نقشه پتانسیل احداث مراکز مستعد دفاعی در جنگل های غرب کشور- استان ایلام با استفاده از مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 4، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 23، شهریور 1395، صفحه 47-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد فلاح ززولی^{* 1}؛ رضا آقاطاهر²؛ مهرداد زرافشار³؛ محسن جعفری⁴

¹کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تهران

³دکتری جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

⁴کارشناس ارشدسنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

چکیده

جنگل­های بلوط غرب همواره مورد توجه گروهک­های تروریستی قرار داشته است، لذا بحث مکان­یابی مراکز مستعد دفاعی با رعایت اصول پدافند غیر عامل حیاتی و ضروری است. هدف از این تحقیق، کاربرد مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در تهیة نقشه پتانسیل مراکز مستعد دفاعی و بررسی منابع در بخشی از جنگل­های تنک غرب کشور در استان ایلام است. ابتدا با استفاده از نظرات کارشناسان دفاعی، هشت لایة اطلاعاتی مؤثر در تعیین مراکز مستعد دفاعی (سنگ­شناسی، فاصله از مناطق شهری، فاصله از روستاها، درصد شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از شبکه آبراهه و فاصله از جاده) انتخاب و نقشه­های مذکور در محیط ArcGIS^®9.3 رقومی گردید. اولویت‌بندی عوامل مؤثر با استفاده از نظر کارشناسان در محیطExpert Choice  (EC2000) انجام شد. نتایج اولویت­بندی معیارها با استفاده از روش مقایسة زوجی نشان داد که عوامل فاصله از شهرها، فاصله از روستاها، فاصله از جاده­ها و سنگ­شناسی به ترتیب با وزن­های 351/0، 222/0، 160/0، و 109/0 بیشترین تأثیر و عوامل ارتفاع (021/0) و فاصله از شبکه آبراهه­ها (030/0) کم­ترین تأثیر را در مکان­یابی مراکز مستعد دفاعی منطقه مورد مطالعه داشته­اند. هم­چنین نتایج نشان داد که واحدهای زمین­شناسی دوران سنوزوئیک، فواصل 15000-10000 متری از شهرها، فواصل بیشتر از 6000 متری از جاده­ها، کلاس شیب 20-10 درصد، جهت­های جغرافیایی شرقی، طبقات ارتفاعی 1500-1000 متری، فواصل بیش از 3000 متر و طبقه 5000-3000 متری آبراهه­ها و جاده­ها مناسب­ترین مناطق برای تهیه نقشه پتانسیل مراکز نظامی در جنگل­های تنک غرب معرفی شده­اند.

کلیدواژه‌ها

مراکز مستعد دفاعی؛ فرآیند تحلیل سلسله مراتبی؛ سامانه اطلاعات جغرافیایی؛ استان ایلام

مراجع

1. اسدی، م. و س. جهانبخش اصل. 1394. شناسایی مکان­های مناسب احداث نیروگاه بادی در استان آذربایجان شرقی با روش فازی- سلسله مراتبی (FAHP). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(4): 95-109.

2. آریاپور، ع. 1386. مدیریت بهره‌برداری پایدار از اراضی حاشیه‌ای (مطالعه موردی: مراتع استان کرمانشاه). رساله دکتری مرتعداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران. دانشکده کشاورزی و منایع طبیعی. 120 صفحه.

3. آزادی نجات، س. 1387. کاربرد تصمیم­گیری چند معیاره در ارزیابی جنگلکاری­های انجام شده در پارک جنگلی چیتگر. پایان­نامه کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی. 108 صفحه.

4. آقاطاهر، ر.، م. فلاح، م. زرافشار و م. جعفری. 1394. ارائه نقشه پهنه­بندی مراکز مستعد دفاعی در مناطق جنگلی با تکیه بر AHP و GIS مطالعه موردی: علی­آباد کتول- استان گلستان. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 24(95): 81-92. 

5. توحیدی، س. م.، ا. احمدی و ح. حسن­پور. 1391. مدل ترکیبی مکان­یابی سایت­های راداری سطحی با ملاحظه پدافند عامل و غیر عامل. علوم و فناوری پدافند نوین (علوم و فناوری­های پدافند غیر عامل)، 3(3): 187-197.

6. جبل عاملی، م. س.، ک. شهانقی، ر. حسنوی و م. ر. نصیری. 1388. ارائه مدل ترکیبی مکان­یابی تسهیلات حساس. نشریه بین­المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، 20(4): 65-76.

7. روستایی، ش.، م. ح. فتحی، س. فخری و ع. محمدی­فر. 1392. تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان­گزینی مراکز نظامی (نمونه موردی: دامنه­های غربی کوهستان سهند). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 45(3): 209-228.

8. سعدی، ح.، خ. کلانتری و ه. ایروانی. 1387. اولویت­سنجی نظام برتر ترویج در حفاظت آب، خاک و پوشش گیاهی (بیابانزدایی): فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 4(1): 1-13.

9. سنایی، م.، س. ر. فلاح شمسی و ح. فردوسی آسمانجردی. 1389. ارزیابی چندمعیاره (MCE) زمین با دو راهبرد WLC و OWA در مکان­یابی مناطق مناسب علوفه­کاری (مطالعه موردی: زاخرد؛ فارس). مرتع، 4(2): 216-227.

10. طباطبایی، ط. و ف. امیری. 1394. مکان­یابی نیروگاه­های بادی بر اساس ارزیابی چندمعیاره مکانی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعة موردی: استان بوشهر). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(1): 1-16.

11. عباسی، م. و ح. ربیعی. 1391. ارائه رویکردی سیستماتیک و هدفمند به انتخاب مکان سازمان­ها و صنایع امنیتی- نظامی در قالب کار گروهی با رویکرد پدافند غیرعامل. فصلنامه مدیریت نظامی، 12(48): 159-196.

12. عظیم­پور، ع.، ح. صدوق، ع. دلال اوغلیی و م. ر. ثروتی. 1388. ارزیابی نتایج مدل AHP در پهنه­بندی خطر زمین­لغزه «مطالعه موردی حوضه آبریز اهر چای». فضایی جغرافیایی، 9(26): 71-87.

13. فتحی، م. ح. 1389. تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان­گزینی مراکز نظامی با استفاده از RS و GIS (مطالعه موردی: دامنه­های غربی کوهستان سهند. پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز. 120 صفحه.

14. فخری، م. و ع. جلالی نسب. 1388. کاربردهای نظامی سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS). همایش سراسری سامانه اطلاعات مکانی (GIS)، دانشگاه صنعتی مالک اشتر-انجمن علمی فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت دفاع. 1 الی 2 آذرماه.

15. قدسی­پور، س. ح. 1384. مباحثی در تصمیم­گیری چند­معیاره، فرایند تحلیل سلسله مراتبی. انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، چاپ چهارم، 220 صفحه.

16. کریمی کردآبادی، م. و ی. خلیلی. 1393. تحلیل ملاحظات ژئومورفولوژیکی در مکان‌یابی مراکز نظامی (مطالعه موردی: جنوب استان ایلام). آمایش سرزمین، 6(1): 113-128.

17. گودرزی، ل.، ع. م. آخوندعلی و ح. زارعی. 1393. تعیین مکان مناسب برای تغذیه مصنوعی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعة موردی: دشت اشترینان). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 5(4): 47-60.

18. مرتضوی، م.، ع. زارعی و ح. رعنایی. 1385. اولویت­بندی طرح­های تحقیقات کشاورزی با تأکید بر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. پژوهش و سازندگی، 19(3): 2-14.

19. مقیمی، ا.، م. یمانی، ج. بیگلو، م. مرادیان و س. فخری. 1391. تأثیر ژئومورفولوژی زاگرس جنوبی بر پدافند غیر عامل در منطقه شمال تنگه هرمز (با تاکید بر مکان­یابی مراکز ثقل جمعیتی). فصلنامه مدیریت نظامی، 12(48): 77-112.

20. موحدی­نیا، ج. 1388. اصول و مبانی پدافند غیر عامل. انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر. 164 صفحه.

21. مولوی، ا. 1378. مکان­گزینی یک لشکر نمونه در یک عملیات آفندی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور (مطالعه موردی: منطقه زوایه). پایان­نامه کارشناسی ارشد سنجش از دور. دانشگاه تربیت مدرس. 120 صفحه.

22. نصیری، م. ر. 1388. ارائه مدل مکان­یابی مراکز حساس و حیاتی با توجه به اصول پدافند غیر عامل. پایان­نامه کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، گرایش سیستم­های اقتصادی و اجتماعی. دانشگاه علم و صنعت. 116 صفحه.

23. نیک مردان، ع. 1386. معرفی نرم­افزار Expert choice (به همراه خلاصه­ای بر مطالب AHP). انتشارات جهاد دانشگاهی امیر کبیر. چاپ اول. 172 صفحه.

24. یخکشی، ع. 1382. مدیریت سازمان جنگل­ها و مراتع و حفاظت محیط زیست ایران در مقایسه با سیستم مدیریتی پاره­ای از کشورهای اروپایی. انتشارات دانشگاه مازندران. 314 صفحه.

25. Banai-Kashani R. 1989. A new method for site suitability analysis: the analytic hierarchy process. Environmental Management, 13(6): 685-693.

26. Chang K-F, Chiang C-M, Chou P-C. 2007. Adapting aspects of GBTool 2005-searching for suitability in Taiwan. Building and Environment, 42(1): 310-316.

27. Corson, M. 2007. An all hazard approach to us military base camp siteselection, Asia pacific center for security studies, Department of Geology andGeography Northwest Missouri State University. 1-10.

28. Dey PK, Ramcharan EK. 2008. Analytic hierarchy process helps select site for limestone quarry expansion in Barbados. Journal of Environmental Management, 88(4): 1384-1395.

29. Duke JM, Aull-Hyde R. 2002. Identifying public preferences for land preservation using the analytic hierarchy process. Ecological Economics, 42(1): 131-145.

30. Mather PM. 1999. Computer processing of remotely sensed images. 2^nd Edition, John Wiley& Sons. 460 pp.

31. Mau-Crimmins T, de Steiguer JE, Dennis D. 2005. AHP as a means for improving public participation: a pre–post experiment with university students. Forest Policy and Economics, 7(4): 501-514.

32. Mishra AK, Deep S, Choudhary A. 2015. Identification of suitable sites for organic farming using AHP & GIS. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 18(2): 181-193.

33. Mobaraki O, Abdollahzadeh M, Kamelifar Z. 2014. Site suitability evaluation for ecotourism using GIS and AHP: a case study of Isfahan Townships, Iran. Management Science Letters, 4(8):1893-1898.

34. Saaty TL. 1980.  The analytical hierarchy Process, New York, McGraw-Hill. 350 pp.

35. Yalcin A. 2008. GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy process and bivariate statistics in Ardesen (Turkey): comparisons of results and confirmations. Catena, 72(1): 1-12.

36. Yesilnacar MI, Cetin H. 2008. An environmental geomorphologic approach to site selection for hazardous wastes. Environmental Geology, 55(8): 1659-1671.