ادراک شنیداریِ متافیزیکی از منظر ملاصدرا

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 6، دوره 5، شماره 11، فروردین 1395، صفحه 119-135   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عبدالله صلواتی^{* 1}؛ شهناز شایان‌فر²

¹دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران

²دانشگاه الزهرا

چکیده

در تلقی نگارنده، ادراک شنیداریِ متافیزیکی، به‌عنوان یکی از محمولات فلسفی، ادراکی است که عامل غیر مادی و غیر فیزیولوژیک به‌مثابه تمام‌کننده ادراک شنیداری در آن حضور دارد. در آثار فیلسوفان مسلمان به‌طور عام و در آثار ملاصدرا به‌طور خاص، درباره ادراک شنیداریِ متافیزیکی به‌عنوان یکی از راه‌های شناخت، مباحث مستقل و منسجمی مطرح نشده است. پژوهش مستقلی نیز در این‌باره صورت نگرفته است.
جستار حاضر در صدد آن است که بر اساس امکانات درونی فلسفه ملاصدرا و اقوال پراکنده او در این زمینه، مؤلفه­ها و مختصات ادراک شنیداری متافیزیکی را مورد واکاوی قرار دهد. پرسش­های محوری این پژوهش عبارت است از: چه سطوح و معانی­ای از ادراک شنیداریِ متافیزیکی در آثار ملاصدرا مطرح شده است؟ چگونه می­توان با استفاده از امکانات درونی فلسفه ملاصدرا تبیینی وجودی از سطوح غیر متعارف شنیدنِ متافیزیکی انسان ارائه داد؟
نتیجه به‌دست‌آمده از این جستار اینکه از آثار ملاصدرا می‌توان سه سطحِ ادراک شنیداری متافیزیکی و پنج ویژگی برای این ادراک استخراج و استنباط نمود. همچنین، بر اساس امکانات درونی فلسفه ملاصدرا می‌توان ویژگی دیگری با عنوان «شهود خدا در هر شنیده­ای» را نیز رصد کرد که در قالب دو تقریر اثبات شده است.

کلیدواژه‌ها

ادراک شنیداری؛ ادراک شنیداریِ متافیزیکی؛ ادراک حسی؛ ملاصدرا

مراجع

آشتیانى، سیدجلال‌الدین (1370) شرح مقدمه قیصرى بر فصوص الحکم، تهران: امیر کبیر.

آملی، سیدحیدر (1368) جامع الأسرار و منبع الأنوار، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن عربى (بی‌تا) الفتوحات المکیه، بیروت: دار الصادر، چاپ اول.

جامى، عبدالرحمن (1383) أشعة اللمعات، قم: بوستان کتاب.

حسن‌زاده آملى، حسن (1381) ‏هزار و یک کلمه،‏ قم: بوستان کتاب.

حسینی اردکانی، محمد بن احمد (1375) مرآت الاکوان؛ تحریر شرح هدایه ملاصدرا، مقدمه، تصحیح و تحقیق عبدالله نورانی، تهران: میراث مکتوب.

خمینى، روح‌الله (1416هـ.ق) شرح دعای سحر، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.

السلمى، ابو عبدالرحمن محمد بن الحسین (1369) مجموعه آثار السلمى، تهران: مرکز نشر دانشگاهى.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1354) المبدأ و المعاد، مقدمه و تصحیح سیدجلال­الدین آشتیانی، تهران: انجمن فلسفه ایران.

همو. (1360) اسرار الآیات و أنوار البینات، تحقیق محمد خواجوى، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.

همو. (1363) مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.

همو.  (1366) تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محسن بیدارفر، قم: بیدار.

همو. (1368) الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم: مصطفوی.

همو.  (1375الف) اتحاد عاقل و معقول، در رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تحقیق و تصحیح حمید ناجی اصفهانی، تهران: حکمت.

همو. (1375ب) شواهد الربوبیه، در رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تحقیق و تصحیح حمید ناجی اصفهانی ، تهران: حکمت.

همو. (1378الف) المظاهر الالهیه فى اسرار العلوم الکمالیه، مقدمه و تصحیح سیدمحمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

همو. (1378ب) اجوبه المسائل، تصحیح و تحقیق عبدالله شکیبا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

همو. (1417هـ.ق) الشواهد الربوبیه فى المناهج السلوکیه، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.

همو. (1422هـ.ق) شرح الهدایه الاثیریه (لاثیرالدین الابهرى)، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.

فرغانى، سعیدالدین (1379) مشارق الدرارى؛ شرح تائیه ابن فارض، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.

کاشانى، عبدالرزاق (1426هـ.ق) لطائف الأعلام فى إشارات أهل الإلهام، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.

گنابادى، سلطان محمد (1408هـ.ق) تفسیر بیان السعاده فى مقامات العباده، بیروت: مؤسسة الأعلمى للمطبوعات.

المزیدى، احمد فرید (1427هـ.‌ق) الإمام الجنید سید الطائفتین، بیروت: دار الکتب العلمیه.

مکى، ابوطالب (1417هـ.ق) قوت القلوب فى معاملة المحبوب، بیروت: دار الکتب العلمیه.

یزدان‌پناه، یدالله (1389الف) حکمت اشراق، تحقیق و نگارش مهدی علی‌پور، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

همو. (1389ب) مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش سیدعطاء انزلی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

Aristotle (2015) “on Things Heard” in Aristotle’s Minor Works: on Colours, on Things Heard, Physiognomics, on Plants, on Marvellous Things Heard, Mechanical Problems, on Indivisible lines, Situations and Names of Winds, on Melissus, Xenophanes, and Gorgias, with an English translation by Walter Stanley Hett, Cambridge: Harvard University Press.

Ghitza, Oded and Steven Greenberg (2010) “Intelligibility of Time Compressed Speech with Periodic and a Periodic Insertions of Silence: Evidence for Endogenous Brain Rhythms in Speech Perception?” In The Neurophysiological Bases of Auditory Perception, Editors: Enrique A. Lopez-Poveda, Alan R. Palmer and Ray Meddis, New York: Springer.

Schnupp, Jan, Andrew King, Kerry Walker, and Jennifer Bizley (2010) “The Representation of the Pitch of Vowel Sounds in Ferret Auditory Cortex” In The Neurophysiological Bases of Auditory Perception, Editors: Enrique A. Lopez-Poveda, Alan R. Palmer and Ray Meddis, New York: Springer.

Warren Richard M. (2008) Auditory Perception; An Analysis and Synthesis, Cambridge University Press