انصاف و عدالت از دیدگاه فقهی

فقه و مبانی حقوق اسلامی

مقاله 4، دوره 2، شماره 5، آذر 1389، صفحه 98-118   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

چکیده
عدالت و انصاف از مفاهیمی است که هم از بعد حقوقی و هم از جنبه فقهی مورد توجه خاص واقع شده است یکی از صفات پروردگار متعال عادل بودن است . همچنین عدل از اصول دین به شمار می آید .
یکی از اهداف مهم قواعد حقوقی و فقهی تامین عدالت است ولی گاهی همین عدالت در اجرای مقررات خشک و در دستیابی به اهداف والای الهی و انسانی کافی نیست و به عنصر انعطاف پذیر تری تحت عنوان انصاف نیاز است .
برخی معتقدند هر قاعده ولو غیر منصفانه باید اجرا شود کاربرد انصاف در مرحله وضع قانون است . ولی برخی دیگر بر این باورند که ابزارهای قانونی باید در جهت تامین انصاف باشد و اگر حکمی بر خلاف انصاف باشد باید متوقف گردد . در عین حال باید توجه داشت که بکار بردن مفاهیم انصاف و عدالت به جای هم و به عنوان مفاهیم یکسان شایع است .
در این مقاله مفاهیم عدالت و انصاف و تفاوت های آن دو بررسی شده است.همچنین انصاف و عدالت از دیدگاه قرآن کریم و روایات بطور جداگانه مورد ملاحظه قرار گرفته است
واژگان کلیدی :انصاف ، عدالت ،قرآن کریم ، فقه ، عدالت اجتماعی.