این است که دارایی و اموال افراد تا چه حد در امنیت است، تا جایی که این دارایی­ها مورد تهدید قرار نگیرد­(همان).

برای ساخت این شاخص از هفت گویه استفاده شده است.

- به همراه داشتن پول نقد به مقدار زیاد

- انجام معاملات مهم به تنهایی

- سپردن سرمایه خود به فرد دیگر

- آراستن کودکان به زیورآلات در خارج از منزل

- پارک کردن اتومبیل در خیابان به مدت طولانی

- خالی گذاشتن منزل به مدت چند روز

- به طور کلی از نظر مالی تا چه حد احساس امنیت می­کنید؟

 

روش تحقیق

روش تحقیق، پیمایش است. جامعه آماری کل افراد بالای 18 سال ساکن در شهرستان سردشت بود که تعداد آن­ها برابر 17321 نفر می­باشد­­(­سایت مرکز آمار ایران، 1393)­. روش نمونه­گیری­، خوشه­ای چند­مرحله­ای بود که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برابر 375 نفر انتخاب شد.

 

نتایج تجربی تحقیق

1. جنسیت:از میان 104 پاسخگو، تعداد 45 نفر زن و 59 نفر دیگر به مردان تعلق دارد، به عبارتی 3/43%  از کل پاسخگویان را زنان و 7/57%  بقیه را مردان تشکیل داده­اند.

2. سن:نمونه­های آماری درتحقیق حاضر افراد 15 تا 64 سال هستند، ازمیان 104 پاسخگو کوچک­- ­ترین فرد دارای 15 سال و بزرگ­ترین فرد 64 سال دارد.

3­. تحصیلات:از میان 104 پاسخگو، تعداد 1 نفر بی­سواد، تعداد 11 نفر سطح تحصیلات­شان ابتدایی، تعداد 3 نفر سطح تحصیلات­شان زیر دیپلم، تعداد 31 نفر دارای مدرک دیپلم، تعداد 21 نفر دارای سطح تحصیلات فوق­دیپلم، تعداد 30 نفر دارای سطح تحصیلات لیسانس و تعداد 2 نفر دارای سطح تحصیلات فوق­لیسانس و بالاتر می­باشند.

4. تاهل: از تعداد 104 نفر پاسخگو 55 نفر از کل پاسخگویان مجرد و تعداد 49 نفر متاهل هستند.

5. احساس امنیت اجتماعی: مقدار میانگین کلی متغیر احساس امنیت اجتماعی برابر 69/43 می­باشد که در مقایسه با میانگین مورد انتظار در حد متوسط به بالا می­باشد.

6. اعتماد اجتماعی: میانگین متغیر اعتماد اجتماعی با مقدار 6/37 در مقایسه با میانگین مورد انتظار در حد کمتر از متوسط می­باشد.

7. مشارکت اجتماعی: میانگین متغیر مشارکت اجتماعی با مقدار 338/26 در مقایسه با میانگین مورد انتظار در حد متوسط می­باشد.

8. روابط اجتماعی: میانگین متغیر روابط اجتماعی با مقدار 22/12 در مقایسه با میانگین مورد انتظار در حد کمتر متوسط می­باشد.

9. انسجام اجتماعی: میانگین متغیر انسجام اجتماعی با مقدار 42/28 در مقایسه با میانگین مورد انتظار در حد متوسطی می­باشد.

10. سرمایه اجتماعی: میانگین متغیر سرمایه اجتماعی با مقدار 596/104 در مقایسه با میانگین مورد انتظار در حد متوسط به بالا می­باشد.

 

نتایج آماره­های دو متغیره تحقیق

1. جنسیت و احساس امنیت اجتماعی:برای یافتن رابطه بین جنسیت و احساس امنیت اجتماعی از آزمون تفاوت میانگین­ها استفاده شده است. طبق نتایج به دست آمده از انجام آزمون مذکور، واریانس متغیر احساس امنیت اجتماعی به تفکیک دو گروه زنان و مردان برابر می­باشد، هم­چنین سطح معناداری کمیت t نشان­دهنده وجود تفاوت بین گروه مردان و زنان می­باشد که این تفاوت با مقدار 21/11 به نفع مردان می­باشد.     

2. سن و احساس امنیت اجتماعی: برای یافتن رابطه بین سن افراد و میزان احساس امنیت اجتماعی آن­ها از آزمون پیرسون استفاده شده است. طبق نتایج به دست آمده از انجام این آزمون چون مقدار سطح معناداری (432/0a=­) بزرگ­تر از 05/0 می­باشد، وجود رابطه معنادار بین متغیر­های مذکور مورد تایید قرار نگرفته است.

3. تحصیلات و احساس امنیت اجتماعی: برای یافتن رابطه بین میزان تحصیلات پاسخگویان و احساس امنیت اجتماعی آن­ها از آزمون واریانس یک ­طرفه استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از این آزمون، به دلیل بزرگ بودن مقدار نسبت f از 05/0 (235/0>05/0) وجود رابطه بین متغیر­های مذکور مورد تایید قرار نمی­گیرد.

4. وضعیت تاهل و احساس امنیت جتماعی: برای یافتن رابطه بین وضعیت تاهل پاسخگویان و میزان احساس امنیت اجتماعی آن­ها از آزمون تفاوت میانگین­ها استفاده شده است. نتایج به دست آمده از انجام این آزمون حاکی از آن است که به دلیل معنادار نبودن نسبت t رابطه بین وضعیت تاهل و احساس امنیت مورد تایید قرار نمی­گیرد.

5. اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی: برای آزمون رابطه بین این دو متغیر از آزمون پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این آزمون حاکی از وجود رابطه بین متغیر اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می­باشد (01/0­a=).

6. مشارکت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی: برای آزمون رابطه بین این دو متغیر از آزمون پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این آزمون حاکی از وجود رابطه بین متغیر مشارکت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می­باشد (00/0­a=).

7. روابط اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی: برای آزمون رابطه بین این دو متغیر از آزمون پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این آزمون حاکی از وجود رابطه بین متغیر روابط اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می­باشد (00/0­a=).

 8. انسجام اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی: برای آزمون رابطه بین این دو متغیر از آزمون پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این آزمون حاکی از وجود رابطه بین متغیر انسجام اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می­باشد (022/0­a=).

9. سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی: برای آزمون رابطه بین این دو متغیر از آزمون پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این آزمون حاکی از وجود رابطه بین متغیر سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می­باشد (01/0­a=). 

                     

نتایج آماره­های چند­متغیره تحقیق

آزمون تحلیل رگرسیون چند­متغیره

نتایج به دست آمده از این آزمون با مقدار (22/0>05/0) برای مشارکت اجتماعی و (­01/0) برای روابط اجتماعی نرمال بودن توزیع را تایید می­کند. در این تحقیق، تحلیل­های رگرسیونی چند­متغیره بر اساس معیار حداقل مربعات با استفاده از روش گام به گام انجام شده است. در این آزمون متغیر مشارکت اجتماعی و روابط اجتماعی در مدل باقی­مانده و دو متغیر (اعتماد اجتماعی و انسجام اجتماعی) دیگر از مدل خارج شده­اند.

 

یافته­های نظری تحقیق

طبق تئوری دورکیم، پارسونز، هابرماس، فوکویاما، گیدنز و آیزشتاد و با در نظر گرفتن نتایج به دست آماده از تحقیق حاضر، بین انسجام اجتماعی و امنیت اجتماعی رابطه وجود دارد.

طبق تئوری پارسونز، گیدنز، کلاس افه، بوردیو، کلمن، پاتنام و فوکویاما و استناد به نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر، بین اعتماد اجتماعی و امنیت اجتماعی رابطه وجود دارد.

با استناد به تئوری هابرماس، گیدنز، کلاس افه، بودریو، پاتنام و جین جاکوب و در نظر گرفتن نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر، بین روابط اجتماعی و امنیت اجتماعی رابطه وجود دارد.

طبق تئوری دورکیم، پارسونز، هابرماس، گیدنز، افه، بوردیو، کلمن، فوکویاما، پاتنام و جین جاکوب و استناد به نتایج حاصل از تحقیق حاضر، بین سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی رابطه وجود دارد.

طبق تئوری پاتنام و با توجه به یافته­های تحقیق حاضر، بین مشارکت اجتماعی و امنیت اجتماعی رابطه وجود دارد.

 

یافته­های تحقیق بر­مبنای پیشینه­های تجربی

1. با استناد به تحقیق انجام گرفته توسط امیر کافی، عباسی، لیدزاستروم، گروسی، قدیمی و وثوقی و با توجه به نتایج به دست آمده از جامعه آماری مذکور وجود رابطه معنادار بین متغیر­های امنیت اجتماعی با اعتماد اجتماعی اثباب می­شود.

2. مطابق با نتایج به دست آمده در تحقیق لیدزاستروم، عباسی و نمامیان و با استناد به نتایج تحقیق حاضر و­جود رابطه معنادار بین امنیت اجتماعی با مشارکت اجتماعی تایید می­شود.

3. با توجه به نتایج به دست آمده در تحقیق چلبی، مبارکی و لیدزاستروم و با استناد به نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر وجود رابطه بین سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی تایید می­شود.

 4. با استناد به تحقیق چلبی و مبارکی و با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده از جامعه آماری مذکور وجود رابطه بین روابط متقابل با دیگران و امنیت اجتماعی تایید می­شود.

5. با استناد به تحقیق چلبی و مبارکی و با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده از جامعه آماری مذکور وجود رابطه بین انسجام اجتماعی و امنیت اجتماعی تایید می­شود. 

 

راهکار­های پیشنهادی

1. با توجه به نتایج تحقیق افزایش مشارکت اجتماعی دربین شهروندان باعث افزایش احساس امنیت نیز می­شود از اینرو برای ارتقاء مشارکت اجتماعی و به تبع­آن افزایش احساس امنیت اجتماعی، مهندسین فرهنگی و برنامه­ریزان اجتماعی با زمینه­سازی برای افزایش مشارکت در بین مردم در مناسبت­ها (­جشن­های گلریزان، کمک به مستمندان در عیاد اسلامی، استفاده از کمک­های مردمی در حل مشکلات و معضلات موجود در شهر توسط نهاد­های مربوطه و ...) و موقعیت­های مختلف و به صحنه کشیدن مردم برای کارهای جمعی، دسته جمعی و عمومی می­توانند گام موثری در این زمینه بردارند.

2. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان داده که هر چه اعتماد اجتماعی در بین مردم بیشتر باشد احساس امنیت نیز ارتقاء خواهد یافت، در این زمینه جهت بسترسازی برای اعتماد و به تبع آن افزایش احساس امنیت، مهندسین فر­هنگی و برنامه­ریزان اجتماعی با تقویت پایه­های اعتماد بنیادین در بین افراد جامعه می­توانند اعتماد عام را هم در بین مردم و هم در بین نهاد­های دولتی افزایش داده و از این طریق احساس امنیت را نیز تقویت کنند، از سوی دیگر نظارت بر تعاملات روزمره و کنترل آن­ها توسط نیروی انتظامی به منظور کاهش آسیب­پذیری روابط اجتماعی، نقش موثری در بالا بردن اعتماد اجتماعی دارد، بنابراین پیشنهاد می­شود نیروی انتظامی با اجرای دقیق وظایف خود به بالا رفتن اعتماد اجتماعی و به تبع آن بالا رفتن احساس امنیت اجتماعی کمک کنند.

3. طبق نتایج تحقیق، افزایش روابط اجتماعی در بین شهروندان باعث افزایش احساس امنیت می­شود، از این رو نهادهای آموزشی (­مدارس و دانشگاه­ها) با آموزش روابط سهل و آسان و رسانه­های جمعی به خصوص صدا و سیما در مقام فرهنگ­سازان جامعه با تولید و پخش برنامه­های متنوع و برجسته ساختن مزایای این نوع روابط می­توانند در جهت بستر­سازی برای تقویت روابط اجتماعی در بین مردم گام موثری بردارند.

4. یافته­های تحقیق نشان می­دهند که، با افزایش انسجام اجتماعی احساس امنیت نیز افزایش می­یابد، از این رو نهاد­های آموزشی مثل مدارس و دانشگاه­ها با آموزش و ترویج زمینه­های ارتقاء انسجام در بین خانواده­ها و هم­چنین افراد جامعه و هم­چنین صدا و سیما با تولید و پخش برنامه­های مختلف در جهت فرهنگ­سازی در بین مردم برای کمک و همیاری به دیگران و تقویت انسجام بین آن­ها می­توانند نقش موثری داشته باشند و از این طریق در بالا بردن احساس امنیت نیز گام بردارند.

5. طبق نتایج به دست آمده از تحقیق، هر چه سرمایه اجتماعی در بین مردم بیشتر باشد احساس امنیت نیز بیشتر خواهد بود، دراین زمینه پیشنهاد می­شود برنامه­ریزان فرهنگی و اجتماعی و سایر نهاد­های مربوطه با برنامه­ریزی دقیق و سنجیده و با تقویت چهار شاخص عمده سرمایه اجتماعی که در بالا عنوان شد، در ارتقاء احساس امنیت گام بردارند.     

6. با توجه به این که وقتی بحث از امنیت و ارتقاء آن در جامعه می­شود، سخن از نیروهای انتظامی و پلیس ضرورت نشان می­دهد، ازاین رو می­توان ­گفت اساساً الگوی جامعه­محوری باید درپلیس حاکم باشد و با شناخت سرمایه اجتماعی حاکم بر جامعه آن را در جهت تحقق اهداف سازمانی به کار گیرد. این امر مستلزم آن است که پلیس شناختی دقیق و موشکافانه از استعداد­ها و پتانسیل­های موجود در جامعه داشته باشد، از طرف دیگر ساختارها، ماموریت­ها و رفتارهای سازمانی خود را متناسب با قابلیت­های اجتماعی تعدیل کند. این همان انطباق­پذیری پلیس در جامعه است که نیازمند باز­اندیشی مداوم در ماموریت­ها و رفتارهای سازمانی است، به عبارت دیگر رویکرد جامعه­محوری بر این پیش­فرض استوار است که حلال مشکلات اجتماعی خود مردم هستند، لذا پلیس باید با بسیج عمومی مردم قابلیت­های اجتماعی نهفته در جامعه را به منظور حل مشکلات اجتماعی به کار گیرد، در واقع سرمایه اجتماعی درجامعه به پلیس امکان می­دهد تا استعدادها وپتانسیل­های موجود درجامعه را درجهت کنترل موثر برجرایم و آسیب­های­ اجتماعی رصد نماید، این امر مستلزم تعاملات سازنده و پیگیرانه پلیس با مردم است که در جامعه­محوری نمود پیدا می­کند.

 

منابع

اختر محققی، م­. ( 1385). سرمایه اجتماعی. تهران: انتشارات اختر محققی.

بحری­پور و دیگران. (1391). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی. پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی­. شماره 4­.

بیات، ب. (­1388). بررسی عوامل موثر بر احساسات امنیت شهروندان تهرانی، (­با تاکید بر رسانه­های جمعی، عملکرد پلیس و بروز جرائم). فصلنامه انتظام اجتماعی. سال اول، شماره اول، صص 55-31.

پیرموذن، ع، م. ( 1389). بررسی رابطه نقش اجتماعی پلیس و احساس امنیت خانواده­ها. فصلنامه نظم و امنیت انتظامی. سال دوم، شماره سوم،  صص 105- 101­.

تاجبخش، ک. (­1384). سرمایه اجتماعی، اعتماد و دموکراسی. تهران: نشر شیرازه. چاپ اول.

حسینی، س، م، ح. ( 1384). بررسی سرمایه اجتماعی و سهم استان در تولید ناخالص داخلی برای سال 1379. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه مازندران.

رنانی، م. (1381). سقوط سرمایه اجتماعی. مجله آفتاب. شماره 16­.

ریتزر، ج. (­1374). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. چاپ چهارم.

سجادی، ح؛ و دیگری. (1384).شاخص­های سلامت اجتماعی. فصلنامه سیاسی اقتصادی. شماره 207 و 208.

سرمد، ز؛ و دیگری. (1380). روش تحقیق در علوم رفتاری. انتشارات دانشگاه تهران.

شالی. ص، و دیگران. (­1388). بررسی عوامل موثر بر اعتماد اجتماعی شهروندان. فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی دانشگاه اصفهان. شماره 4­.

صمدی بگه­جان، ج. (­1384). امنیت اجتماعی در شهر سنندج.  پایان­نامه کارشناسی­ارشد.

فوکویاما، ف. (1384). سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی. مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی، اعتماد و دموکراسی. تهران: نشرشیرازه.

قاسمی، و؛ و دیگری. (1385). بررسی ظرفیت سرمایه اجتماعی مناطق اصفهان. فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی. سال ششم، شماره 5.

Baron, M. (2006). Human resource development, social capital, emotional intelligence: Any link to productivity? Journal of European Industrial Training. 30 (2), P.p: 117-128. 

Dinda, S. (2007). Social Capital in the Creation of Human Capitaland Economic Growth: A Productive Consumption Approach. Journal of Socio-Economic. V. 37, P.p: 2020-2033.

Ferlander, S. (2003). The Internet, Social Capital and Local Community. Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosoph.

Glaser, E. (2001). The formation of social capital. Canadian Journal of Policy Research. 2 (1), P.p: 34-40.

 

 

---

[1].  کارشناسی­ارشد جامعه­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز – ایران.    

[2]­. استادیار گروه جامعه­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز-  ایران (نویسنده مسئول).     

E- mail:­ [e-mail]

1^. Social Capital    

2^. Social Security  

^1. Local Community

[6]^. Public Sphere       

مراجع

اختر محققی، م­. ( 1385). سرمایه اجتماعی. تهران: انتشارات اختر محققی.

بحری­پور و دیگران. (1391). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی. پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی­. شماره 4­.

بیات، ب. (­1388). بررسی عوامل موثر بر احساسات امنیت شهروندان تهرانی، (­با تاکید بر رسانه­های جمعی، عملکرد پلیس و بروز جرائم). فصلنامه انتظام اجتماعی. سال اول، شماره اول، صص 55-31.

پیرموذن، ع، م. ( 1389). بررسی رابطه نقش اجتماعی پلیس و احساس امنیت خانواده­ها. فصلنامه نظم و امنیت انتظامی. سال دوم، شماره سوم،  صص 105- 101­.

تاجبخش، ک. (­1384). سرمایه اجتماعی، اعتماد و دموکراسی. تهران: نشر شیرازه. چاپ اول.

حسینی، س، م، ح. ( 1384). بررسی سرمایه اجتماعی و سهم استان در تولید ناخالص داخلی برای سال 1379. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه مازندران.

رنانی، م. (1381). سقوط سرمایه اجتماعی. مجله آفتاب. شماره 16­.

ریتزر، ج. (­1374). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. چاپ چهارم.

سجادی، ح؛ و دیگری. (1384).شاخص­های سلامت اجتماعی. فصلنامه سیاسی اقتصادی. شماره 207 و 208.

سرمد، ز؛ و دیگری. (1380). روش تحقیق در علوم رفتاری. انتشارات دانشگاه تهران.

شالی. ص، و دیگران. (­1388). بررسی عوامل موثر بر اعتماد اجتماعی شهروندان. فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی دانشگاه اصفهان. شماره 4­.

صمدی بگه­جان، ج. (­1384). امنیت اجتماعی در شهر سنندج.  پایان­نامه کارشناسی­ارشد.

فوکویاما، ف. (1384). سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی. مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی، اعتماد و دموکراسی. تهران: نشرشیرازه.

قاسمی، و؛ و دیگری. (1385). بررسی ظرفیت سرمایه اجتماعی مناطق اصفهان. فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی. سال ششم، شماره 5.

Baron, M. (2006). Human resource development, social capital, emotional intelligence: Any link to productivity? Journal of European Industrial Training. 30 (2), P.p: 117-128. 

Dinda, S. (2007). Social Capital in the Creation of Human Capitaland Economic Growth: A Productive Consumption Approach. Journal of Socio-Economic. V. 37, P.p: 2020-2033.

Ferlander, S. (2003). The Internet, Social Capital and Local Community. Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosoph.

Glaser, E. (2001). The formation of social capital. Canadian Journal of Policy Research. 2 (1), P.p: 34-40.