ایهام ترادف ویژگی سبکی منحصر به فرد حافظ

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 3، دوره 7، شماره 24، شهریور 1394، صفحه 49-61   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد ذاکری¹؛ اسد صفری بندپی²؛ محمد صادقی³

¹دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،ایران

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن، ایران

³عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر، ایران.

چکیده

یکی از صناعات ادبی در زبان هنری فارسی که بیشتر مربوط به شعر می‌شود ایهام (توریه) است. ایهام به جهت داشتن دو معنی دور و نزدیک و اراده شدن معنی دور و گاه هر دو معنی دور و نزدیک از طرف گوینده در خواننده گمان‌افکنی می‌کند و او را وامی‌دارد که درنگ بیشتری بر واژگان داشته باشد. ایهام به گونه‌های متفاوت تقسیم می‌شود. یکی از انواع ایهامات، ایهام ترادف است. ایهام ترادف شگرد هنری زبان حافظ در غزل‌هایش می‌باشد و سرایندگان بزرگ ادب فارسی به ندرت برای یکبار از آن استفاده کرده باشند ولی در حافظ بسامد فراوان دارد و به ویژگی سبکی او تبدیل گردیده است.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ شعر؛ آرایه‌های هنری؛ ایهام ترادف

مراجع

- برهان، محمدبن حسین خلف تبریزی، (1342)، برهان قاطع، ج4، چاپ دوم، کتاب‌فروشی ابن‌سینا.

2- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1359) دیوان، به تصحیح پرویز ناتل خانلی، چاپ اول، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران + فرهنگستان ادب و هنر ایران، تهران.

3- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1366)، حافظ‌نامه، نوشته بهاءالدین خرمشاهی، بخش اول، چاپ اول، انتشارات سروش تهران.

4- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1366)، حافظ‌نامه، نوشته بهاءالدین خرمشاهی، بخش دوم، چاپ اول، انتشارات سروش تهران.

5- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1382)، شاخه نبات حافظ، شرح محمدرضا برزگر خالقی، چاپ اول، انتشارات زوار، تهران.

6- حسینی، امیر برهان الدین عطائ الله، (1384)، بدایع الصّنایع، تصحیح رحیم مسلمانیان قبادیانی، چاپ اول، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی، تهران.

7- خزائلی، محمد، (1355)، اعلام قرآن، چاپ سوم، انتشارات امیرکبیر، تهران.

8- راستگو، سیدمحمد، (1379)، ایهام در شعر فارسی، چاپ اول، انتشارات سروش، تهران.

9- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1368)، موسیقی شعر، چاپ دوم، انتشارات آگاه، تهران.

10- شمس قیس رازی، محمد، (1360)، المعجم فی معاییر الاشعار العجم، به تصحیح مدرّس رضوی، چاپ سوم، کتاب فروشی زوار، تهران.

11- صفی‌پور، عبدالرحیم، (بی‌تا)، منتهی الارب فی لغة العرب، ج1، کتابخانه سنایی، تهران.

12- صفی‌پور، عبدالرحیم، (بی‌تا)، منتهی الارب فی لغة العرب، ج2، کتابخانه سنایی، تهران.

13- عقدایی، تورج، (1380)، بدیع در شعر فارسی، نیکان کتاب، زنجان.

14- کاشفی سبزواری، کمال‌الدین حسین، (1977)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، با مقدمه‌ی رحیم مسلمان، مسکو، اداره‌ی انتشارات دانش.

15- معین، محمد، (1354)، فرهنگ فارسی، ج2، چاپ سوم، انتشارات امیرکبیر، تهران.

16- معین، محمد، (1354)، فرهنگ فارسی، ج3، چاپ سوم، انتشارات امیرکبیر، تهران.

17- نصیرالدین طوسی، محمد بن محمدبن الحسن، (1361)، اساس الاقتباس، به تصحیح مدرس رضوی، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.

18- وطواط، رشیدالدین، (1362)، حدائق السحر فی دقایق الشعر، به تصحیح عباس اقبال آشتیانی، ناشران کتابخانه‌های سنایی و طهوری.

19- همایی، جلال الدین، (1361)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، ج2، چاپ 2، انتشارات توس، تهران.