خوارق عادات در بهین‌نامه فردوسی با تکیه بر صنعت ادبی اغراق

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 6، دوره 6، شماره 21، آذر 1393، صفحه 155-199   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه صالحی¹؛ احمد ذاکری²

¹دانشجوی دکترای رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج – ایران

²دانشیار و عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد کرج – ایران

چکیده

نخستین و برترین ویژگی حماسه‌های طبیعی و ملی، اساطیری بودن است و ویژگی سرشتینه اساطیر، خارق‌العادگی. بنابراین حماسه‌ها از راه پیوند با اساطیر، و اساطیر از راه همبستگی با خوارق عادات، قداست پیدا می‌کنند. روایتگران حماسه‌ها نیز برای برانگیختن توجه و احساسات مخاطبان خود به رنگ‌آمیزی و جلا دادن خوارق عادات و بزرگ‌نمایی در حماسه‌ها می‌پردازند. دانسته است که هر ملتی دوست دارد قهرمانان ملی خود را در مقام قداست و شکوه‌مندی ببیند، لذا به صنعت اغراق روی می‌آورد تا از این راه تعجب و شگفتی مخاطبان را برانگیزد و به آن ببالد. بزرگ‌نمایی، ویژگی ذاتی شعر است و به‌ویژه در ادبیات حماسی با تمام گونه‌ها رخ می‌نماید همچون:
شود کوه آهن چو دریای آب                                اگر بشنود نام افراسیاب
شایان توجه خواهد بود که بدانیم سرایندگان متون حماسی، آفرینندگان حماسه و اساطیر آن نیستند بلکه هنر آفرینندگی خود را در پردازش و آرایش صحنه‌ها و بزرگ‌نمایی آنها به کار می‌گیرند.
 

کلیدواژه‌ها

خوارق عادات؛ اسطوره؛ حماسه؛ اغراق؛ بهین نامه فردوسی