شهربند کیوان(نقد و تحلیل خجستگی و گجستگی اختران در شعر خاقانی)

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 1، دوره 7، شماره 23، خرداد 1394، صفحه 9-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نعیمه متوسلی^{* 1}؛ سید جعفر حمیدی²؛ سید احمد حسینی کازرونی³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، بوشهر، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، استاد زبان و ادبیات فارسی، بوشهر، ایران

³دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، استاد زبان و ادبیات فارسی، بوشهر، ایران.

چکیده

بعضی از پدیده های خلقت، در باورهای مردم جهان، جایگاه ویژه ای دارند و با زندگی و نگرش آن ها به هستی عجین شده اند؛ به طوری که آن ها را صاحب قدرت در تغییر سرنوشت و رقم زدن تقدیر خود    می دانند. این نوع نگرش، به عناصر هستی، سبب شده که بعضی از آن ها را خجسته و برخی را گجسته و نامبارک به شمار آوردند. در نظر مردم، اختران، از جهت باور با تأثیرات سعادت و نحوستشان، بسیار مهم بودند و بسیاری از شعرا در شعرشان از این نوع نگرش بهره برده اند. خاقانی یکی از شاعرانی است که از حضور اختران در سخنش، بهره ی وافری برده و به همه ی جنبه های احکام نجومی و اعتقاد به سعد و نحس افلاک و روشنان فلکی پرداخته است. در این پژوهش، پس از بیان مختصری در مورد شعر خاقانی و سبک خاص او، سیر اختران و خجستگی و گجستگی آن ها در اشعار این شاعر، مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاه او نسبت به روشنان فلکی و تأثیر آن ها در سرنوشت آدمیان، تحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها

خجستگی و گجستگی؛ اختران؛ افلاک؛ خاقانی؛ شعر فارسی

مراجع

1 – اخوان الصفا. (1405). رسائل اخوان الصفا. قم: مرکز نشر اسلامی.

2 – اسلامی ندوشن، محمد علی. (1383). از رودکی تا بهار. ج: دوم. تهران: نغمه ی زندگی.

3 – بیرونی، ابوریحان. (1358). التفهیم لاوائل صناعه التنجیم. با تجدید نظر و تعلیقات و مقدمه ی تازه به خامه ی جلال الدین همایی. تهران: انجمن آثار ملی.

4 – تربیت، محمدعلی. (1387).ساغری در میان سنگستان (مجموعه مقالات درباره ی زندگی، اندیشه و شعر خاقانی). به اهتمام جمشید علی زاده. تهران: مرکز. 281 ص.

5 – حافظ، خواجه شمس الدین محمد. (1387). دیوان. بر اساس نسخه ی علامه قزوینی و قاسم غنی. تهران: شقایق. 367 ص. چ: چهاردهم.

6 – خاقانی، افضل الدین بدیل. (1368). دیوان. به اهتمام دکتر ضیاءالدین سجادی. تهران: زوار. چ: سوم.

7 – خاقانی، افضل الدین بدیل. (1379). دیوان. با مقدمه ی بدیع الزمان فروزان فر. به اهتمام جهانگیر منصور. تهران: گل آرا. 752 ص.

8 – صمدی، مهرانگیز. (1367). ماه در ایران: از قدیمی ترین ایام تا ظهور اسلام. تهران: علمی و فرهنگی. 224 ص.

9 – فروزان فر، بدیع الزمان. (1380). سخن و سخنوران. چ: پنجم. تهران: خوارزمی. 713 ص.

10 – ماهیار، عباس. (1388). شرح مشکلات خاقانی، دفتر یکم، ثری تا ثریا. کرج: جام گل. 349 ص. چ: دوم.

11 - مختاری، عثمان. (1341). دیوان. به اهتمام جلال الدین همایی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.