پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 9,997 |
| تعداد مقالات | 83,560 |
| تعداد مشاهده مقاله | 77,801,367 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 54,843,980 |
تبیین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن بر اساس استفاده از رسانهها در بین مدیران مدارس منطقه 2 تهران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مطالعات جامعه شناسی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 8، دوره 8، شماره 26، فروردین 1394، صفحه 119-137 اصل مقاله (822.79 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: علمی پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| معصومه فریدی ثانی1؛ مجید ظروفی2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1گروه جامعهشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز- ایران. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشگاه آزاد اسلامی واخد شبستر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| در پژوهش حاضر سعی شده تا ارتباط ابعاد استفاده از رسانههای اجتماعی و سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. روش پژوهش ازنوع توصیفی و همبستگی بود. جامعهآماری پژوهش شامل کلیه مدیران دو دوره اول و دوم دبیرستان منطقه 2 شهر تهران بود که تعداد 171 نفر به روش نمونهگیری تصادفی از بین جامعه آماری انتخاب شدند. ابزار اصلی این پژوهش پرسشنامه سرمایه اجتماعی دلاویز بود که پایایی و روایی آن نیز به اثبات رسانده شده است. منظور از استفاده از رسانهها، استفاده از تلویزیون و اینترنت و تلفن همراه بود که به وسیله پرسشنامه محقق ساخته اندازهگیری شدند. نتیجههای پژوهش نشان داد که در بین مدیران مدارس منطقه 2 تهران، بین ابعاد سرمایه اجتماعی و استفاده از رسانهها همبستگی معنیداری وجود دارد. نتیجه پژوهش حاضر نشان میدهد که استفاده از سه رسانه تلویزیون، اینترنت و برنامههای تلفن همراه به میزان قابل توجهی شاخص سرمایه اجتماعی و مشارکت در اجتماع محلی را در جهت همسو و متغیرهای (اعتماد اجتماعی، مشارکت گروهی و روابط درشبکههای اجتماعی) را در جهت ناهمسو تبیین میکنند. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| : استفاده از رسانهها؛ سرمایه اجتماعی؛ مدیران مقاطع راهنمایی و دبیرستان و اعتماد اجتماعی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تبیین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن بر اساس استفاده معصومه فریدی ثانی[1] مجید ظروفی[2] تاریخ دریافت مقاله:14/11/1394 تاریخ پذیرش نهایی مقاله:23/4/1395 چکیده در پژوهش حاضر سعی شده تا ارتباط ابعاد استفاده از رسانههای اجتماعی و سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. روش پژوهش ازنوع توصیفی و همبستگی بود. جامعهآماری پژوهش شامل کلیه مدیران دو دوره اول و دوم دبیرستان منطقه 2 شهر تهران بود که تعداد 171 نفر به روش نمونهگیری تصادفی از بین جامعه آماری انتخاب شدند. ابزار اصلی این پژوهش پرسشنامه سرمایه اجتماعی دلاویز بود که پایایی و روایی آن نیز به اثبات رسانده شده است. منظور از استفاده از رسانهها، استفاده از تلویزیون و اینترنت و تلفن همراه بود که به وسیله پرسشنامه محقق ساخته اندازهگیری شدند. نتیجههای پژوهش نشان داد که در بین مدیران مدارس منطقه 2 تهران، بین ابعاد سرمایه اجتماعی و استفاده از رسانهها همبستگی معنیداری وجود دارد. نتیجه پژوهش حاضر نشان میدهد که استفاده از سه رسانه تلویزیون، اینترنت و برنامههای تلفن همراه به میزان قابل توجهی شاخص سرمایه اجتماعی و مشارکت در اجتماع محلی را در جهت همسو و متغیرهای (اعتماد اجتماعی، مشارکت گروهی و روابط درشبکههای اجتماعی) را در جهت ناهمسو تبیین میکنند. واژگان کلیدی: استفاده از رسانهها، سرمایه اجتماعی، مدیران مقاطع راهنمایی و دبیرستان و اعتماد اجتماعی.
مقدمه سرمایه اجتماعی هنجارها و ارزشهایی هستند که باعث افزایش همبستگی و اعتماد اجتماعی و تسهیل عمل جمعی و ایجاد شبکهها میشوند. شایعترین اشکال سرمایه اجتماعی نظیر اعتماد، سرمایههایی هستند که «آلبرت هیرشمن» آنها را «منابع اخلاقی» مینامد، یعنی منابعی از ذخیرهشان در حین استفاده به جای کاهش، افزایش مییابد و در صورت عدم استفاده کاهش مییابند. هر چه دو نفر بیشتر به یکدیگر اعتماد کنند اعتماد متقابلشان افزایش مییابد و برعکس، خیلی سخت است که بیاعتمادی عمیق از طریق تجربه از بین برود چرا که مردم را از مشارکت در انواع مناسب تجربه اجتماعی باز میدارد. همچنین دیگر اشکال سرمایه اجتماعی مانند هنجارها و شبکههای اجتماعی نیز با استفاده از آنها، افزایش و با عدم استفاده کاهش مییابند(پاتنام، 1379: 290). سرمایه اجتماعی شکل و نمونه ملموسی از یک هنجار غیر رسمی است که باعث ترویج همکاری بین دو یا چند فرد میشود(تاجبخش، 1384). در واقع چنین هنجارهایی شالوده سرمایه اجتماعیاند(فوکویاما، 1379: 92). سرمایه اجتماعی از نظر بوردیو، مجموعهای از منابع بالقوه و بالفعلی است که نتیجه مالکیت شبکه بادوامی از روابط نهادی شده بین افراد و گروهها و به عبارت سادهتر، عضویت در گروه است(شارعپور، 1380: 102). محبوبیت این مفهوم برای محققان تاحدودی به علت طیف وسیع نتیجههایی استکه سرمایه اجتماعی میتواند توجیه کند(هالپرن[3] ، 2005). سرمایه اجتماعی به دفعات برای تشریح عملکرد مدیریتی برتر (موران[4] ، 2005) بهبود بازدهی گروههای دارای اعمال مختلف(ایوانز و دیگری[5] ، 2005) ارزش حاصل از پیمانهای مصلحتی(کوکا و دیگری، 2002) و تقویت روابط زنجیره عرضه به کار گرفته شده است(مک گراث و دیگری[6] ، 2002). درمورد ارتباط رسانهها و اعتماداجتماعی برخی از اندیشمندان و محققان معتقدندکه پیدایش و گسترش رسانههای همگانی موجب کاهش گستره اعتماد مبتنی بر اوهام شده است(کلمن، 1377: 294). رسانه میتواند با ایجاد اعتماد، زمینه لازم برای قبول ارزشهای اجتماعی را فراهم سازد(گیدنز، 1384: 112). از نظر بوردیو به نظر میرسد که اخیراً تغییراتی در رسانهها در مسیر کم شدن اعتماد اجتماعی به وجود آمده است. رسانههای همگانی به گونهای فزاینده تبدیل به واسطههایی شدهاندکه افراد به قضاوت آنها اعتماد میکنند. پذیرش رسانهها به منزله واسطههایی که باید به قضاوت آنها اعتماد کرد، سبب شده در مواردی که رسانهها توسط دولتها کنترل نمیشوند، استقلال پرخاشگرانهای را به نمایش بگذارند. منابع گوناگون و متنوع اطلاعات مسیر اصلی و کلیدی ارائه و آگاهیها دانش و معلومات است(ویدال، 1993). یکی از منابع اطلاعاتی، رسانههای جمعی هستندکه علاوه بر تولید اطلاعات، تفسیر و آموزش را نیز چاشنی آنها میکند. تغییرات کوتاه مدت در ساختارهای ارتباط، میتواند علت بسط یا قبض انواع اعتمادها باشد. نفوذ و گسترش سینما، تلویزیون و سایر رسانههای همگانی درگروههای مختلف سنی سبب بسط اعتماداجتماعی میان نسلی در زمینهی حوزههای مختلف فرهنگ، سیاست و اقتصاد مصرف شده است. رسانههای همگانی با روشهای مختلفی موجب تقویت سرمایههای اجتماعی جامعه نیز میشوند. فرض اصلی نظریه استفاده و رضامندی این است که افراد مخاطب، کم و بیش به صورت فعال، به دنبال محتوایی هستندکه بیشترین رضایت را برایآنان فراهم سازد. میزان این رضایت بستگی به نیازها و علایق فرد دارد(ویندال و همکاران، 1376: 274). رسانههای گروهی که یکی از منابع سهگانه اطلاعاتی هستند، به طور کلی، ارزیابیها، نظریات و قضاوتهای ارزشی خود از مسائل مختلف را در لابهلای برنامهها، گفتارها، خبرها و برنامههای تفریحی به طور پنهان و آشکار میگنجانند(مهرداد، 1380: 9). اعتقاد براین است که رسانههای جمعی بر اندیشه و رفتار مخاطبان تاثیر بیشتری دارند تا ارتباطات قومی، اجتماعی و یا فردی(کلهر، 1378). در این میان حکومتهاییکه به ابزارهای رسانهای پیشرفتهتری مجهز باشند، میتوانند بر سبک زندگی مردمان خود و سایر کشورها تاثیر بگذارند(نیکو مینو، 1376). امروزه با ظهور رسانههای پیشرفتهتر، فضاهای جدید و موثرتری برای به خدمت گرفتن افکار عمومی و رفتار همگانی ایجاد شده است. اینترنت، شبکههای اجتماعی و تلویزیون با توجه به گستره پوشش برنامهای آن از این نوع رسانهها هستند. کاپلان معتقد است که هنگام استفاده اولیه افراد از اینترنت، آنها به صورت همزمان در تعامل اجتماعی آنلاین قرار میگیرند، کنترل اینترنت برای آنها سختتر است(Caplan, 2005). نامکا نیز بر این باور است که در محیط مجازی، مردم خود را در معرض فنآوری قرار دادهاند، آنها برای استفادههای مختلفی از جمله ارتباط و همکاری آمادهاند، از این طریق آنها فرصتهایی را برای توسعه خودکفایی خود با استفاده ارتباطات از راه دور و از طریق ICT و کار بدون نظم و ترتیب در اختیار دارند(Namka, 1997). اطلاعات پاتنام مبین آن است که بینندگان تلویزیون در واقع از زندگی جمعی به دور افتادهاند و اوقات کمی را با دوستان و خانواده سپری میکنند. اگر پاتنام مقصرترین را تلویزیون میداند، عوامل دیگر از جمله آثار تغییرات عمومی و تغییرات نسلی در جامعه را هم در نظر دارد(فیلد، 1385 و محمدی، 1384). نظریهکاشت بر فرایند انباشتنی و متراکمی اشاره میکندکه به وسیله آن تلویزیون اعتقادات و باورها را درباره واقعیت اجتماعی پرورش میدهد(وود، 2000: 252-251). جریان اصلیسازی فرایندی است که نمادهای تلویزیونی، سایر منابع اطلاعاتی و ایدهها درباره جهان را به انحصار و تحت نفوذ خود در میآورد. البته این جریان اصلی به معنا و مفهوم سیاسی نیست، بلکه یک واقعیت مسلط فرهنگی است که بیشتر با واقعیات تلویزیونی شده هماهنگ است تا واقعیات عینی(باران و دیگری، 2000: 316). مورگان[7] و شاناهان[8] مینویسند: «بینندگان پرمصرف و کم مصرف از قبل و جدای از تلویزیون، با هم متفاوتند و برای تبیین این تفاوت، عوامل دیگری به جز تلویزیون در کار است. از جمله مهمترین این عوامل، عوامل جمعیتی(سن، جنس و ...) است که هم برمیزان تماشای تلویزیون و هم بر برداشت آنها از برنامهها تاثیر میگذارد»(مورگان و دیگری، 1997: 11). به نظر بوردیو تطابقی میان جایگاه اجتماعی و سلیقهها و رفتارها وجود دارد. مثلاً اینکه فضای طبقه اجتماعی برتر، چه نوع ورزشها، نوشیدنیها، گرایشهای سیاسی و غیره ترجیح میدهند(رضائیان، 1384: 20). بوردیو علاقمند به مساله دوام طبقه اجتماعی و دیگر انواع تعدی درمساله بیعدالتی بود. او برجسته- ترین چیزیکه از اقتصاد سیاسی بیرون میکشد همان چیزی است که او سرمایه فرهنگی مینامد، به نظر او سرمایه فرهنگی در درون یک فضای اجتماعی پخش شده است و سپس به وسیله میراث، انتقال یافته و بالاخره به صورت فرهنگ سرمایهگذاری میشود. سرمایه اجتماعی برای بوردیو موقعیتها و روابط در گروهها و شبکههای اجتماعی است که دسترسی به فرصتها، اطلاعات، منابع مادی و موقعیت اجتماعی را برای افراد افزایش میدهد(روحالامینی، 1374). از دید فوکویاما سرمایه اجتماعی وجود مجموعه معینی از هنجارها یا ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میانشان مجاز است، درآن سهیم هستند. مشارکت در ارزشها و هنجارها به خودی خود باعث تولید سرمایه اجتماعی نمی‌گردد چراکه این ارزشها و هنجارها ممکن است به هنجارها و ارزشهای دیگری منتهی شود(فوکویاما، 1384: 170-169). وی در ارتباط با سرمایه اجتماعی دو نکته را تاکید میکند: 1. سرمایه اجتماعی متعلق به گروههاست نه افراد، بهعبارت دیگر هنجارهاییکه شالوده سرمایهاجتماعی را تشکیل میدهند در صورتی معنی دارند که بیش از یک فرد در آن سهیم باشند. 2. همکاری و همیاری برای تمام فعالیتهای اجتماعی (خواه بد و خواه خوب) ضروری است، پس ارزشها و هنجارهای غیر رسمی میتوانند مثبت و منفی باشد(علاقهبند، 1384). این تحقیق با هدف بررسی ارتباط استفاده از رسانهها و سرمایه اجتماعی در بین مدیران مقاطع راهنمایی و دبیرستان منطقه 2 شهر تهران و همچنین تبیین ابعاد سرمایه اجتماعی بر اساس ابعاد استفاده از رسانهها با استفاده از مدل رگرسیونی انجام شده است. علاوه برآن، شناخت ارتباط آن با سایر متغیرها از جمله سن به منظور تبیین هر چه بیشتر نیز مد نظر بود. با در نظر گرفتن زمینههای نظری و تحقیقات قبلی، فرضیههای این تحقیق به قرار زیر هستند: 1. بین میزان استفاده از رسانههایجمعی و سرمایه اجتماعی دربین مدیران مقاطع راهنمایی و دبیرستان منطقه 2 شهر تهران همبستگی وجود دارد. 2. بین میزان استفاده از رسانههایجمعی و اعتماد اجتماعی در بین مدیران مقاطع راهنمایی و دبیرستان منطقه 2 شهر تهران همبستگی وجود دارد. 3. بین میزان استفاده ازرسانههایجمعی و مشارکت گروهی دربین مدیران مقاطع راهنمایی و دبیرستان منطقه 2 شهر تهران همبستگی وجود دارد. 4. بین میزان استفاده از رسانههای جمعی و مشارکت در اجتماع محلی در بین مدیران مقاطع راهنمایی و دبیرستان منطقه 2 شهر تهران همبستگی وجود دارد. 5. بین میزان استفاده ازرسانههای جمعی و روابط درشبکههای اجتماعی دربین مدیران مقاطع راهنمایی و دبیرستان منطقه 2 شهر تهران همبستگی وجود دارد.
پیشینه تحقیق آزاد ارمکی در تحقیقی با عنوان تلویزیون در ایران، ضمن معرفی دو تلقی متفاوت از تلویزیون تحت عنوان تلویزیون ابزار توسعه و تلویزیون به عنوان متن و سازنده زنجیره نمادین، به بررسی این مطلب که وضعیت تلویزیون در ایران شامل کدام یک از این دو تلقی میشود، پرداخته است. در آن بررسی، تلویزیون ابزاری در دستیابی به هدفهای توسعه، تولید و میزان مصرف درنظر گرفته شده است(آزاد ارمکی، 1378: 20-3). حسینپور و معتمدنژاد(1390) تحقیقی با عنوان بررسی رابطه میزان مصرف رسانهها و میزان سرمایه اجتماعی شهروندان تهرانی به انجام رساندهاند که در آن بر نقش رسانهها در عصر حاضر به عنوان یکی از مهمترین عوامل جامعهپذیری در میان مردم تاکید دارد. نتیجههای بررسیها نشان میدهد که بین میزان استفاده از تلویزیون، روزنامه و سرمایه اجتماعی شهروندان رابطهای جدی برقرار است و این رسانهها میتوانند نقش مهمی در تغییر میزان سرمایه اجتماعی ایفا نمایند(حسینپور و دیگری، 1390: 129). رفیعپور(1378)، پژوهشی با عنوان وسایل ارتباط جمعی و تغییر ارزشهای اجتماعی در سال 1378 انجام داده است، دراین پژوهش اثرات چند فیلم سینمایی، چند سریال، ویدئو و چند روزنامه برروی ارزشهای مخاطبین آنها مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس نتایج این تحقیق، در جریان انتقال ارزشها، سریالهای تلویزیونی و فیلمهای سینمایی از سال 1365 تا 1375، تغییر مسیر کلی اتفاق افتاده است، به نحوی که ارزشهای انتقالی در سال 1375، دال بر ترویج فرهنگ مادی، ارزشهای مادی و رفاهگرایی است. از دید محقق، آزادسازی ویدئو سبب گسترش فرهنگ موجود در فیلمهای خارجی شد و باعث کاهش پایبندی آنها به ارزشهای دینی شده است(رفیعپور، 1378: 87). محقق مدعی است که عملکرد رسانههای جمعی در طی سالهای اخیر در جهت القاء ارزشهای مادی به جامعه و کاهش تقید به ارزشهای دینی و میل به مصرفگرایی و فردگرایی شده است، از دید محقق، برآیند کلی عملکرد رسانهها در طی سالهای اخیر (78- 1365) درتقویت سرمایههای اجتماعی نقش مثبتی نداشته است و سبب افزایش آشفتگی اجتماعی و انحرافات، کاهش اعتماد اجتماعی، کاهش رضایت و انسجام اجتماعی و بسیاری از بیماریهای اجتماعی دیگر شده است(رفیعپور، 1378: 108). رسولی و پاکطینت(1390) درپژوهش خود به بررسی نقش رسانههای جمعی درشکلگیری سرمایه اجتماعی در بین شهروندان شهر یزد پرداختند، آنان در پژوهش خود نشان دادند بین میزان استفاده از رسانههای جمعی و سرمایه اجتماعی همبستگی وجود دارد، آنان همچنین میزان این همبستگی را با ابعاد سرمایه اجتماعی تایید کردند. رنجبر و همکاران(1391) در پژوهشی رابطه استفاده از رسانههای جمعی با سرمایه اجتماعی کارکنان سازمان امور اقتصادی و دارایی استان تهران را مورد بررسی قرار دادند. جامعه آماری این پژوهش را 400 نفر از افراد بالای 15 سال ساکن مناطق 22 گانه شهر تهران تشکیل میدادند که با روش نمونهگیری چند مرحلهای انتخاب شدند. نتیجهها نشان داد که شرایط ساختاری جامعه و ویژگیهای جمعیتشناختی آن بر اثرگذاری رسانهها تاثیر دارند و کارکردهای رسانهها خود متاثر از شرایط ساختاری جامعه است. برم و ران[9] نقش دو نوع رسانه براعتماد را بررسی کردند، از جمله تلویزیون که رابطه معناداری نداشت و خواندن روزنامه از طریق آگاهی دادن به مردم پیرامون اجتماع خود، باعث افزایش اعتماد گردیده است(جعفرینیا، 1389: 484). فرایس و ایکان از دانشگاه دیتون(2010) با نظارت جیمز رابینسون، به بررسی رابطه بین سلامت اطلاعات ناشی ازاستفاده از رسانه در بین دانشجویان پرداختهاند، آنها با بهرهگیری از نظریه مکمل رسانهای به این نتیجه میرسند که در حدود 80 درصد آمریکاییها در خصوص ضربات و تاثیرات اینترنت، اذعان دارند.
روش پژوهش جامعه آماری تحقیق را کلیه مدیران مقطع دبیرستان و راهنمایی (دوره اول متوسطه) منطقه 2 شهر تهران تشکیل میدهند که از میان آنها حجم نمونه مشخصی با استفاده از جدول مورگان تعیین شد. حجم جامعه آماری بر اساس اطلاعات موجود در سایت سازمان آموزش و پرورش، برابر 298 نفر با ترکیب زیر است: راهنمایی پسرانه 82 نفر راهنمایی دخترانه 106 نفر دبیرستان پسرانه 56 نفر دبیرستان دخترانه 54 نفر با در نظر گرفتن اینکه این تحقیق شامل نمونهگیرى از جامعه آمارى با جمعیت معین انجام مىشود، همچنین برآورد حجم نمونه براى متغیرهاى کمّى است، بنابراین مناسب است از جدول مورگان استفاده کرد. چون زمانی که از واریانس جامعه اطلاع وجود دارد و نمیتوان از فرمولهای آماری برای برآورد حجم نمونه از واریانس استفاده کرد، معمولاً از جدول مورگان استفاده میشود، در نهایت حجم نمونه حداقل به تعداد 171 نفر تعیین شد. برای اندازهگیری متغیر سرمایه اجتماعی از پرسشنامه سرمایه اجتماعی دلاویز(1384) استفاده شد، این پرسشنامه به منظور سنجش سرمایه اجتماعی هنجاریابی شده است، که این پرسشنامه حاوی 27 سوال و دارای 4 خردهمقیاس(اعتماد، مشارکت گروهی، مشارکت در اجتماع محلی و روابط در شبکههای اجتماعی) میباشد و روش نمرهگذاری آن بر اساس طیف پنج درجهای لیکرت است، که نمره سوالات 18، 19 و 20 به صورت معکوس و بقیه سوالات به ترتیب کاملاً موافقم(4) و کاملاً مخالفم(0) نمرهگذاری میشوند. در این پژوهش به منظور به دست آوردن پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. به این صورت که قبل از اجرای نهایی، 30 نفر از نمونه پژوهش به صورت تصادفی انتخاب و پرسشنامهها در اختیارشان قرار داده شد و پس از جمعآوری پرسشنامهها ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد، مقدار آن برای پرسشنامه پژوهش حاضر 86/0 به دست آمد که بیانگر ثبات و همسانی درونی پرسشنامه میباشد. میزان ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده برای کلیه پرسشنامههای پژوهش در پایان جمعآوری دادهها برابر 87/0 است. در پژوهش حاضر به منظور تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامه، متناسب با نیاز آماری از نرم افزار آماریSPSS در قالب دو بخش توصیف متغیرهای اصلی پژوهش و تحلیل دادههای پژوهش استفاده گردید و در سطح توصیفی از جداول فروانی و شاخصهای آماری و در سطح استنباطی برای آزمون فرضیهها از آزمون ضریب همبستگی چندمتغیره (برای آزمون فرضیههای مربوط به ارتباط استفاده از ابعاد رسانهها با شاخص و ابعاد سرمایه اجتماعی) استفاده شد.
یافتهها میانگین ابعاد چهارگانه سرمایه اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 تهران بر اساس دادههای مندرج در جدول شماره (1) به قرار زیر است: میانگین مقیاس فرعی مشارکت گروهی برابر 94/15 در دامنه تغییر (28-0) با انحراف استاندارد 92/3، مشارکت در اجتماع محلی با میانگین 49/15 در دامنه (28-0) با انحراف معیار 51/6، بُعد اعتماد اجتماعی با میانگین 32/15 در دامنه (28-0) با انحراف معیار 56/5 و روابط درشبکههای اجتماعی با میانگین 83/14 در دامنه (28-0) باانحراف معیار 06/4 استکه در مجموع میتوان گفت که مشارکت گروهی در بین مدیران مدارس منطقه 2 تهران بیشتر از سایر ابعاد سرمایه اجتماعی وجود دارد. روابط در شبکههای اجتماعی نیز ضعیفترین جنبه سرمایه اجتماعی است اما تفاوت- های اشاره شده بسیار جزئی هستند. شاخصهای آماری مربوط به استفاده از رسانهها نیز در سطرهای پایین همین جدول نوشته شده است. میانگین میزان استفاده از اینترنت به میزان 9/3 بیشتر از بقیه رسانهها است. جدول شماره (1): میانگین و انحراف معیار متغیرهای مورد مطالعه
همبستگی میزان استفاده از ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها با ابعاد و شاخص سرمایه اجتماعی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد که رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون با شاخص سرمایه اجتماعی برابر (251/0+) است، رابطه مذکور معنیدار بوده و دارای علامت مثبت است و نشان میدهد که با افزایش استفاده از برنامههای تلویزیون، شاخص سرمایه اجتماعی در نزد مدیران افزایش مییابد، این رابطه با اطمینان بیش از 95 درصد معنیدار بوده و قابل تعمیم به جامعه آماری میباشد. رابطه بین میزان استفاده از اینترنت با شاخص سرمایه اجتماعی برابر (32/0+) است، رابطه مذکور که همسان با رابطه استفاده از تلویزیون، دارای رابطه معنیداری است، نشان میدهد که با افزایش استفاده از اینترنت، شاخص سرمایه اجتماعی درنزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران تغییرکرده و افزایش مییابد، این رابطه با اطمینان بیش از 99 درصد معنیدار بوده و قابل تعمیم به جامعه آماری است.
جدول شماره (2): همبستگی دو به دوی متغیرهای مورد مطالعه
رابطه بین میزان استفاده از تلفن با شاخص سرمایه اجتماعی نیز که دارای علامت مثبت است، برابر (58/0) محاسبه شده است، رابطه مذکور هم که همسو با رابطه استفاده از تلویزیون و اینترنت، دارای علامت مثبت است، نشان میدهد که با افزایش استفاده از برنامههای تلفن همراه، شاخص سرمایه اجتماعی در نزد مدیران مدارس تقویت شده و افزایش مییابد. این رابطه در حدّ بالاتر از متوسط است و با اطمینان بیش از 99 درصد معنیدار بوده و قابل تعمیم به جامعه آماری است. رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون، اینترنت و برنامههای تلفن همراه با مقیاس اعتماد اجتماعی که در ردیف دوم جدول نوشته شده است، به ترتیب برابر (22/0-)، (17/0-) و (18/0-) محاسبه شده است، این میزانها که دارای علامت منفی بوده و ناهمسو با رابطه استفاده از تلویزیون، اینترنت و برنامههای تلفن همراه با شاخص سرمایه اجتماعی هستند، نشان میدهند که با افزایش استفاده از سه رسانه، اعتماد اجتماعی در نزد مدیران مدارس تضعیف شده و کاهش مییابد. این رابطهها در حدّ بالاتر از متوسط هستند و با اطمینان بیش از 99 درصد معنیدار بوده و قابل تعمیم به جامعه آماری میباشند. در ردیف سوم جدول شماره (2) که رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون، اینترنت و برنامههای تلفن همراه با مقیاس مشارکت در اجتماع محلی نوشته شده است، به ترتیب برابر (44/0)، (19/0) و (17/0) محاسبه شده است، این میزانها که دارای علامت مثبت بوده و همسو با رابطه استفاده از تلویزیون و اینترنت و برنامههای تلفن همراه با شاخص سرمایه اجتماعی هستند، نشان میدهند که با افزایش استفاده از این سه رسانه، مشارکت در اجتماع محلی مدیران مدارس تقویت شده و افزایش مییابد. این رابطهها در حدّ بالاتر از متوسط هستند و با اطمینان بیش از 95 درصد معنیدار بوده و قابل تعمیم به جامعه آماری میباشند. سایر روابط همبستگی دو به دو در دو ردیف آخر جدول نوشته شدهاند. جدول شماره (3) نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره را نشان میدهد. این آزمون به منظور تبیین شاخص سرمایه اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 تهران بر اساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها به عمل آمده است. ابعاد استفاده از رسانهها به ترتیب بیشترین میزان تاثیر نوشته شدهاند. ستون "وزن بتا" نشاندهنده سهم هر یک از ابعاد استفاده از رسانهها در تبیین سرمایه اجتماعی است. تلویزیون با بیشترین بتا (273/0) مهمترین عامل تاثیرگذار بر سرمایه اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 تهران است، علامت مثبت این عامل نشان میدهد که با افزایش استفاده از تلویزیون در نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران، میزان سرمایه اجتماعی آنان بیشتر میشود. استفاده از اینترنت در ردیف دوم جدول قرار دارد. وزن بتا برای استفاده از اینترنت معادل 248/0 در مقایسه با استفاده از تلویزیون، کمتر ولی با توجه به ستونهای T و سطح معنیداری، اثر آن بر سرمایه اجتماعی معنیدار است. همانند استفاده از تلویزیون، با افزایش استفاده از اینترنت در نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران، میزان سرمایه اجتماعی آنان نیز بیشتر میشود. استفاده از برنامههای تلفن همراه سومین بُعد استفاده از رسانهها است که اثر آن بر شاخص سرمایه اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 تهران معنیدار نیست. وزن بتا نشان میدهد که این بُعد استفاده از رسانهها نسبت به استفاده از تلویزیون و اینترنت تاثیر کمتری بر سرمایه اجتماعی دارد و این اثر نیز از نظر آماری معنیدار نیست، در ستونهای بعدی جدول، میزان ضریب همبستگی و ضریب تعیین چندگانه نوشته شده است. میزان تغییرات تبیین شده شاخص سرمایه اجتماعی بر اساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها برابر 216/0 است، یعنی سه متغیر مستقل به میزان 21 درصد از سرمایه اجتماعی را توضیح میدهند. ضریب همبستگی چندگانه نیز برابر 465/0 است، به طور کلی استفاده بیشتر از این دو رسانه یعنی تلویزیون و اینترنت، موجب افزایش میزان سرمایه اجتماعی نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران میشود.
جدول شماره (3): آزمون رگرسیون چندمتغیری متغیر سرمایه اجتماعی
جدول شماره (4) نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره برای تبیین اعتماد اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 تهران بر اساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها، نوشته شده است. ابعاد استفاده از رسانهها به ترتیب بیشترین میزان تاثیر نوشته شدهاند. ستون "وزن بتا" نشاندهنده سهم هر یک از ابعاد استفاده از رسانهها، در تبیین اعتماد اجتماعی است. تلویزیون با بیشترین بتا (303/0-) مهمترین عامل تاثیرگذار بر اعتماد اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 تهران است، علامت منفی این عامل نشان میدهد که با افزایش استفاده از تلویزیون در نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران، میزان اعتماد اجتماعی آنان کمتر میشود. استفاده ازاینترنت از نظر شدت تاثیرگذاری در ردیف دوم جدول قرار دارد. وزن بتا برای استفاده از اینترنت معادل 251/0- در مقایسه با استفاده از تلویزیون، کمتر ولی با توجه به ستونهای T و سطح معنیداری، اثر آن بر اعتماد اجتماعی معنیدار است. همانند استفاده از تلویزیون، با افزایش استفاده از اینترنت در نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران، میزان اعتماد اجتماعی آنان کمتر میشود. استفاده از برنامههای تلفن همراه سومین بُعد استفاده از رسانهها است که اثر آن نیز بر اعتماد اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 تهران معنیدار است. وزن بتا نشان میدهد که این بُعد استفاده از رسانهها نسبت به استفاده از تلویزیون و اینترنت، تاثیر کمتری بر اعتماد اجتماعی دارد و این اثر نیز از نظر آماری در سطح اطمینان 95 درصد معنیدار و مثبت است. میزان تغییرات تبیینشده متغیر اعتماداجتماعی بر اساس ابعاد سهگانه استفاده ازرسانهها برابر269/0 است، یعنی سه متغیرمستقل به میزان 27 درصد از تغییرات اعتماداجتماعی را توضیح میدهند، ضریب همبستگی چندگانه نیز برابر 519/0 است، به طور کلی استفاده بیشتر از این دو رسانه یعنی تلویزیون و اینترنت، موجب کاهش میزان اعتماد اجتماعی نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران میشود اما بر عکس این دو رسانه، استفاده بیشتر از برنامههای تلفن همراه موجب افزایش میزان اعتماد اجتماعی میشود.
جدول شماره (4): آزمون رگرسیون چند متغیری متغیر اعتماد اجتماعی
جدول شماره (5) نتایج آزمون رگرسیون چندمتغیره را نشان میدهد. این آزمون به منظور تبیین مشارکت در اجتماع محلیمدیران مدارس منطقه 2 تهران، بر اساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها به عمل آمده است، در جدول، ابعاد استفاده از رسانهها به ترتیب بیشترین میزان تاثیر نوشته شدهاند. ستون "وزن بتا" سهم هر یک از ابعاد استفاده از رسانهها در تبیین مشارکت در اجتماع محلی را نشان میدهد. مانند دو جدول قبلی، تلویزیون با بیشترین وزنبتا (402/0+) مهمترین عامل تبیینکننده مشارکت در اجتماع محلی مدیران مدارس منطقه 2 تهران است، علامت مثبت این عامل نشان میدهد که با افزایش استفاده از تلویزیون در نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران، میزان مشارکت در اجتماع محلی آنان نیز بیشتر میشود. استفاده از برنامههای تلفن همراه که در ردیف دوم جدول قرار دارد، نسبت به تلویزیون تاثیر کمتر اما معنیداری دارد. وزن بتا برای استفاده از تلفن معادل 206/0 با توجه به ستونهای T و سطح معنیداری، اثر آن بر مشارکت در اجتماع محلی معنیدار است. همانند استفاده از تلویزیون، با افزایش استفاده از تلفن در نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران، میزان مشارکت در اجتماع محلی آنان بیشتر میشود. استفاده از اینترنت سومین بُعد استفاده از رسانهها است که اثر آن نیز بر مشارکت در اجتماع محلی مدیران مدارس منطقه 2 تهران معنیدار است. وزن بتا نشان میدهد که این بُعد استفاده از رسانهها نسبت به استفاده از تلویزیون و برنامههای تلفن همراه، تاثیر کمتری بر مشارکت در اجتماع محلی دارد ولی این اثر نیز از نظر آماری معنیدار است. میزان تغییرات تبیینشده مشارکت در اجتماع محلی بر اساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها برابر 216/0 است، یعنی سه متغیر مستقل به میزان 23 درصد از تغییرات مشارکت در اجتماع محلی را توضیح میدهند. ضریب همبستگی چند گانه نیز برابر 8365/0 است، به طور کلی استفاده بیشتر از این سه رسانه یعنی تلویزیون، برنامههای تلفن همراه و اینترنت، موجب افزایش میزان مشارکت در اجتماع محلی نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران میشود.
جدول شماره (5): آزمون رگرسیون چندمتغیری متغیر مشارکت در اجتماع محلی
جدول شماره (6) نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره که به منظور تبیین "روابط در شبکههای اجتماعی" مدیران مدارس منطقه 2 بر اساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها به عمل آمده است را نشان میدهد. ستون "وزن بتا" نشان میدهد که اینترنت با بیشترین بتا (323/0-) مهمترین عامل تبیین کننده روابط در شبکههای اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 است، علامت منفی این عامل نشان میدهد که با افزایش استفاده از اینترنت در نزد مدیران مدارس، میزان روابط در شبکههای اجتماعی آنان کمتر میشود. استفاده از تلویزیون در ردیف دوم جدول قرار دارد. وزن بتا برای استفاده از تلویزیون معادل 247/0- در مقایسه با استفاده از اینترنت کمتر ولی با توجه به ستونهای T و سطح معنیداری، اثر آن بر روابط در شبکههای اجتماعی معنیدار است، همانند استفاده از اینترنت، با افزایش استفاده از تلویزیون در نزد مدیران مدارس منطقه 2، میزان روابط در شبکههای اجتماعی آنان کمتر میشود. استفاده از برنامههای تلفن همراه سومین بُعد استفاده از رسانهها است که اثر آن بر روابط در شبکههای اجتماعی مدیران معنیدار نیست. وزنبتا (091/0) نشان میدهدکه این بُعد استفاده از رسانهها نسبت به استفاده از تلویزیون و اینترنت تاثیر کمتری بر روابط در شبکههای اجتماعی دارد و این اثر نیز از نظر آماری معنیدار نیست (110/0). میزان تغییرات تبیین شده روابط در شبکههای اجتماعی براساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها برابر 232/0 است، یعنی سه متغیر مستقل به میزان 23 درصد از تغییرات میزان روابط در شبکههای اجتماعی را توضیح میدهند. ضریب همبستگی چندگانه نیز برابر 482/0 است. به طور کلی استفاده بیشتر از این دو رسانه یعنی تلویزیون و اینترنت، موجب کاهش و استفاده از برنامههای تلفن همراه موجب افزایش میزان روابط در شبکههای اجتماعی نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران میشود.
جدول شماره (6): آزمون رگرسیون چندمتغیری بین روابط در شبکههای اجتماعی و ابعاد استفاده از رسانهها
جدول شماره (7) نتایج آزمون رگرسیون چندمتغیره که به منظور تبیین "مشارکت گروهی" مدیران مدارس منطقه 2 بر اساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها به عمل آمده است، را نشان میدهد. ستون "وزن بتا" نشان میدهد که اینترنت با بیشترین بتا (309/0-) مهمترین عامل تبیین کننده مشارکت گروهی مدیران مدارس منطقه 2 تهران است، علامت منفی این عامل نشان میدهد که با افزایش استفاده از اینترنت درنزد مدیران مدارس، میزان مشارکت گروهی آنانکمتر میشود. استفاده از تلویزیون در ردیف دوم جدول قرار دارد. وزن بتا برای استفاده از تلویزیون معادل 216/0- در مقایسه با استفاده از اینترنت کمتر ولی با توجه به ستونهای T و سطح معنیداری، اثر آن بر مشارکت گروهی معنیدار است. همانند استفاده از اینترنت، با افزایش استفاده از تلویزیون در نزد مدیران مدارس منطقه 2، میزان مشارکت گروهی آنان کمتر میشود. استفاده از برنامههای تلفن همراه سومین بُعد استفاده از رسانهها است که اثر آن بر روابط در شبکههای اجتماعی مدیران معنیدار نیست. وزن بتا (115/0) نشان میدهد که این بُعد استفاده از رسانهها نسبت به استفاده از تلویزیون و اینترنت تاثیر کمتری بر مشارکت گروهی دارد و این اثر نیز مثبت و از نظر آماری معنیدار است (041/0). میزان تغییرات تبیین شده مشارکت گروهی مدیران بر اساس ابعاد سهگانه استفاده از رسانهها برابر 199/0 است. یعنی سه متغیر مستقل به میزان 20 درصد از تغییرات متغیر مشارکت گروهی را توضیح میدهند. ضریب همبستگی چندگانه نیز برابر 447/0 است. به طور کلی استفاده بیشتر از دو رسانه تلویزیون و اینترنت، موجب کاهش و استفاده از برنامههای تلفن همراه موجب افزایش میزان مشارکت گروهی نزد مدیران مدارس منطقه 2 تهران میشود. جدول شماره (7): آزمون رگرسیون چندمتغیری بین مشارکت گروهی و ابعاد استفاده از رسانهها
بحث و نتیجهگیری فرضیهاول این تحقیق نشان دادکه بین میزان استفاده مدیران از رسانهها و شاخص سرمایه اجتماعی آنها رابطه معنیدار و مثبتی وجود دارد، بنابراین با افزایش استفاده مدیران از رسانهها، سرمایه اجتماعی آنان تقویت میشود، باتوجه به اینکه ضریب همبستگی چندمتغیره برابر (465/0=r) بود میتوان نتیجه گرفت که رابطه مثبت و معنیداری بین استفاده مدیران از سه رسانه تلویزیون، اینترنت و برنامههای تلفن همراه وجود دارد و فرضیه صفر رد میشود. استفاده بیشتر از این سه رسانه به ترتیب بیشترین میزان سرمایه اجتماعی مدیران مدارس را تبیین میکنند، این یافته با دیدگاههای متعددی که معتقدند رسانهها تاثیر مثبتی بر سرمایه اجتماعی دارند، همسو است. برخی از این دیدگاهها و نظریهها عبارت است از: رسانههای همگانی با روشهای مختلفی موجب تقویت سرمایههای اجتماعی جامعه نیز میشوند(ویندال و همکاران، 1376: 274). همچنین رسولی و پاک طینت(1390) در پژوهش خود نشان دادند بین میزان استفاده از رسانههای جمعی و سرمایه اجتماعی در بین شهروندان شهر یزد همبستگی وجود دارد، آنان همچنین میزان این همبستگی را با ابعاد سرمایه اجتماعی تایید کردند. تحقیقات شیخی، و نظریات بندورا[10] ، گیدنگز، روک[11] و کازنو دراین مورد انجام با نتیجههای این بررسی همخوانی نداشته و آنها را تایید نمیکند. رابطه بینرسانه و سرمایه اجتماعی دربین مدیران مدارس بسیار پیچیده بوده و با توجه به دخالت متغیرهای متعددی از قبیل محتوای برنامهها، ابعاد سرمایه اجتماعی و حتی هدف ازکاربرد رسانهها، میتوانند تاثیرات متفاوتی برسرمایه اجتماعی گروههای مختلف اجتماعی داشته باشند. مثلاً فردی که از رسانههای فرامرزی در سطح وسیعتری استفاده میکند، ممکن است پیوندهای ملی و وطنی او تحتتاثیر میزان و نوع استفاده از محتوای رسانهها باشد. اگر رسانهها همگام با جریانهای جهانی شدن به حرکت درآیند، یقیناً سرمایه اجتماعی مخاطبان را تقویت خواهند نمود. دراین میان نقش استفاده از تلویزیون و اینترنت به طور آشکاری قابل ملاحظه است. مدیران مدارس منطقه 2 تهران به میزانی که از برنامههای تلفن همراه استفاده میکنند، میزان سرمایه اجتماعی آنان نیز تقویت میشود. رابطه استفاده از تلویزیون و سرمایه اجتماعی نیز نشانگر آن است که محتوای برنامههای تلویزیون در جهت تقویت سرمایه اجتماعی مدیران مدارس منطقه 2 تهران است. به طور کلی، دیدگاه صاحبنظران و اندیشمندان را میتوان در خصوص اثرات و تبعات ناشی از اینترنت به طور عام و تاثیرات رفتاری آن به طورخاص، به سه دسته تقسیمکرد: دسته اول، دیدگاه آنها به جبرگرایی معروف است. دسته دوم، که دیدگاه آنها به ارادهگرایی معروف است و بالاخره دسته سوم، که دیدگاه آنها به تکنورئالیسم معروف است. هر سه دیدگاه به طور ضمنی و آشکار اثر رسانهها بر سرمایه اجتماعی را قبول دارند. فرضیه دوم این تحقیق نشان داد که بین میزان استفاده از رسانهها و اعتماد اجتماعی (یکی از ابعاد سرمایه اجتماعی) در بین مدیران مدارس منطقه 2 تهران رابطه معنیداری وجود دارد. با توجه به اینکه ضریب همبستگی چندمتغیره(519/0-=r) بود تاثیر استفاده از سه رسانه مورد نظر بر اعتماد اجتماعی از نظر آماری معنیدار بود. استفاده بیشتر از دو رسانه تلویزیون و اینترنت به ترتیب بیشترین نقش را در تبیین سرمایه اجتماعی مدیران مدارس را در جهت معکوس و استفاده بیشتر از برنامههای تلفن همراه در جهت همسو ایفا میکنند، این یافته با اعتقاد برخی از اندیشمندان و محققان که معتقدند پیدایش و گسترش رسانههای همگانی موجب کاهش گستره اعتماد شده است(کلمن، 1377: 294)، هماهنگ و با سایر دیدگاهها از جمله نظر گیدنز در این مورد که رسانه میتواند با ایجاداعتماد، زمینه لازم برای قبول ارزشهای اجتماعی را فراهمسازد(گیدنز، 1384: 112) ناهمسو است. فرضیه سوم درمورد وجود رابطه بین بُعد مشارکت در اجتماع محلی، سرمایه اجتماعی و میزان استفاده مدیران از رسانهها بود. در این آزمون نیز فرضیه اصلی تایید شد. نتایج آشکار میکند که میزان مشارکت در اجتماع محلی بر اساس میزان استفاده مدیران از سه رسانه تلویزیون، برنامههای تلفن همراه و اینترنت در جهت مثبت قابل تبیین است. ضریب همبستگی چند متغیره که برابر (483/0=r) است، نشاندهنده اهمیت نسبی استفاده از سه رسانه مورد مطالعه در تبیین مشارکت در اجتماع محلی مدیران مدارس منطقه 2 تهران است، به ترتیب آشکار میشود که استفاده بیشتر مدیران مدارس از رسانهها (تلویزیون، برنامههای تلفن همراه و اینترنت) از نقطه نظرهای گوناگون، مخصوصاً با در نظر گرفتن زمینههای شغلی و توجه به امر مهم آموزش و پرورش موجب میشود که همگرایی و تقویت ارتباطات در مقیاس کوچکتر محلی از نظر جغرافیایی و نیز شرایط محیطی را بهدنبال داشته باشد. دلیل اصلی وجود تفاوت تاثیر استفاده از رسانهها بر اعتماد اجتماعی و مشارکت دراجتماع محلی، در این زمینه باید جستجو نمود. این یافته با یافتههای فرایس و ایکان از دانشگاه دیتون(2010) که بر نقش تعیین کننده اینترنت در این زمینه تاکید میکنند، همسو است. فرضیه چهارم این تحقیق نشان داد که میزان استفاده مدیران از سه نوع از رسانهها به میزان زیادی مشارکت گروهی در بین مدیران مدارس منطقه 2 تهران را تبیین میکنند. با توجه به (482/0=r) میتوان نتیجه گرفت که به میزان افزایش استفاده مدیران مدارس از رسانهها، مشارکت گروهی در بین آنان تغییر میکند، بنابراین ارتباط ناهمسو و معنیداری بین این سه متغیر و مشارکت گروهی مدیران وجود دارد. این نتیجه به دست آمده که با نتایج برخی از تحقیقها از جمله مهرداد(1380)، کلهر(1378) و کاپلان(2005) که نشان دادند استفاده بیشتر از تلویزیون میتواند افکار جمعی را تحتتاثیر قرار داده و روابط اجتماعی را ضعیفتر سازد، هماهنگی داشته و با توجه به جامعه آماری مورد مطالعه و شرایط سنی و شغلی آنان به نوعی منحصر به فرد است. فرضیه پنجم این تحقیق نشان داد که میزان استفاده مدیران از سه نوع از رسانهها به میزان زیادی روابط در شبکههای اجتماعی در بین مدیران مدارس منطقه 2 تهران را تبیین میکنند. با توجه به (23/0=r) میتوان نتیجه گرفت که به میزان افزایش استفاده از رسانهها، روابط در شبکههای اجتماعی در بین آنان تغییر میکند، بنابراین ارتباط ناهمسو و معنیداری بین این سه متغیر تبیین کننده و روابط در شبکههای اجتماعی مدیران وجود دارد. این نتیجه به دست آمده ضمن این که با نتایج برخی از تحقیقها ازجمله مهرداد(1380)، کلهر(1378) و کاپلان(2005) که نشاندادند استفاده بیشتر ازتلویزیون میتواند افکار جمعی را تحتتاثیر قرار داده و روابط اجتماعی را ضعیفتر سازد هماهنگی دارد و باتوجه به جامعه آماری مورد مطالعه و شرایط سنی و شغلی آنان به نوعی منحصر به فرد است. براساس نتیجههای این تحقیق، معلوم میشود که وضعیت استفاده از رسانههای ارتباطی در مدارس منطقه 2 تهران درمقایسه با تحقیقات گذشتهکه برروی چالشهای آنها متمرکز شده و رویکرد آسیب- شناختی درمورد تلاشهای کاربرد رسانهها داشتند بهتر است اما این مطالعه نمایان میسازدکه استفاده از رسانهها میتواند نسبت به برخی دیگر از فعالیتهای سنتی، مفید و ممکن باشد. به طور کلی، روابط پیشبینی درمورد تاثیر استفاده از رسانهها در سرمایه اجتماعی مدیران درچارچوب مدل بسط همبستگی حمایت قرار میگیرد و باتوجه به یافتههای آماری این نتیجه حاصل شد که استفاده از رسانهها در ایجاد رشد و توسعه دو متغیر سرمایه اجتماعی و زیر مقیاس مشارکت در اجتماع محلی به مدیران کمک میکند تا آنها بتوانند به موفقیتهای بیشتری نائل شوند. این یافته با نظرات کلارک(Clark, 1993) و نامکا[12] درمورد اعتقاد به اهمیت رسانهها، مطابقت دارد(Namka, 1997). با توجه به بسیاری از مطالعات همسو با آنها، از جمله تحقیقات هدر[13] ، الن[14] ، وارتلا[15] و دانیل اندرسون[16] (Fligstein, 2001)، تجزیه و تحلیل دادهها نشان داده استکه، همبستگی معکوس و معنیداری بین استفاده از سه رسانه و سه دسته زیر مقیاس سرمایه اجتماعی مدیران وجود دارد. نکته قابل توجه و تامل این که استفاده از رسانهها مخصوصاً با متغیر روابط در شبکههای اجتماعی که شامل طیف وسیعی از رابطههای اجتماعی بوده و بیش از بقیه رابطهها برای مدیرانلازم است، ارتباطی معکوس دارد و به عبارت دیگر استفاده از برنامههای تلفن همراه و اینترنت موجب انزوای اجتماعی آنان هم در فضای واقعی و هم در فضای مجازی میشود. همچنین کاربرد رسانههای مختلف با جنبههای مختلف سرمایه اجتماعی مدیران ارتباط دارد. این مطالعه همچنین نشان داد که سطح بالاتری از استفاده از رسانه (اینترنت) را با کاهش مشارکت گروهی (رابطههای اجتماعی) و اعتماد اجتماعی همراه است. بنابراین استفاده بیرویه از این وسیله نوین ارتباطی موجب کاهش بیرویه رفتارهای جمعی و اجتماعی میشود و این امر به نوبه خود، کمترین آسیب اینترنت بر اعضای جامعه است. همچنین برنامههای تلفن همراه برای کسانی که مهارتهای ارتباطی خود را محدود به روابطههای محلی میکنند، بسیار مفید است. این یافتهها همسو با همانند بسیاری ازمطالعات، از قبیل "جیمز" مهارتهای انسانی همواره تحت تاثیر عدم آگاهی از ماهیت و مزیت استفاده از رسانهها بوده است(James, 2002). استفاده از رسانهها میتواند به نوبه خود تبعات منفی نیز به دنبال داشته باشد. بنابراین، نهادهایی چون خانواده و مدارس میتوانند خدمات استفاده از رسانههای بهینه به همه اقشار جامعه، به ویژه برای مدیران ارائه دهند که متضمن اطمینان از مشارکت بیشتر در فعالیتهای آموزشی برای دستیابی آنان به تواناییهای لازم است، پس میتوان نتیجهگیری کرد که استفاده از فنآوریهای نوین ارتباطی برای تقویت و رشد سرمایههای اجتماعی مدیران مفید و ضروری است. یافتههای این تحقیق در مورد اعتماد اجتماعی نشان میدهد که کاربرد رسانهها مخصوصاً اینترنت و تلویزیون در بین مدیران مدارس، نقش مهمی در کاهش اعتماد اجتماعی و به همین ترتیب در تضعیف مشارکت گروهی آنان ایفا میکند. این یافتهها با آنچه که گری(1997) در مورد پیامدهای استفاده از کامپیوتر و اینترنت و نیاز به استفاده از چنین فنآوریهایی دربرداشت، همسو است. بنابراین، بسیار مهم است که نهادهایی مانند مدرسه، خانواده و نهادهای فرهنگی میتوانند آغاز فرآیند توسعه حرفهای به سمت استفاده از فنآوریهای نوین ارتباطی با آگاهی مردم، برنامههای علمی، و آموزش برای استفاده از رسانههای بهینه را طراحی و اجرا نمایند. برای رسیدن به این سیستم، قبل از اجرای آن، در دسترس بودن زیرساختهای مناسب برای برنامههای یادگیری رسانهای یک عامل مهم برای توسعه سرمایه اجتماعی است. بنابراین، در صورت وجود مدیرانی با سرمایه اجتماعی کافی و امکانات قابل اعتماد، عامل قابل توجهی برای اجرای موفقیتآمیز رشد کودکان با کنترل هرگونه عوامل و شرایطی است که قادر به کاهش تواناییهای آنان بوده و میتوانند به عنوان عامل بازدارنده از رشد آنها باشند. مرور نتیجههای مطالعههایی از این نوع نشان میدهد که اثر استفاده از اینترنت در خارج از مدرسه بر سرمایه اجتماعی مدیران روشن نیست و اعتقاد بر این است که تحقیقات بیشتری لازم است. یافتههای مطالعه اخیر اشاره به روند قابل توجهی از نیاز به مطالعههای بیشتر در این مورد است.
پیشنهادها و راهکارها با درنظر گرفتن نتیجههای به دست آمده، بهتر است تا به منظور پیشگیری از اثرات منفی احتمالی استفاده از رسانهها بر سه بعد سرمایه اجتماعی، در بین مدیران مدارس، میزان استفاده آنان از رسانهها مورد توجه و به لحاظ علمی و محتوایی مورد کنترل قرار گیرد. استفاده و کمک گرفتن از راهنماییهای متخصصهای روانشناسی اجتماعی، جامعهشناسی و متخصصهای رسانههای جمعی از راههای مطمئن رسیدن به این امر میباشد، در این میان با توجه به ارتباط معنیدار و مثبت عامل استفاده از تلفن همراه، میتوان یکی از راهکارهای اساسی را با توجه به این عامل به عنوان یک وسیله ارتباطی موثر و جایگزین اینترنت، حداقل در موارد ارتباطهای غیرتخصصی، بیان نمود. علاوهبر آن، موارد دیگری به شرح زیر پیشنهاد میشود: 1. توجه اساسی دستگاههای مسئول به کیفیت و نیز کمیت و آموزشهای اولیه و مفاهیم پایه لازم برای تقویت برنامههای رسانهها به منظور ایجاد تواناییهای لازم برای مقابله با کاهش اثر رسانهها بر اعتماد اجتماعی، مشارکت گروهی و روابط درشبکههای اجتماعی به ویژه مدیرانمدارس و دستاندرکاران آموزش و پرورش در سطح مختلف سازمانی. 2. بر اساس نتیجههای به دست آمده، سرمایه اجتماعی مدیران مدارس و زیرمقیاس مشارکت در اجتماع محلی، در مقایسه با دیگر زیرمقیاسها بیشتر تحتتاثیر همسو با استفاده از رسانهها هستند. لذا به منظور برطرف نمودن ابهام در زمینههای مربوط به تفاوتهای جهت رابطه استفاده از رسانهها برابعاد سرمایه اجتماعی، میتوان از روشهای مختلف استفاده از رسانهها به منظور تقویت این دو متغیر سود برد، همچنینلازم است روشهای مقابله با اثرات منفی استفاده از رسانهها برسایر ابعاد سرمایه اجتماعی را مورد بررسی اساسی قرار داد. 3. یکی دیگر از موضوعات پیشنهادی برای تحقیقات آینده، مطالعه روند تغییرات سرمایه اجتماعی درطول زمان در مدرسه و نزد مدیران است، به عبارت دیگر هدف این استکه سرمایه اجتماعی مدیران در بدو ورود به مدرسه و در طی زمان چه تغییری میکند؟ 4.لازم است که با در نظر گرفتن و وجود مجموعهای از متغیرها، مانند محتوای رسانهها، ارتباط منظم مدیران با گروهها و دوستان، سبک یادگیری خارج از مدرسه که با آن مرتبط است، بررسیهایی به عمل آید. این مطالعه و بررسی نیز بسیار جالب توجه خواهد بود که آیا مهارتهای مدیران مدارس مناطق دیگر و زمانهای دیگر با کنترل متغیرهایی مانند: فرآیند سازمانی، برنامههای آموزشی و روابط آنها با دانشآموزان و سایر گروههای اجتماعی چگونه است تا از این طریق، تاثیر متغیرهای دیگر نیز بررسی شود. همچنین پیشنهاد میشود که ارتباط مذکور در چهارچوب آسیبشناسی نیز مطالعه شود تا بتوان افقهای روشنتری از کاربرد فنآوریهای نوین ارتباطی را در راستای تعلیم و تربیت بهتر در پیش رو داشت.
منابع آزاد ارمکی، ت. (1377). تلویزیون در ایران. نامه علوم اجتماعی. دوره 14، شماره 14. پوتنام، ر. (1379). جامعه برخوردار، سرمایه اجتماعی و زندگی عمومی. پورمحمدی، ع، ا. (1377). اعتماد به تلویزیون و عوامل موثر. ﭘﺎﻳﺎﻥﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳﻲﺍﺭﺷﺪ، ﺩﺍﻧﺸﮑﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ. تاجبخش، ک. (1384) سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه مترجم: ا، خاکباز و دیگری. تهران: نشر شیرازه. جعفرینیا. ر. (1389). رابطه استفاده از رسانههای جمعی با سرمایه اجتماعی سرپرستان خانوار در شهر خورموج. رفاه اجتماعی. سال دهم، شماره 38، صص 169- 141. حسینپور، ج؛ و دیگری. (1390). بررسی رابطه میزان مصرف رسانهها و میزان سرمایه اجتماعی شهروندان تهرانی. مجله برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی. شماره 6، صص 174-129. رسولی، م، ر؛ و دیگری. (1390). بررسی نقش رسانههای جمعی در شکلگیری سرمایه اجتماعی در بین شهروندان شهر یزد. فرهنگ ارتباطات. دوره 1(1)، صص 94 -61. رضائیان، ع. (1383). عصر سرمایه انسانی و اجتماعی. فصلنامه پیام مدیریت. شماره 11 و 12. رفیع پور، ف. (1378). آناتومی جامعه (مقدمهای بر جامعهشناسی کاربردی). تهران: شرکت سهامی انتشار. چاپ اول. رنجبر، ا؛ و همکاران. (1391). سنجش سرمایه اجتماعی در بین اعضای تعاونیهای تولید کشاورزی استان مرکزی. فصلنامه تعاون و کشاورزی. سال اول، شماره 1، صص 17-1. روحالامینی، م. (1374). بررسی نقش و تحولات سرمایه اجتماعی جامعه ایران. فصلنامه راهبرد فرهنگ. 9(35)، صص 92-69. شارع پور، م. (1380). فرسایش سرمایه اجتماعی و پیامدهای آن. نامه انجمن جامعهشناسی.تهران: نشر کلمه. شارعپور، م؛ و همکاران. (1384). رابطه سرمایه فرهنگی با هویت اجتماعی جوانان، (مطالعه موردی شهر تهران). نامه علوم اجتماعی. صدری، ع؛ و دیگری. (1387). ارزشهای حاکم بر جامعه ایرانی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک. چاپ اول. علاقهبند، مهدی. (1384). درآمدی بر سرمایه اجتماعی. مجله اینترنتی فصل نو. دوره 5، شماره 8. فوکویاما، ف. (1379). پایان نظم. ترجمه: غ، توسلی. تهران: جامعه ایرانیان. فیلد، ج. (1385). سرمایه اجتماعی. ترجمـه: ج، متقـی. تهـران: انتـشارات موسسه پژوهش تامین. کلمن، ج. (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه: م، صبوری. تهران: انتشارات نشر نی. چاپ اول. کلهر، س. (1378). میزان اعتماد مردم به بخش خبری رسانهها. وزارت ارشاد. مککوایل، د. (1385). درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی. ترجمه: پ، اجلالی. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانهها. مهرداد، ﻫ. (1380). مقدمهای بر نظریات و مفاهیم ارتباط جمعی. تهران: انتشارات فاران. نیکو، م؛ و همکاران. (1376). شناخت مخاطب با رویکرد استفاده و رضامندی. تهران: اداره کل هماهنگی پژوهش‌های برنامهای معاونت سیما. ویندال، س؛ و همکاران. (1376). کاربرد نظریه‌های ارتباطات. ترجمه: ع، دهقان. مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها. Baran, S. & Davis, D. (2011). Mass communication theory. Foundations, ferment, and future. Cengage Learning. Caplan, S. E. (2005). A Social Skill Account of Problematic Internet Use. Evans, W. R. & C. M. Carson. (2005). "A social capital explanation of the relationship between–functional diversity and group performance." Team Performance Management 11(7/8), P.p: 302-315. Fligstein, N. (2001). Social Skill and the Theory of Fields. University of California Berkeley, Ca. 94720. U.S.A. Fries, P. (2010). Complementarily In Health Information Media Usage By College Students. An Application of Media Complementarily Theory In The Context of Health Information, University of Dayton and Ohio LINK. P.p: 1-74. Gary, S. (1997). Training teachers, faculty members, and staff. In B. H. Khan (Ed.), Web based. instruction. Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications. Halpren, D. (2005). Social Capital. polity press. Heather, L. & etal. (2008). Media and Young Children’s Learning. The future of children. V. 18, No. 1. James, B. T. (2002). When The Brain Can't Hear: NY, Atria Books. Koka, B. R. & Prescott, J. E. (2002). "Strategic alliance as social capital: a multidimentional view". Strategic Management Journal. V. 23, P.p: 795-816. MacQuail, D. (1994). Mass communication theory. London: sage LTD, third edition. McGrath, R. J. & W. L. Sparks. (2005). "The Importance of Building Social Capital." Quality Progress. 38(2), P.p: 45-49. Morgan, M. & etal. (1997). VCRs and the effects of television. New diversity or more of the same. Social and cultural aspects of VCR use. P.p: 107-123. Namka, L. (1997). Social skills and Positive Mental Health. Retrieved on August 14th 2006 from http://members.aol.com/AngriesOut/ teach4. htm. Putnam, R. D. (1993). Making democracy work. Civic traditions in modern Italy. Princeton, NJ. Princeton University Press. Wood, J. (2000). Communication Theories in Action, Boston. Wadsworth Publishing.
[1]. گروه جامعهشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز- ایران. 2. گروه علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر- ایران (نویسنده مسئول). E- mail:majid_zorofi@yahoo.com [3]. Halpern [4]. Moran [5]. Evans W.R and Carson C.M [6].McGrath and Spark [7].Morgan [8]. Shanahan [9].Burm & Ran [10]. Bandora [11]. Rock [12]. Namka [13]. Heather [14]. Ellin [15]. Wartella [16]. Anderson | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آزاد ارمکی، ت. (1377). تلویزیون در ایران. نامه علوم اجتماعی. دوره 14، شماره 14. پوتنام، ر. (1379). جامعه برخوردار، سرمایه اجتماعی و زندگی عمومی. پورمحمدی، ع، ا. (1377). اعتماد به تلویزیون و عوامل موثر. ﭘﺎﻳﺎﻥﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳﻲﺍﺭﺷﺪ، ﺩﺍﻧﺸﮑﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ. تاجبخش، ک. (1384) سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه مترجم: ا، خاکباز و دیگری. تهران: نشر شیرازه. جعفرینیا. ر. (1389). رابطه استفاده از رسانههای جمعی با سرمایه اجتماعی سرپرستان خانوار در شهر خورموج. رفاه اجتماعی. سال دهم، شماره 38، صص 169- 141. حسینپور، ج؛ و دیگری. (1390). بررسی رابطه میزان مصرف رسانهها و میزان سرمایه اجتماعی شهروندان تهرانی. مجله برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی. شماره 6، صص 174-129. رسولی، م، ر؛ و دیگری. (1390). بررسی نقش رسانههای جمعی در شکلگیری سرمایه اجتماعی در بین شهروندان شهر یزد. فرهنگ ارتباطات. دوره 1(1)، صص 94 -61. رضائیان، ع. (1383). عصر سرمایه انسانی و اجتماعی. فصلنامه پیام مدیریت. شماره 11 و 12. رفیع پور، ف. (1378). آناتومی جامعه (مقدمهای بر جامعهشناسی کاربردی). تهران: شرکت سهامی انتشار. چاپ اول. رنجبر، ا؛ و همکاران. (1391). سنجش سرمایه اجتماعی در بین اعضای تعاونیهای تولید کشاورزی استان مرکزی. فصلنامه تعاون و کشاورزی. سال اول، شماره 1، صص 17-1. روحالامینی، م. (1374). بررسی نقش و تحولات سرمایه اجتماعی جامعه ایران. فصلنامه راهبرد فرهنگ. 9(35)، صص 92-69. شارع پور، م. (1380). فرسایش سرمایه اجتماعی و پیامدهای آن. نامه انجمن جامعهشناسی.تهران: نشر کلمه. شارعپور، م؛ و همکاران. (1384). رابطه سرمایه فرهنگی با هویت اجتماعی جوانان، (مطالعه موردی شهر تهران). نامه علوم اجتماعی. صدری، ع؛ و دیگری. (1387). ارزشهای حاکم بر جامعه ایرانی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک. چاپ اول. علاقهبند، مهدی. (1384). درآمدی بر سرمایه اجتماعی. مجله اینترنتی فصل نو. دوره 5، شماره 8. فوکویاما، ف. (1379). پایان نظم. ترجمه: غ، توسلی. تهران: جامعه ایرانیان. فیلد، ج. (1385). سرمایه اجتماعی. ترجمـه: ج، متقـی. تهـران: انتـشارات موسسه پژوهش تامین. کلمن، ج. (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه: م، صبوری. تهران: انتشارات نشر نی. چاپ اول. کلهر، س. (1378). میزان اعتماد مردم به بخش خبری رسانهها. وزارت ارشاد. مککوایل، د. (1385). درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی. ترجمه: پ، اجلالی. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانهها. مهرداد، ﻫ. (1380). مقدمهای بر نظریات و مفاهیم ارتباط جمعی. تهران: انتشارات فاران. نیکو، م؛ و همکاران. (1376). شناخت مخاطب با رویکرد استفاده و رضامندی. تهران: اداره کل هماهنگی پژوهش‌های برنامهای معاونت سیما. ویندال، س؛ و همکاران. (1376). کاربرد نظریه‌های ارتباطات. ترجمه: ع، دهقان. مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها. Baran, S. & Davis, D. (2011). Mass communication theory. Foundations, ferment, and future. Cengage Learning.
Caplan, S. E. (2005). A Social Skill Account of Problematic Internet Use. Journal of Communication. 55. Evans, W. R. & C. M. Carson. (2005). "A social capital explanation of the relationship between–functional diversity and group performance." Team Performance Management 11(7/8), P.p: 302-315.
Fligstein, N. (2001). Social Skill and the Theory of Fields. University of California Berkeley, Ca. 94720. U.S.A.
Fries, P. (2010). Complementarily In Health Information Media Usage By College Students. An Application of Media Complementarily Theory In The Context of Health Information, University of Dayton and Ohio LINK. P.p: 1-74.
Gary, S. (1997). Training teachers, faculty members, and staff. In B. H. Khan (Ed.), Web based. instruction. Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications.
Halpren, D. (2005). Social Capital. polity press.
Heather, L. & etal. (2008). Media and Young Children’s Learning. The future of children. V. 18, No. 1.
James, B. T. (2002). When The Brain Can't Hear: NY, Atria Books.
Koka, B. R. & Prescott, J. E. (2002). "Strategic alliance as social capital: a multidimentional view". Strategic Management Journal. V. 23, P.p: 795-816.
MacQuail, D. (1994). Mass communication theory. London: sage LTD, third edition.
McGrath, R. J. & W. L. Sparks. (2005). "The Importance of Building Social Capital." Quality Progress. 38(2), P.p: 45-49.
Morgan, M. & etal. (1997). VCRs and the effects of television. New diversity or more of the same. Social and cultural aspects of VCR use. P.p: 107-123.
Namka, L. (1997). Social skills and Positive Mental Health. Retrieved on August 14th 2006 from http://members.aol.com/AngriesOut/ teach4. htm.
Putnam, R. D. (1993). Making democracy work. Civic traditions in modern Italy. Princeton, NJ. Princeton University Press.
Wood, J. (2000). Communication Theories in Action, Boston. Wadsworth Publishing. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,710 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 613 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||