بررسی پرداخت دیه در جراحت‌های اعضا و جوارح از نظر مذاهب خمسه و قانون مجازات ایران و مصر

فقه و مبانی حقوق اسلامی

مقاله 2، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 23، خرداد 1394، صفحه 25-42   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

در هر نظام حقوقی، حقوق جزا از جایگاه ویژه ای برخوردار است نظام فقهی اسلام و قوانین الهی که همواره بر اساس فطرت و عقل گام بر می دارند، برای مجازات مجرمان مقرّرات ویژه ای دارد تا در شعاع آن حیات و حیثیت انسان ها مصونیّت یابد. اسلام که همه ی جوانب زندگی بشری را در حدّ کمال رعایت کرده، علاوه به اجازه ی قصاص، عفو و دیه را جایز شمرده است. یکی از قواعد حاکم بر دیات، قاعده دیه اعضای یکی (واحد) و دوتایی (اثنان) است که در این نوشتار از آن به صورت مسامحی به اعضای زوج و فرد تعبیر می شود. این قاعده فی الجمله مورد پذیرش تمام فقهای شیعه و مذاهب اربعه اهل سنّت قرار گرفته است، گرچه پیرامون مستندات و ملاک آن، دایره­ی شمول و استثنائاتِ آن اختلاف نظر وجود دارد. در نوشتار حاضر تلاش می شود ضمن پرداختن به مستندات قاعده­ی و با تحلیل مفاد آن، حوزه ی شمول آن را نسبت به منافع، اعضای داخلی، اعضای غیر زوج و فرد مثل پلک ها و ... بررسی نموده و در نهایت با توجه به دستاوردهای تحقیق، دیه ی اعضاء و جوارح زوج و فرد را در قانون مجازات ایران و قانون مجازات مصر و هم چنین از نظر فقهای مذاهب خمسه مورد بررسی و تحلیل قرار می دهیم. و با توجّه به تفاوت هایی که در دیه ی اعضاء و جوارح وجود دارد و این تفاوت شامل تمامی قوانین کشورهای ایران و مصر و سایر کشور های دیگر چه ساکنان آن مسلمان باشند یا غیر مسلمان باشند می شود، در این جا به این تفاوت ها نیز پرداخته می شود.