انحلال یا عدم انحلال عقود امانی در اثر تعدی و تفریط

فقه و مبانی حقوق اسلامی

مقاله 4، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 28، شهریور 1395، صفحه 55-66   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

انحلال یا عدم انحلال عقود امانی در اثر تعدی و تفریط*[1]
دکتر رضا سکوتی نسیمی[2]
خدیجه نقی زاده[3]
 
چکیده      
اصل اولی در حقوق اسلامی ضمانی بودن ید متصرف مال غیر است ولی شارع و قانونگذار در مواردی مانند عقود امانی از این اصل عدول کرده و ید متصرف مال غیر را امانی دانسته و متصرف را ضامن نقصان یا تلف مال غیر ندانسته است اما این امر به طور مطلق پیش بینی نشده است و در موارد ارتکاب تعدی یا تفریط مسئولیت مطلق را برای وی مقرر نموده است. مسئله اساسی این است که تغییر وضعیت ید امانی متصرف چه تاثیری در وضعیت حقوقی این عقود دارد و به عبارت دیگر آیا با ارتکاب تعدی یا تفریط عقود امانی نیز ازبین می روند یا اینکه ارتکاب تقصیر از جانب امین هیچ تاثیری در وضعیت حقوقی این دسته از عقودندارد؟ منظور از عقود امانی در این تحقیق اعم از عقود امانی و اذنی بوده و شامل عقد امانی صرف و هم عقود امانی تبعی می شود.در بین فقها و حقوقدانان در این مسئله به ویژه در باب عقد ودیعه که ماهیت و اقتضای امانت را دارد، اختلاف نظر دیده می شود.برخی معتقدند که مقتضای اصلی ودیعه امانت است لذا با ازبین رفتن امانت، عقد نیز باطل می شود ولی برخی دیگر بین اذن و ضمان منافاتی نمی دانند وبقای ودیعه به صورت مضمونه را قبول دارند و در نتیجه باید گفت که با توجه به این مطلب که تعدی یا تفریط وصف امانت را از بین می برد ولی اذن همچنان باقی است و نمی توان تقصیر را عامل زوال اذن دانست بنابراین بقای عقد امانی مرجح است و استناد به اصل استصحاب در موارد تردید در بقاء یا انحلال عقود امانی با ارتکاب تعدی یا تفریط می تواند در تقویت نظر فوق مورد توجه باشد.در سایر عقود امانی نیز چون مقتضای ذات آنها چیزی غیر از امانت است موجب انفساخ نمی گردد و در مواردی موجب ایجاد حق فسخ می شود.
کلیدواژه ها: تعدی، تفریط، اذن، امانت، انحلال.



* تاریخ دریافت : 08/11/94 تاریخ پذیرش : 20/05/95


1. این مقاله مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد تحت  عنوان« بررسی تطبیقی تعدی و تفریط و رجوع از آن در حقوق ایران و مصر» که در تاریخ 12/11/93 در دانشگاه تبریز دفاع شده است.


[2]. دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه تبریز .r.sokouti @ bonabiau.ac.ir


[3]. دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز .(نویسنده مسئول).

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: تعدی؛ تفریط؛ اذن؛ امانت؛ انحلال

مراجع

References:فهرست منابع به زبان انگلیسی

 

1. Ibne Edris Helli, Mohammad ibne Mansur ibne Ahmad ibne Ahmad, 1410h.g, Alsarayer Alhavi letahrirelfatavi, Islamic publishing center, Qum, vol.2
2. Ibn Qudama, Abdullah bin Ahmad, Almghny, vol. 5, Daralktab Arabic publications, Beirut-Lebanon.
3. Imami, Hassan, Civil Rights, 1372, ninth edition, Volume 1 and 2, bookstore Islamiyah, Tehran.
4. Bariklu, AR, Bharvtabstan 1390, Bahar va tabestan 1390, the legal consequences of fault Amin contractual, legal studies, No. 4.
5. Abdo Boroujerdi, M., Civil Rights, 1380, First Edition, Tehran, Scientific and Cultural Majd Assembly.
6. Behbahani, Vahid, hashiyeye Majmaol Fayede val Borhan, inst. Behbahani, Qom.
7. Jafari Langroodi, Mohammad Jafar, 1380, philosophy of civil code, first edition, Vol. 2, Tehran, library of Ganje Dabesh.
8. Hoseini Marghi, Abdolfattah ibne Ali, Al Anavinol Feghiya, Islamic Publication office, Qum, vol. 2
9. Rah Peyk, Hassan, Civil Code, 1387, first edition, Vol. 1 and 2, Press Khorsandi, Tehran.
10. Sekuti nasimi, R., 1390, civil code, certain contracts (Mudaraba), first edition, published in Tehran.
11. Sani Shahid, Zine el Abidine Ben Ali, 1414, masalek Al afham, first edition, Vol. 5, published by the Institute of Islamic Studies, Qom
12. Tabatabaei Yazdi, Mohammad Kazem, Taklamah Orwatol Vosga, Vol. 2, bookstore Davari, Qom
13. Hilli, Hasan ibn Yusuf, al-Ahkam rules,  Vol. 2, Islamic pub co. Qom.
14. Amid Zanjani, A., 1382, the grounds for liability (civil responsibility and toys income and its effects on Islamic jurisprudence) Mizan pub, Tehran
15. Katuzian, Naser, 1374, Civil Code (civil liability), Tehran University Press, First Edition, Tehran
16. Katuzian, Naser, 1373, Civil Code, (Bargains, Consideration, Ownership), Pub co, Tehran
17. Katuzian, Naser, 1376, Civil Code, Bail and premised, Bahman Borna Co. Modarres pub, vol. 4
18. Fasihi Zade, A., 1380, permission and its legal effects, Second Edition, published by the Islamic Propagation Office of Qom Seminary.
19. Mohammadi, Abolhassan, 1383, the rules of law, the seventh edition, published in Mizan, Tehran
20. Mousavi khansari, SA, a comprehensive description of documents and brief benefit,researcher Ghaffari, Ali Akbar, Tehran, vol. 3, al Sadooq school.
21. Mehrpour, Hussein, the summer of 1376, Montakhabat men al Mabahes al feghiya, Samt pub, Tehran

22. Najafi, Mohammad Hasan, 1362, Javaherol Kalam…, Guchani, Abbas, darol ehyaye Arabi, Beirut, vol. 27