استعمارستیزی قوم بختیاری با تکیه بر "رستاخیز مسجدسلیمان" از داراب افسربختیاری

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 13، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 17، آذر 1396، صفحه 23-38   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

شبنم حاتم پور^{* 1}؛ بیتا بابایی راد²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.

²مربی علوم ارتباطات، گروه علوم اجتماعی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

چکیده

در سال ١٢٨٧ کشف نفت و تأسیس اولین چاه خاورمیانه در سرزمین بختیاری­ نشین مسجدسلیمان زمینۀ حضور بیشتر استعمار انگلیس را در این منطقه فراهم آورد. گرچه عشایر ساده ­دل بختیاری، در ابتدا به عنوان نیروهای انسانی این تأسیسات مشغول به کار شدند اما با ذکاوت و هوش خود خیلی زود دریافتند که برای اهداف استعمارگران به بیگاری گرفته شده­ اند. حس تملّک به نفتی که از سرزمین‌های اجدادی آن‌ها می­ جوشید، عِرق وطن ­پرستی و عدم وفاداری آنان به حکومت پهلوی و بی‌اعتمادی به استعمارگران را در آنان تقویت می ­کرد. این مقاله با رویکردی جامعه­ شناختی به بررسی جنبه­ های استعمارستیزی در شعر گویشی «رستاخیز مسجدسلیمان» می­ پردازد که در میان قوم بختیاری از جمله اشعار محبوب به شمار می­ رود. نتایج این پژوهش در این موارد خلاصه می­ شود: انتقاد از حضور استعمار و چپاول نفت از زمین­های اجدادی آنان، انتقاد از بی­ عدالتی کارفرمایان استعمارگر در برخورد با بومیان، انتقاد از نسل خودباخته و انتقاد از حکومت پهلوی.

کلیدواژه‌ها

نقد جامعه شناسی؛ شعر گویشی؛ استعمارستیزی؛ قوم بختیاری

مراجع

کتاب­ها

- آبراهامیان، یرواند، (١٣۸٧)، ایران بین دو انقلاب، احمد گل­ محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی.

- اوژن بختیاری، ابوالفتح، (بی­تا)، تاریخ بختیاری، انتشارات وحید: تهران.

- بابایی، گلعلی و حسین بهزاد، (١٣۸٤)، همپای صاعقه، جلد اول، چاپ چهارم، تهران، نشر فرهنگی.

- بختیاری، داراب افسر، (١٣٧٣)، دیوان داراب افسر بختیاری، چاپ دوم، تهران، انتشارات هوش و ابتکار.

- بنجامین، س. ج. و، (١٣٦٣)، ایران و ایرانیان، محمدحسین کردبچه، تهران، انتشارات جاویدان.

- سعادت نوری، حسین، (١٣٤٧)، ظل­ال سلطان، تهران، انتشارات وحید.

- شوستر، مورگان، (١٣۸٦)، اختناق ایران، حسن افشار، تهران، نشر ماهی.

- فاتح، مصطفی، (١٣٥۸)، پنجاه سال نفت ایران، تهران، انتشارات پیام.

- فیلد، هنری، (١٣٤٣)، مردم­ شناسی ایران، عبدالله فریار، تهران، انتشارات تهران، کتابخانه ابن سینا.

- محمدی، علی، (١٣٧٧)، نقد و نگاهی به سروده ­های افسر بختیاری، تهران، انتشارات معین.

- میرزایی، غلامرضا، (١٣٧٣)، بختیاری­ ها و قاجاریه، اصفهان، انتشارات ایل.

- نوردن، هرسان، (١٣٦٣)، زیر آسمان ایران، سیمین سمیعی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

 مقالات

- پوربختیار، غفار، (١٣۸٧)، «بختیاری­ها نفت و دولت انگلیس»، مطالعات تاریخی، شماره٢٢، ص۸٢-٩٧.

- قنبری عدیوی، عباس، (١٣۸٦)، «زبان مردم بختیاری»، کیهان فرهنگی، شماره ٢٥٧، ص ٦٥-٦٧.

- نوریان، سیدمهدی، شبنم حاتم­پور، (١٣٩٢)، «بازتابصنعت نفت در سه رمان از نویسندگان زن»، مجلۀ زن و فرهنگ، سال چهارم، شماره ١٦، ص٢٣-٣٦.