بررسی تغییرات کالبدی و فضاهای جدید مسکن در روستا-شهرها (مطالعه موردی: روستا-شهر ده چشمه؛ شهرستان فارسان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 10، شماره 33، بهمن 1394، صفحه 77-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اسکندر صیدایی¹؛ حجت اله صادقی^{* 2}؛ معصومه فدایی³

¹دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه بیرجند، خراسان جنوبی، ایران

چکیده

مسکن روستایی یکی از ساختارهای اساسی در بافت روستایی است که شکل، بافت و کیفیت آن تحت تأثیر نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی می­باشد. از طرف دیگر تغییرات ساختاری و کارکردی در محیط روستایی به هم وابسته است و تغییر در یک جز، دیگر اجزا روستا را تحت تأثیر قرار می­دهد. مسکن نیز به عنوان جزئی از سیستم روستا با توجه به تغییرات ساختاری و کارکردی می تواند الگوهای جدید را پذیرا شود و بافت یک روستا را به بافت روستا-شهری تبدیل نماید. هدف این تحقیق بررسی تغییرات کالبدی جدید مسکندر روستا-شهرها بصورت مطالعه موردی در روستا-شهر ده چشمه در شهرستان فارسان می­باشد. روش تحقیق بر مبنای هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی است. برای جمع آوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و پیمایشی استفاده شده است. جمع آوری داده­های میدانی از طریق تکنیک پرسش نامه و مصاحبه بوده است. جامعه آماری 1300 خانوار بوده که با استفاده از فرمول کوکران 221 خانوار با میزان خطای 0.06به عنوان تعیین و مطالعه گردید. نتایج نشان داد که روند تغییرات الگوی جدید مسکن نسبت به قبل در انواع کاربری ها از قبیل وسعت کلی بنا، شکل فضاها، تعداد اتاق­ها، فضاهای جدید بنا مثل هال،پارکینگ، و وضعیت بنا نسبت به فضاهای عمومی(میدان و معابر) بصورت افزایشی می­باشد و همچنین مساحت کاربری های مختلف مسکن جدید مثل اتاق نشیمن، اتاق خواب، آشپزخانه و سرویس بهداشتی و... مطلوب و مورد دلخواه  خانوار می­باشند. با توجه به نتایج بدست آمده الگوی جدید مسکن  با نیازهای زیستی  و معیشتی خانوار تطابق و سازگاری دارد و روستائیان از الگوی جدید مسکن از قبیل بافت مسکونی محله، مساحت و شکل محله و مسکن و همچنین متناسب بودن با نیازهای زیستی و معیشتی رضایت دارند.

کلیدواژه‌ها

تغییرات کالبدی؛ مسکن؛ روستا-شهرها؛ ده چشمه

مراجع

1. بشیری، اکرم، 1388، الگوی مسکن­های روستایی در سیستان و بلوچستان، اولین کنفرانس ملی روستا و توسعه کالبدی، زاهدان.

2. بهرامی، رحمت الله، 1389، در تحقیقی تحت عنوان تحلیلی بر وضعیت مسکن روستایی استان کرمانشاه و رهیافت­هایی برای مقاوم سازی، نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای (دانشگاه پیام نور)، شماره 2، صص76-63.

3. زرگر، اکبر، 1383، درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران، نشر دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

4. ستارزاده، داوود، 1388، بررسی شاخص­های جمعیتی مسکن ایران 1385، فصلنامه جمعیت، شماره 67 و68، سازمان ثبت و احوال کشور، تهران.

5. دلال پور محمدی، محمدرضا، 1379، برنامه­ریزی مسکن، چاپ اول، سمت، تهران.

6. سعیدی، عباس، 1373، الزامات اجتماعی- اقتصادی در ساخت و ساز مسکن روستایی، مجموعه مقالات سمینار سیاست­های توسعه مسکن در ایران، جلد اول، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران، صص537-511.

7. شفاهی، مینو و مدنی، رامین،1390، تبیین روش تحقیق زمینه یابی در طراحی الگوی مسکن روستایی، نشریه آرمان شهر، شماره 7، صص30-17.

8. شمس­الدینی، علی، 1387، جایگاه مسکن روستایی در تاثیرپذیری تغییرات کالبدی- فضایی روستاها از محیط­های شهری، فصلنامه مسکن و انقلاب، شماره 124، صص 51-40.

9. طالب، مهدی و عنبری، موسی، 1384، جامعه شناسی روستایی با ابعاد تغییر و توسعه در جامعه روستایی ایران، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

10. عزیزی، محمد مهدی، 1384، تحلیل بر جایگاه و دگرگونی شاخص­های مسکن شهری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره23، صص34-25.

11. غفاری، غلامرضا و ابراهیمی، عادل،1384، جامعه شناسی تغییرات اجتماعی، چاپ اول، نشر آگرا لویه، تهران.

12. فاضل­نیا، غریب؛ کیانی، اکبر؛ علی خسروی، محمود و بندانی، میثم، 1390، بررسی انطباق الگوی بومی توسعه کالبدی-فیزیکی روستای تمبکاء شهرستان زابل با جهت حرکت طوفان­های شن و ماسه، نشریه مسکن و محیط، مشاره136، صص16-3.

13. قاسمی اردهائی، علی، 1387، بررسی تطبیقی وضعیت رفاه در خانواده­های شهری و روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، شماره 2، صص20-1.

14. قاسمی اردهائی، علی و رستمعلی­زاده، ولی اله، 1391، اثرات وام مسکن روستایی در تغییرات زندگی روستایی، نشریه مسکن و محیط روستا، شماره 139، صص84-67.

15. فاضلی، نعمت الله، 1386، مدرنیته و مسکن، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 1، صص77-61.

16. قنبری، یوسف، 1374، تحلیلی برتغییر الگوی مساکن روستایی شمال ایران، نمونه موردی شهرستان تنکابن، مجموعه مقالات دومین سمینار سیاست­های توسعه مسکن در ایران، جلد دوم، وزارت مسکن و شهرسازی،صص191-183.

17. کلهرنیا، بیژن، 1387، فرآیند دستیابی به الگوهای بهبنه مسکن روستایی، اولین کنفرانس بین المللی سکونتگاه­های سنتی زاگرس، دانشگاه کردستان سنندج، ایران، 14-12 اردیبهشت.

18. گلپایگانی، عبدالعلی؛ خانجانی، نرگس و زیدآبادی، اعظم، 1392، در تحقیقی تحت عنوان طرح مسکن روستایی و تاثیر آن بر شاخص های بهداشتی و ایمنی مسکن، نشریه مسکن و محیط روستا، شماره 144، صص 59-48.

19. لطیفی، احمدرضا و معتمدیان، هادی، 1385، نگرشی بر مسکن روستایی ایران و بازسازی و مقاوم سازی آن، اولین همایش ملی مدیریت بحران زلزله در شهرهای دارای بافت تاریخی.

20. مرکز آمار ایران، 1390، سرشماری نفوس و مسکن، تهران.

21. موسوی، بی بی اعظم و صالحی، فرحناز، 1384، بررسی ابعاد اجتماعی الگوهای سنتی و جدید در مساکن روستایی، فصلنامه مسکن و انقلاب، شماره 112، صص43-28.

22. Bonnefoy X., 2003, Inadequate housing and health: an overview, International Journal of Environment and Pollution, 30(3), 411-429.

23. Choguill,Charles.L., 2007, The search for policies to support sustainable housing, Habitat international,31, pp143-149.

24. Hashem nejad, h and Molanaei,salah-al-din., 2009, Architecture with a view of the sky: rural habitats-especial structure in rural zagros architecture,journal of arts,36,pp17-26.

25. Knapp,E., 1984, Housing problem in third world,university of Stuttgart.

26. Lawrence RJ., 2010, Housing and health promotion: moving forward, International Journal of Public Health, (3), 145-146.