بررسی برخی مضامین پدیدآورندۀ میلِ جاودانگی با رویکردی اسطوره‌شناختی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 7، دوره 12، شماره 43، شهریور 1395، صفحه 211-243   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مجید منصوری^{* 1}؛ حمید غلامی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا همدان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

چکیده

نامیرایی و سیالیّت اسطوره‌ها باعث شده است که آنها همواره در ناخودآگاه انسان‌ها در طول اعصار تداوم یابند ویکی از اجزای جدایی‌ناپذیر زندگی آدمی محسوب شوند؛ به گونه‌ای که تداوم زندگی بشر از لحاظ معناشناختی بدون حضور اسطوره‌ها غیرممکن به نظر می‌رسد؛ زیرا اسطوره‌ها همواره پاسخی شگرف، برای یکی از بنیادی‌ترین بحران‌های انسان در تمام ادوار، یعنی میل به جاودانگی بوده‌اند. این پژوهش مضامین اصلی پدیدآورندة میل به جاودانگی و دلیل تقارن و استفاده از ساختارهای یکسان در آیین‌ها و اقوام مختلف، برای رهایی از زمان و مکان و نیل به جاودانگی را با روشی تحلیلی- استنادی بررسی می‌کند. اسطوره‌هایی همچون بازگشت ازلی، اسطورۀ باروری، رستاخیز، بازگشت به دوران کودکی، بازگشت به وحدت و اسطورۀ نویسنده شدن، از جمله بن‌مایه‌های اسطوره‌ای هستند که گریزگاهی به جاودانگی در بطن آنها وجود دارد و به دلیل کارکرد مشترک ذهن اسطوره‌ای (ناخودآگاه جمعی) ساختار شکل‌گیری مضامین نام‌برده تقریباً یکسان است. 

کلیدواژه‌ها

جاودانگی؛ رستاخیز؛ باروری؛ وحدت اسطوره‌ای؛ اسطوره‌های جاودانگی

مراجع

کتاب مقدّس (عهد قدیم و جدید). 1367. ترجمۀ فاضل خان همدانی. تهران: اساطیر.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1375. اسطورۀ آفرینش در آیین مانی. چ اول. تهران: فکر روز.

افلاطون. 1389. ضیافت. ترجمۀ محمد ابراهیم امینی فرد. چ چهارم. تهران: نیل.

الیاده، میرچا. 1365. اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. چ اول. تبریز: نیما

ـــــــــــ .1362. چشم اندازهای اسطوره. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.

ـــــــــــ .1391. اسطوره و واقعیت. ترجمۀ مانی صالحی علامه. تهران: کتاب پارسه.

باستید، روژه. 1370. دانش اساطیر. ترجمۀ جلال ستاری. چ اول. تهران: اساطیر.

بارت، رولان. 1386. اسطورۀ امروز. ترجمۀ شیرین‌دخت دقیقیان. چ چهارم. تهران: مرکز.

ـــــــــــ.1389. لذت متن. ترجمۀ پیام یزدان‌جو. چ پنجم. تهران: مرکز.

بزرگ بیگدلی، سعید و همکاران. 1381. «نمادهای جاودانگی (تحلیل و بررسی نماد دایره در متون دینی و اساطیری)»،گوهر گویا، دوره1، ش1، صص 97-79.

بهار، مهرداد. 1384. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.

پورنامداریان، تقی. 1364. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.

چایدستر، دیوید. 1380. شور جاودانگی. ترجمة غلام‌حسین توکلی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.

رضایی، مهدی و آذرمکان، حشمت‌الله. 1390. «مقایسۀ جاودانگی در اساطیر زرتشتی و سامی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س7، ش25، صص 105-85.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1383. تصوّف ایرانی از منظر تاریخی آن. ترجمۀ مجدالدین کیوانی. چ اول. تهران: سخن.

ژید، آندره. 1336. مائده های زمینی. ترجمة سیروس ذکاء. تهران: جامی.

ستاری، جلال. 1362. چشم‌اندازهای اسطوره. تهران: توس.

________. 1376. اسطوره در جهان امروز. تهران: مرکز.

شایگان، داریوش. 1371. بت‌های ذهنی و خاطرۀ ازلی. چ دوم. تهران: امیرکبیر.

فریزر، جیمز. 1383. شاخۀ زرین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.

قبادی، حسینعلی. 1388. آیینه‌های کیهانی. تهران: ری را.

کوپر، جی سی. 1379. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمة ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.

کمبل، جوزف. 1386. قدرت اسطوره. ترجمۀ عباس مخبر. چ چهارم. تهران: قطره.

کوپ، لارنس. 1384. اسطوره. ترجمة محمد دهقانی. تهران: علمی و فرهنگی.

گرجی مصطفی و تمیم‌داری زهره. 1391. «تطبیق پیر مغان دیوان حافظ با کهن الگوی پیر خردمند یونگ»،ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب. سال هشتم، شمارۀ بیست و هشتم.

هاوکینگ، استیون. 1391. جهان در پوست گردو. ترجمة محمدرضا محجوب. چاپ نهم. تهران: حریر.

هندرسن، جوزف.ال. 1389. «اساطیر باستانی و انسان امروزی»، در کتاب انسان و سمبول‌هایش کارل گوستاو یونگ.ترجمۀ محمود سلطانیه. چ هفتم. تهران: دیبا.

هینلز، جان. 1382. شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضّلی. چ هشتم. تهران: چشمه.

یونگ، کارل گوستاو. 1389. انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. چ هفتم. تهران: دیبا.

یلایافه، آنی. 1389. «نمادگرایی در هنرهای تجسمی»، در کتاب انسان و سمبو‌‌ل‌هایش. کارل گوستاو یونگ. ترجمۀ محمود سلطانیه. چ هفتم. تهران: دیبا.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

References

The Holy Bible. (1988/1367SH). Tr. by Fāzel Khān Hamedāni. Tehrān: Asātir.

Bahār, Mehrdād. (2005/1384SH). Pazhouheshi dar asātir-e Iran. Tehrān: Āgāh.

Barthes, Roland. (2007/1386SH). Ostoureh-ye emrouz (Mythologies). Tr. by Shirin-dokht Daghighiyān. 4th ed. Tehrān: Markaz.

Barthes, Roland. (2010/1389SH). Lazzat-e matn (The pleasure of the text). Tr. by Payām Yāzdānjou. 5th ed. Tehrān: Markaz.

Bastide, Roger. (1991/1370SH). Dānesh-e Asātir (La Mythologie). Tr. by Jalāl Sattāri. 1^st ed. Tehrān: Asātir.

Bozorg Bigdeli, Sa'eid and et. al. (2002/1381SH). "nemād-hā-ye jāvdānegi (tahlil o Barresi nemād-e dāyereh dar motoun-e dini o asātiri)". Gowhar-e Gouyā. Period 1. No. 1. Pp. 79-97.

Campbell, Joseph. (2007/1386SH). Ghodrat-e ostoureh (The Power of myth). Tr. by 'Abbās Mokhber. 4^th ed. Tehrān: Markaz.

Chidester, david. (2001/1380SH). Shour-e javdānegi (patterns of transcendence). Tr. by Gholām-hossein Tavakkoli. Tehrvn: Markaz-e Motāle'āt o Tahghighāt-e Adyān o Mazāheb.

Coupe, Laurence. (2005/1384SH). Ostoureh (Myth). Tr. by Mohammad Dehghāni. Tehrān: 'Elmi o Farhangi.

Eliade, Mircea. (1983/1362SH). Chešmandāz-hā-ye ostoureh (Aspects du mythe). Tr. by Jalāl Sattāri. Tehrān: Tous.

Eliade, Mircea. (1986/1365SH). Ostoureh bāzgasht-e jāvedāneh (The myth of the eternal return, or, cosmos and history). Tr. by Bahman Sarkārāti. Tabriz: Nimā.

Eliade, Mircea. (2012/1391SH). Ostoureh o vāghe'iyat (myth and reality). Tr. by Māni Salehi Allāmeh. Tehrān: Ketab-e Pārseh

Esmā'eil-pour, Abolghāsem. (1996/1375SH). Ostoureh-ye āfarinesh dar āein-e Māni. 1^st ed. Tehrān: Fekr-e Rouz.

Frazer, James George. (2004/1383SH). Shakheh-ye zarrin (The golden bough: a study in religion and magic). Tr. by Kāzem Firouzmand. Tehrān: Āgah.

Ghobādi, Hossein-'ali. (2009/1388SH). Āeineh-hā-ye keihāni. Tehrān: Rei Rā.

Gide,Andre Paul Guillaume. (1957/1336SH). Mā'edeh-hā-ye zamini (Les nourritures terrestres). Tr. by Sirous Zakā'. Tehrān: Jāmi.                                        

Gorji, Mostafā and Zohreh Tamim-dāri. (2012/1391SH). "tatbigh-e pir-e moqān-e divan-e Hāfez bā kohan olgou-ye pir-e kheradmand-e Young". Āzad University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 8. No. 28.

Hawking, Stephen William. (2012/1391SH). Jahān dar poust-e gerdou (the universe in nutshell). Tr. by Mohammad Rezā Mahjoub. 9th ed. Tehrān: Harir.

Henderson, Joseph. (2010/1389SH). "asātir-e bāstāni va ensān-e emrouzi", in man and his symbols book of Carl Gustav Jung. Tr. by Mahmoud Soltāniyyeh. 7th ed. Tehrān: Dibā.

Hinnells, John Russel. (2003/1382SH). Shenākht-e asātir-e Iran (Persian mythology). Tr. by Zhāleh Āmouzgār & Ahmad Tafazzoli. 8^th ed. Tehrān: Cheshmeh.

J. c. Cooper. (2000/1379SH). Farhang-e mossavar-e namād-hā-ye sonnati (An illustrated encyclopaedia of traditional symbols). Tr. by Maliheh Karbasiyān. Tehrān: Farshad.

Jaffe, Aniela. (2010/1389SH). "nemād-gerāei dar honar-hā-ye tajassomi", in man and his symbols book of Carl Gustav Jung. Tr. by Mahmoud Soltāniyyeh. 7th ed. Tehrān: Dibā.

Jung, Carl Gustav. (2010/1389SH). Ensān va sambol-hā-yash (man and his symbols). Tr. by Mahmoud Soltāniyyeh. 7^th ed. Tehrān: Dibā.

Plato. (2010/1389SH). Ziyāfat (Symposium). Tr. by Ebrāhin Amini-fard. 4th ed. Tehrān: Nil.

Pour-nāmdāriyān, Taghi. (1985/1364SH). Ramz va dāstānhā-ye ramzi dar adab-e Farsi. Tehrn: 'Elmi o Farhangi.

Rezāei, Mahdi and Heshmat-ollāh Āzarmakān. (2011/1390SH). "Moghāyeseh-ye jāvdānegi dar asātir-e Zartoshti o Sāmi". Āzad University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 7. No. 25. Pp. 85-105.

Sattāri, Jalāl. (1983/1362SH). Chasm-andāz-hā-ye ostoureh. Tehrān: Tous.

Sattāri, Jalāl. (1997/1376SH). Ostoureh dar jahān-e emrouz. Tehrvn: Markaz.

Shāyegan, Daryoush. (1992/1371SH). Bot-hā-ye zehni va khātereh-ye azali. 2^nd ed. Tehrān: Amirkabir.

Zarrinkoub, 'Abdol-Hossein. (2004/1383SH). Tasavvof-e Irani az manzar-e tārikhi-ye ān. Tr. by Majd-oddin Keivāni. 1^st ed. Tehrān: Sokhan.