بررسی عوامل موثر در هیدروژئوشیمی منابع آبی شهر مرند با هدف حساسیت سنجی و ارزیابی کیفی آب زیرزمینی

فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

مقاله 7، دوره 2، شماره 1، تیر 1387، صفحه 81-94   

نویسندگان

فاضل خالقی¹؛ حمید شهین فر²

¹دانشجوی دکتری زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

²عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

چکیده

آبهای زیرزمینی تنها منبع اصلی آب برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعتی در شهرستان مرنـد مـیباشـد و اهمیـت حیـاتی آن
موجب میشود تضمین کیفیت آن بطور جدی مورد توجه قرار گیرد. در این مطالعه، به منظور ارزیابی کیفیت شیمیایی و برای بررسی
عوامل و فرایندهای موثر در هیدروژئوشیمی آب زیرزمینی از دادههای مربوط به دو دوره نمونهبرداری )بهار و تابستان، (1384استفاده
شده است. با انجامِ تحلیل آماری چندمتغیره )روش عاملی(، سه عامل موثر در ترکیب آب زیرزمینی استخراج گردیـد. طبـق نمـودار
خوشهای بین یونهای بیکربنات و منیزیم در آب زیرزمینی بیشترین تشابه وجود دارد. با توجـه بـه نمـودار پـایپر و نتـایج مـاتریس
همبستگی، تپپ غالب آب زیرزمینی، بیکربناته با غلبه یونهای قلیایی خـاکی تعیـین شـده اسـت. بررسـی نقـشههـای هـم قابلیـت
الکتریکی، هم جامدات محلول و نقشه هیدروشیمی دایرهای به ترتیب نشان دهنده افزایش مقـدار TDS ،ECو کلرایـد در بخـش
شمال شرقی منطقه میباشد. تحلیل مکانی تغییرات پارامترهای آب زیرزمینی حاکی از آن اسـت کـه کیفیـت و ویژگـی ژئوشـیمیایی
نمونهها عمدتاً با توپوگرافی، زمینشناسی و هیدروگرافی دشت مرند همخوانی دارد. نمونههای متعلق به بخـشهـای جنـوبی منطقـه
)نزدیک به محل تغذیه آبخوان( از کیفیت بسیار مناسبی برخوردارند ولی در بخش شمال شرقی بـه دلیـل افـزایش غلظـت امـلاح و
وجود رسوبات ریزدانهتر، کیفیت آب زیرزمینی متفاوت میباشد. به طور کلی عواملی همچون جهت جریان، بـالا بـودن سـطح آب
زیرزمینی و فعالیتهای انسانی سبب آسیبپذیر شدن این بخش در مقابل منابع آلاینده غیرطبیعی )نفوذ پسابهای شـهری و غیـره(
شده است

کلیدواژه‌ها

هیدروژئوشیمی؛ کیفیت آب زیرزمینی؛ تحلیل آماری چندمتغیره؛ مرند