پیامدهای شبکه های اجتماعی مجازی (مطالعه موردی هویت ملی و هویت قومی کردها)

فصلنامه فرهنگ ارتباطات(علمی و ترویجی )

شناسنامه علمی شماره، دوره 3، شماره 11، مهر 1392، صفحه 75-94   

نویسنده

عباس شفیعی نیا

چکیده

گسترش فزاینده فناوری­های اطلاعاتی و ارتباطی در سال­های اخیر، حیات بشری را در ابعاد مختلفی تحت تاثیر قرار داده است. یکی از حوزه­های مهم زمینه فرهنگی و بحث هویت ملی و قومی است. از این منظر، گسترش فزاینده فناوری­­های اطلاعات و ارتباطات و شکل­گیری "جامعه شبکه­ای" منجر به تحول و دگرگونی هویت خواهی چه در بعد ملی و چه در بعد قومی در اغلب جوامع معاصر شده است که بارزترین مثال آن رشد خاص گرایی های قومی در جوامع چندقومی و یا رشد هویت خواهی های فراملی است. این نوع از خاص گرایی قومی که گاهاً خود را در اشکال ناسیونالیسم قومی و یا ملی گرایی بازتولید می نماید، تحت تأثیر فن آوری های نوین جهانی شده در پی مطرح کردن هر چه بیشتر خود برای رسیدن به خواسته های سرکوب شده خود در دوران مدرنیته است. منازعات و کشمکش های قومی در کشورهای لیبرالی مثل فرانسه،کانادا و اسپانیا، و کشورهای کمونیستی مثل چین و برمه، مناقشات قومی در کشورهای سوسیالیستی سابق مثل یوگسلاوی و اتحاد جماهیر شوروی سابق، سابقه منازعات قومی در کشورهای اسلامی مثل پاکستان و یمن، نشان می دهد که درگیری های قومی یک مشکل اپیدمیک بوده که تمام قاره های گیتی از امریکای شمالی تا اروپا و آسیا و اقیانوسیه را در بر گرفته است. از این منظر، هدف مطالعه حاضر تحلیل پیامدهای شبکه های مجازی و گونه شناسی هویت خواهی کردهای ساکن ایران است.
بررسی نظری این موضوع نشان می­دهد که دیدگاه­های نظری متفاوتی در رابطه با فضای مجازی و هویت خواهی قابل دسته بندی است: نخست دسته­ای که عقیده دارند همراه با ورود تکنولوژی، از جمله تکنولوژی ارتباطی، هویت خواهی سنتی محو شده و هویت خواهی نوین جایگزین می­شوند و این فرایند در کل جهان به صورت واحد و همسان رخ می­دهد که پیامد آن رشد هویت های فراملی و جهانی خواهد بود. گروه دوم بر ماندگاری کامل هویت های ملی و قومی در جوامع مختلف و حتی تشدید آنها و مقاومت در برابر تغییرات تأکید دارند. گروه سوم، برآنند که در اثر تحولات فزاینده در عرصه جهانی­شدن و تکنولوژی­های ارتباطی شاهد امتزاج و ترکیبی شدن هویت خواهی های در سطح فراملی، ملی و قومی-محلی خواهیم بود.
روش انجام مطالعه، توصیفی-تحلیلی و با استفاده از شیوه مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است. اگرچه در این زمینه پیشینه تجربی در رابطه با موضوع به ویژه در مورد کردها مبنای اصلی تحلیل و مطالعه خواهد بود.
تحلیل موضوع فوق در جامعه کردستان ایران نشان از آن دارد که در سال های اخیر کردها از شبکه های مجازی به عنوان ابزاری برای رشد خاص گرایی هویتی بهره برده اند و از این منظر، رشد شبکه های مجازی در این مناطق به نظر به تضعیف هویت ملی و رشد هویت خواهی قومی منجر می شود.

کلیدواژه‌ها

فضای مجازی-هویت ملی-هویت قومی