بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان پایبندی شهروندان به فرهنگ شهروندی مطالعه موردی: شهروندان شهر تهران در سال 1393

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 6، دوره 10، شماره 25، شهریور 1394، صفحه 127-157   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

محسن نیازی¹؛ مرتضی جعفرپور^{* 2}؛ زینب پروری آرانی³

¹استاد علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان

²دانشجوی دکتری علوم اجتماعی(بررسی مسائل اجتماعی ایران)، دانشگاه کاشان

³کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی، دانشگاه کاشان

چکیده

در این مطالعه، رابطه بین سرمایه اجتماعی و فرهنگ شهروندی به عنوان مؤلفه­های کلیدی علوم اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته­اند. در دهه­های اخیر، در مفهوم سرمایه اجتماعی و مؤلفه­های اساسی آن شامل مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، اعتماد اجتماعی و آگاهی اجتماعی و نیز فرهنگ شهروندی به عنوان عوامل اساسی توسعه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه مورد توجه اندیشمندان و صاحب­نظران علوم انسانی و اجتماعی قرار گرفته است. با توجه به این امر، هدف اساسی این مقاله، تبیین وضعیت فرهنگ شهروندی و سرمایه اجتماعی و بررسی چگونگی پیوند و ارتباط این دو مفهوم در جامعه آماری مورد مطالعه می­ باشد. این مطالعه از نوع پیمایش اجتماعی بوده و داده­های تحقیق با استفاده از تکنیک پرسشنامه توأم با مصاحبه جامعه­آماری گردیده است. جامعه­آماری تحقیق کلیه شهروندان 15 سال به بالای شهر تهران در نیمه سال 1393 است. با استفاده از فرمول نمونه­گیری کوکران تعداد 1112 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده­اند. نتایج تحقیق با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، همبستگی مثبت و معنادار بین هر یک از متغیرهای اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و آگاهی اجتماعی در مجموع سرمایه اجتماعی با میزان پایبندی شهروندان به فرهنگ شهروندی را در سطح اطمینان 99 درصد مورد تأیید قرار داده است. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره حاکی از میزان تأثیر هر یک از متغیرهای مشارکت اجتماعی، آگاهی اجتماعی و اعتماد اجتماعی بر میران فرهنگ شهروندی به ترتیب برابر با 21/0، 17/0 و 06/0 درصد می­باشد.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ شهروندی؛ سرمایه اجتماعی؛ اعتماد اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی و آگاهی اجتماعی

مراجع

 

آبراهام، جی. اچ (1363). مبانی و رشد جامعه‌شناسی، ترجمة حسن پویان، تهران: انتشارات چاپخش

آلموند، جی. آ. و بی. جی. پاول (1380). مشارکت و حضور سیاسی شهروندان، ترجمة علیرضا طیب، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شمارة 164-163: 136-147.

اذانی، مهدی، حاتمی، مجتبی، حاتمی، حسین (1390). تحلیلی بر فرهنگ شهروندی در شهر تبریز، مجله علمی تخصصی برنامه­ریزی فضایی، سال اول، شماره اول.

ارمه، گی (1376). فرهنگ دموکراسی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران، انتشارات ققنوس.

ازکیا، مصطفی (1380). جامعه‌شناسی توسعه، چاپ سوم، تهران،‌ نشر کلمه.

ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا (1382). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، نشر نی، تهران.

اسماعیلی،رضا (1385). بررسی شاخص‌های توسعه اجتماعی وسطح بندی آن درشهرستان‌های استان اصفهان، پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان.

افروغ، عماد (1378). خرده فرهنگ‌ها، مشارکت و وفاق اجتماعی، مجموعه مقالات وفاق اجتماعی و فرهنگ عمومی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

بنیانیان، حسن (1386). فرهنگ توسعه: خط مشی گذاری برای تقویت فرهنگ توسعه در ایران، تهران: امیرکبیر.

بهزاد، داوود (1381). سرمایه اجتماعی بستری برای ارتقای سلامت روان.

بهشتی، محمد (1375). فرهنگ لغت صبا، تهران، نشر بهار.

بیرو، آلن (1370). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، تهران.

پاتریک، جی بویل (1374). برنامه‌ریزی در فرایند توسعه، ترجمه غلامرضا احمدی و سعید شهابی، تهران، نشرققنوس.

تقوایی، مسعود، بابانسب، رسول، چمران، موسی (1389). تحلیلی بر سنجش عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره دوم.

توسلی، غلامعباس (1384). سرمایه اجتماعی، ثروت نامرئی، نشریه حیات نو اقتصادی.

خوجم­لی، محمد (1388). چگونگی تربیت شهروندی از طریق برنامه­های درسی پنهان در مدارس، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اجتماعی.

رحیمی، محبوبه (1386). بررسی میزان درک از شهروندی در بین دانشجویان دانشکده ادبیات علوم انسانی، فصلنامه علوم انسانی دانشکده ادبیات علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.

سعادت، رحمان (1387). برآورد روند سرمایه اجتماعی در ایران (با استفاده از روش فازی).

سعیدی، علی اصغر (1389). گزارش نهایی طرح پژوهشی بررسی عوامل تأثیرگذار بر میزان گرایش شهروندان تهران به مشارکت در ورزش‌های همگانی، دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران.

شارع پور، محمود و غلامرضا، خوش‌فر (1381). رابطه سرمایه فرهنگی با هویت اجتماعی جوانان «مطالعه موردی شهر تهران»، نامه علوم اجتماعی، شماره20.

شاه طلبی، بدری، قلی زاده، آذر و شریفی، سعید (1388). تدوین مؤلفه‌های فرهنگ شهروندی در حیطه ارزش‌ها و هنجارها برای دانش آموزان دوره راهنمایی تحصیلی، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، سال دوم، شماره پنجم.

شاه­حسینی، ماهرو (1381). مطالعه و بررسی تأثیر سرمایه­ی اجتماعی در عملکرد انجمن‌های اعتبار گردشی زنان در تهران، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات).

شیانی، ملیحه(1381). تحلیل جامعه شناختی از وضعیت شهروندی در لرستان، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره 3.

الغنمی، ام، آر (1372). بحران فقر روستایی، آیا مشارکت می‌تواند آن را از بین ببرد، ترجمه ناصر اوکتایی، روستا و توسعه، شماره پنجم، مرکز مطالعات و تحقیقات روستایی، انتشارات جهاد سازندگی، تهران.

فاتحی، ابوالقاسم (1383). تأثیر سرمایه اجتماعی بر هویت اجتماعی دانشجویان در شهر تهران در سال 1382، پایان نامه دکتری، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

فاضلی، نعمت(1386). شهروندی فرهنگی و فرهنگی شدن شهروندی، تهران، نشر نی.

فاطمی­نیا، سیاوش(1386). فرهنگ شهروندی محصول و محصل حاکمیت خوب، سازمان کارا و شهروند فعال، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم شماره 26.

فالکس، کیث(1381). شهروندی، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران، انتشارت کویر.

فکوهی، ناصر (1387). تقویت اخلاق شهروندی: راهی برای گذر به مردم سالاری مشارکتی، قابل دسترس در www.anthropology.ir

فیروزآبادی، سیداحمد (1384). سرمایه اجتماعی و نقش آن در تشکل‌های تولیدی، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، تهران، نشرآگاه.

کفاشی، مجید و کاوسی، اسماعیل(1387). تأثر مدیریت امکانات شهری بر فرهنگ شهروندی، پژوهشنامه­ی مرکز مطالعات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.

کلانتری، خلیل(1382). پردازش وتحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی و اقتصادی، تهران: شریف.

کیویستو، پیتر(1387). اندیشه‌های بنیادی درجامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران،  نشر نی.

لیند، فاجر و اینجمار (1371). تعلیم و تربیت و توسعه ملی، ترجمه مهدی سجادی،‌ تهران، تربیت.

نقی زاده، محمد(1384). نظریه شهروندی و فرهنگ و تمدن ایرانی، تهران، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 183.

نیازی، محسن (1383). تبیین نقش انسجام اجتماعی بر مشارکت اجتماعی شهروندان کاشان، فصلنامه امداد پژوهان، سال دوم، شماره 5: 25-1.

نیازی، محسن (1393). تبیین عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر فرهنگ شهروندی شهروندان شهر تهران، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی.

نیازی، محسن(1381). تبیین موانع مؤثر بر مشارکت اجتماعی در شهر کاشان در سال 1380، پایان نامه دکتری،‌گروه علوم اجتماعی،‌ دانشگاه اصفهان.

هاریسون، پل (1364). درون جهان سوم، ترجمه شاداب وجدی، تهران، نشر فاطمی.

هاشمیان­فر، جمشید(1386). بررسی عوامل مؤثر برنابرابری­های اجتماعی با تأکید بر سرمایه اجتماعی،پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان.

هاشمیان­فر، سیدعلی، گنجی، محمد (1388)، تحلیلی بر فرهنگ شهروندی در شهر اصفهان، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، سال بیستم، شماره 1.

Anherier,H.K.Gerhand,J &Romo,F.P.(1995)," Forms of capital and social stracture in cultural fild: examining boudieus". No 4: 859-90.American Journal of sociologyVol.100social toporafy.

Axlrod, Morris. (1950)."Urban Structure and Social Participation". American Sociological Review. Vol. 21. Issue l, PP 13-18

Croft, S, and Deresford,(1992). The Politics of Participation, Journal of Critical Social Policy, Issue 35, pp 1-25

Good, D (1988). Individuals, interpersonal Relations and Trust, Oxford: Basil Blackwell, PP:31-48

Parssons, Talcott and Robertf, Bales (1955). Family, Socialization and Interaction Process, New York: The Free Press. press

Seligman, A (1997). The Problem of Ttrust, Princeton, new Jersey: Princeton University Press

Sztompka, P. (1999) Trust a Sociological Theory. Cambidge: Cambridge University press

Unesco. (2010), Citizenship education for the 21st century

Vogt,W.P.(1993). Dictionary of statistics and methodology"Newbury park", sage publications.