بررسی رابطه ی خلوت و تفکر در آثار و سیره ی اولیاء و عرفا به روایت متون زبان و ادبیات

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 3، دوره 7، شماره 25 - شماره پیاپی 3، آذر 1394، صفحه 73-95   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیاوش نریمان¹؛ اسماعیل آذری نژاد²

¹عضو هیات علمی/دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهدشت

²مدرس/حوزه و دانشگاه

چکیده

در نظام معرفتی اولیا و اهل سلوک، خلوت نشینی و تفکر در آفاق و انفس، به وضوح دیده می‌شود. این سلسله، در طیّ طریقت و نیل به معرفت، از دو عنصر خلوت و تفکر، استفاده نموده‌‌اند. در این جستار، با امعان نظر در متون و سیره‌ی عارفان، لطایف و نکات کشفی و ذوقی ارباب معرفت، در باره‌ی دو ساحت خلوت و تفکر، مورد واکاوی قرار گرفته است. از نگاه عارفان  و عرفان پژوهان، طیّ منازل روحانی و کسب مقامات معنوی، بدون توسل به این دو عنصر، میسر نمی باشد. در این نوشتار، مؤلفه های زیر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است: چیستی خلوت و تفکر، جایگاه خلوت و تفکر در نظام هندسی معرفتی عرفا، نسبت خلوت با تفکر،(این ساحت به تفصیل مورد مداقه قرار گرفته است) و سیره‌ی اولیا و عرفا در خلوت و تفکر.

کلیدواژه‌ها

عرفان؛ شریعت؛ خلوت؛ تفکر؛ معرفت؛ اولیا

مراجع

1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه
3. ابن منظور، محمد بن مکرم( 1408ق)، لسان العرب، بیروت، چاپ چهارم، دار احیاء التراث العربی.
4. ابن عربی، محی الدین( 1375)، رسائل ابن عربی، مترجم مجهول، چاپ دوم، تهران، انتشارات مولی.
5. ------------- ( 1383)فتوحات مکیه، مترجم محمد خواجوی، چاپ دوم، تهران، انتشارات مولی.
6. باخرزی، یحیی( 1383)، أوراد الأحباب و فصوص الآداب، محقق ایرج افشار، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه.
7. حافظ، شمس الدین محمد( 1390)، دیوان حافظ، چاپ اول، قم، انتشارات اسوه.
8. خواجه عبدالله انصاری( 1386)، صد میدان، با تصحیح سهیلا موسوی سیرجانی، چاپ اول، انتشارات زوار، تهران.
9. دیلمی، حسن بن محمد( 1376)، إرشاد القلوب، ترجمه‌ی سلگی، چاپ اول، قم، ناصر.
10. زمانی، کریم( 1382)، مینیاگر عشق، چاپ دوم، تهران، نشر نی.
11. سراج طوسی، ابو نصر، اللمع فی التصوف، چاپ لیدن، مطبعة بریل( 1914 م).
12. سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران( 1373).
13. سهروردی، ابوحفص(1375)، عوارف المعارف، مترجم ابومنصور اصفهانی، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
14. شبستری، شیخ محمود( 1389)، گلشن راز، چاپ اول، تهران، انتشارات پیام عدالت.
15. شیخ الاسلامی، علی( 1379)، راه و رسم منزلها، چاپ اول، تهران، مرکز انتشاراتی آیه.
16. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، إیقاظ النائمین، مصحح محسن مؤیدی، چاپ اول، تهران، انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران، بی تا.
17. عبادی، اردشیر(1362)، مناقب الصوفیه، با تصحیح نجیب مایل هروی، چاپ اول، تهران، انتشارات مولی،.
18. عبدالله قطب( 1384)، مکاتیب عبدالله قطب، چاپ اول، قم، انتشارات قائم آل محمد.
19. غزالی، ابو حامد محمد( 1384)، کیمیای سعادت، چاپ دوم، تهران، نشر پیمان.
20. --------------( 1386)احیاء علوم الدین، مصحح و مترجم خدیو جم، چاپ چهارم، تهران،انشارات علمی فرهنگی.
21. فروزانفر، بدیع الزمان(1390)، شرح مثنوی شریف، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات زوار.
22. فیض کاشانی، محسن(1372)، راه روشن (المحجه البیضاء)، ترجمه‌ی محمد صادق عارف، چاپ اول، مشهد، آستان قدس رضوی،
23. قطب الدین شیرازی( 1383)، شرح حکمه الاشراق، چاپ اول، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگ.
24. قاسانی، عبدالرزاق(1377)، اصطلاحات الصوفیه، مترجم محمد خواجوی، چاپ دوم، تهران، انتشارات مولی.
25. کاشفی، ملاحسین( 1390)، لبّ لباب مثنوی، به اهتمام سید نصرالله تقوی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات اساطیر.
26. کلینی، محمد بن یعقوب( 1407 ق)، اصول کافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
27. گوهرین، صادق( 1368)، شرح اصطلاحات تصوف، چاپ اول، تهران، انتشارات زوار.
28. لاهیجی، شمس الدین محمد( 1388)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، با تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات زوار.
29. مصطفوی، حسن( 1360)، شرح مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه، جاپ اول، تهران، انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران.
30. مولوی، جلال الدین بلخی( 1366)، مثنوی معنوی، چاپ دهم، تهران، موسسه‌ی انتشارات امیرکبیر.
31. نسفی، عبدالعزیز(1386)، کشف الحقایق، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی،.
32. همدانى، سید علی( 1370)، احوال و آثار میرسید على همدانى(شش رساله)، به کوشش محمد ریاض چاپ دوم، پاکستان، مرکز تحقیقات فارسى ایران و پاکستان.