علل رشد و گسترش بدعت‌ها در عزاداری عصر صفوی

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 5، دوره 10، شماره 39، شهریور 1394، صفحه 83-104   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علی روحانی^{* 1}؛ شهرزاد ساسان‌پور²

¹دانشجوی دکتری رشته تاریخ ایران اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی شبستر

²عضو هیات علمی و استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی شبستر

چکیده

در تاریخ ایران اسلامی، عصر صفوی یکی از دوره­هایی است که تأثیرات عمیقی بر حیات معنوی و ارزش­های فرهنگی ایران ازخود به جای گذاشته و این تأثیرات حتی تاقرن معاصر نیز به خوبی قابل تشخیص است. مراسم عزاداری در حکومت صفویه به طور کلی بر اساس عقاید وافکار مذهبی- سیاسی شکل گرفته بود و از همان آغاز، چنان بسط و توسعه یافت که در کمتر دوره­ای از تاریخ ایران، در زمانی چنان کوتاه بدان پایه رسیده بود. بررسی و شناخت روند برپایی و تحول مراسم مذهبی در دوره صفوی به عنوان یک مسأله بنیادی، از اهمیت زیادی برخوردار است. مسئله پژوهش حاضر اینست که آیا حکومت صفویه و نهادهای عام و خاص و مرتبط با آن در تحریف­ها و بدعت­های عزاداری موثر بوده است؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ، تا چه میزان در پرورش این تحریف­ها نقش داشته است؟ این مقاله به بررسی وضعیت عزاداری در یکی از برجسته­ترین ادوار تاریخ شیعیان یعنی صفویان و علل رشد و گسترش بدعت­های این دوره می­پردازد. در این نوشتار برخی عوامل مؤثر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی که در گسترش این تحریف­ها نقش داشته از ابعاد مختلف بررسی گردیده، ضمن آن­که چگونگی و نحوه رشد آن را در عصر صفوی نشان می­دهد. یافته­های این پژوهش حاکی از آن است که در گسترش این بدعت­ها عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی دخالت داشته اما عوامل سیاسی و حکومتی تأثیر بیشتری ایفاء نموده است.
 

کلیدواژه‌ها

عزاداری؛ بدعت ها؛ شیعه؛ ایران؛ صفویان