مطالعه نقش پیشگیری انتظامی از جرم بر احساس امنیت شهروندان تبریزی

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 3، دوره 8، شماره 29، بهمن 1394، صفحه 39-56   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

سعید سلطانی بهرام¹؛ لیلا دانش²؛ رقیه علی‌نژاد³

¹دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تبریز- ایران.

²دانشجوی کارشناسی‌ارشد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه تبریز- ایران

³دانشجوی کارشناسی‌ارشد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه تبریز- ایران.

چکیده

امروزه، پیشگیری انتظامی از جرم، یکی از عوامل اساسی و بنیادی در بسترسازی امنیت به شمار  می­رود. از طرف دیگر، احساس امنیت یکی از مهم­ترین نیازهای انسانی بوده که توسعه و تعالی را به همراه خواهد داشت. این پژوهش با هدف تعیین رابطه پیشگیری انتظامی از جرم با احساس امنیت در بین شهروندان شهر تبریز به شیوه پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان مراجعه­کننده به کلانتری­های شهر تبریز در سال 1393 بوده­اند که 150 نفر از آنان با استفاده از فرمول کوکران و به شیوه نمونه­گیری تصادفی انتخاب شده­اند. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که، رابطه مثبت و معنی­داری بین پیشگیری انتظامی از جرم و احساس امنیت در بین شهروندان شهر تبریز وجود دارد. همچنین، ارتباط احساس امنیت با هر یک از متغیرهای شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، ضابطه­مندی پلیس و تعامل پلیس با سازمان­های دولتی مثبت و معنی­دار بوده است. نتایج حاصل ازتحلیل رگرسیون چندمتغیره نیز نشان می­دهدکه متغیرهای ذکر شده توانسته­اند 37 درصد تغییرات مربوط به­احساس امنیت شهروندان تبریزی را تبیین کنند.  

کلیدواژه‌ها

: پیشگیری انتظامی از جرم؛ احساس امنیت؛ ضابطه‌مندی پلیس؛ شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی و تعامل پلیس

اصل مقاله

 

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال هشتم، شماره بیست و نهم، زمستان 1394

ص ص 56-39

 

 

 

 

 

مطالعه نقش پیشگیری انتظامی از جرم بر احساس امنیت شهروندان تبریزی

سعید سلطانی بهرام^[1]

 لیلا دانش^[2]

 رقیه علی­نژاد^[3]

تاریخ دریافت مقاله:9/4/1395

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:23/7/1395

چکیده

امروزه، پیشگیری انتظامی از جرم، یکی از عوامل اساسی و بنیادی در بسترسازی امنیت به شمار  می­رود. از طرف دیگر، احساس امنیت یکی از مهم­ترین نیازهای انسانی بوده که توسعه و تعالی را به همراه خواهد داشت. این پژوهش با هدف تعیین رابطه پیشگیری انتظامی از جرم با احساس امنیت در بین شهروندان شهر تبریز به شیوه پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان مراجعه­کننده به کلانتری­های شهر تبریز در سال 1393 بوده­اند که 150 نفر از آنان با استفاده از فرمول کوکران و به شیوه نمونه­گیری تصادفی انتخاب شده­اند. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که، رابطه مثبت و معنی­داری بین پیشگیری انتظامی از جرم و احساس امنیت در بین شهروندان شهر تبریز وجود دارد. همچنین، ارتباط احساس امنیت با هر یک از متغیرهای شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، ضابطه­مندی پلیس و تعامل پلیس با سازمان­های دولتی مثبت و معنی­دار بوده است. نتایج حاصل ازتحلیل رگرسیون چندمتغیره نیز نشان می­دهدکه متغیرهای ذکر شده توانسته­اند 37 درصد تغییرات مربوط به­احساس امنیت شهروندان تبریزی را تبیین کنند.  

واژگان کلیدی: پیشگیری انتظامی از جرم، احساس امنیت، ضابطه­مندی پلیس، شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی و تعامل پلیس.

 

مقدمه

امنیت یکی از بارزترین وجوه بالندگی یک جامعه و زمینه­ساز رشد، توسعه و ثبات آن محسوب می­گردد. شکوفایی اقتصادی یک جامعه، سرمایه­گذاری، برنامه­ریزی برای توسعه، پیشرفت و هرگونه فعالیتی که می­تواند عاملی موثر برای بهبود اوضاع اقتصادی، اجتماعی و سایر ابعاد توسعه باشد، همه در سایه استقرار امنیت می­باشند و در واقع امنیت از مهم­ترین اهداف، منابع و ارزش­های اصولی پایدار یک جامعه است و مهم­تر از امنیت، موضوع احساس امنیت است همان­گونه که امنیت امری لازم است، احساس امنیت هم به اندازه آن لازم، حتمی و ضروری است­(حسینی نثار و دیگری، 1391: 1).

نیروی انتظامی­که مسئول برقراری امنیت عمومی و آسایش و آرامش درسطح جامعه می­باشد، موظف است با هر آن­چه که این امنیت و آرامش جمعی را خدشه­دار می­سازد مقابله و مبارزه کند و جرم که مهم­ترین عامل ناامنی و خدشه­دار شدن امنیت عمومی هست، نیروی انتظامی اگر در شهر حضور یابد امکان پیشگیری بزهکاران و مجرمین را افزایش می­دهد و فرصت ارتکاب جرم را برای آنان دشوار می­کند و در مقابل، برای شهروندان احساس آرامش و امنیت ایجاد می­کند­(ابراهیمی، 1391: 78). اعتماد، مشارکت، نفوذ و احساس امنیت، رشد انسان و شکوفایی استعدادها و توانایی­های او را تسهیل می­کند و رابطه او با دیگران و جهان را به رابطه­ای خلاق و شکوفا تبدیل می­سازد تا فرد بتواند آرامش، امنیت و آزادی و استقلال را در کنار دیگران و با دیگران تجربه کند­(پوتنام، 2000: 80).

پیشگیری انتظامی ازجرم، نقش اساسی و مهم در بسترسازی امنیت دارد از این جهت وظیفه سازمان­ها و نهادهای مربوطه برای تامین امنیت و در راس آن­ها پلیس و نیروی انتظامی بیش از پیش خطیرتر و حساس­تر به ­نظر می­رسد. از طرفی باید دانست که دست­یابی به اهداف مورد نظر در زمینه  پیاده­سازی امنیت در جامعه بدون برنامه­ریزی دقیق و نقشه راه جامع و کامل نه ­تنها کار را برای این نهادها سخت­تر می­کند، چه ­بسا ممکن است در بعضی موارد اهداف مورد نظر به ­درستی تحقق نیابد.

در بسیاری از کشورها، نیروهای پلیس تجارب مهمی در مورد رویکردهای گوناگون پیشگیری از جرم دارند و کاملاً طبیعی است که این تجارب پلیسی به منظور نیل به بهترین نتایج توسط تمام گروه­های فعال در زمینه تمامی رویکردهای جامعه مورد استفاده قرار گیرند. در این مسیر، نیاز است که پلیس نیز در  برنامه­ها درگیر شود، حتی اگر دخالت وی فقط در حد هماهنگ ساختن برنامه­های متنوع پیشگیری از جرم باشد. پلیس در عمل، نقشی کلیدی در تسهیل تعامل بین سازمان­های مختلف دولتی و غیردولتی دارد. به جای تصور پیشگیری از جرم به عنوان حوزه انحصاری نهادهای انتظامی، اتخاذ رویکرد مشارکتی می­تواند استفاده از منابع مختلف را عملی سازد. اتخاذ یک رویکرد هماهنگ توسط گروه­های دولتی و اجتماعی در ارائه برنامه­های موثر اهمیت دارد. نیروهای پلیس به عنوان بازیگران اصلی، به طور بالقوه شرکای مهمی در هر برنامه پیشگیری از جرم هستند و می­توانند به مراقبت از برنامه­های موثر مداخلات تمامی مراحل زندگی که هدف مشترک نهادهای مختلف به خصوص در زمینه پیشگیری از جرم است، کمک کنند.

پیشگیری انتظامی بر پایه اقدامات پلیسی در جهت حمایت از شهروندان آسیب‌پذیر، افزایش آگاهی‌های عمومی و نظارت بر اماکن عمومی مبتنی بر قابلیت‌های نیروی پلیس است؛ به عبارت دیگر، مبنای پیشگیری انتظامی، اختیارات و توانایی‌های نیروی پلیس در پیشگیری از جرم در جامعه است، زیرا نیروی پلیس به لحاظ داشتن اختیارات و ابزار ویژه می‌تواند نقش به ­سزایی در کاهش نرخ جرایمخواه پیش از وقوع جرم و خواه پس از وقوع آن داشته باشد و از آن­جا که نیروی انتظامی تلاش­های گوناگونی در جهت نیل به ارتقاء سطح امنیت اجتماعی، طرح­های گوناگونی را به اجرا می­گذارد، لذا ضروری است تا به وسیله ابزارهای علمی و مطالعات دقیق، مورد بررسی قرار گیرد. از این رو تحقیق حاضر با شیوه­های علم اجتماعی، میزان احساس امنیت را در بین شهروندان شهر تبریز به آزمون می­گذارد تا رابطه بین پیشگیری انتظامی از جرم و احساس امنیت را بررسی کند و شناخت میزان اثرگذاری این نهاد امنیتی در تولید و حفظ احساس امنیت از جمله پرسش­های مهمی است که پاسخ به آن، می­تواند جایگاه نیروی انتظامی را در این عرصه تبیین نماید.

 

مبانی نظری

برخی از پژوهشگران جرم­شناسی، برای پیشگیری از جرم علاوه بر تعریف عام جرم، به ارائه تعاریف خاص از جرم پرداخته و خاطرنشان کرده­اند که جرم در تعریف عمومی عبارتست از: هر اقدام کیفری و غیرکیفری که از ارتکاب جرم جلوگیری و در مقابل آن سد ایجاد نماید، پیشگیری از جرم نامیده می­شود. در تعریف خاص نیز برخی از اندیشمندان از ابزار مهاری و حذفی دولت به عنوان پیشگیری از جرم یاد نموده و برخی نیز پیشگیری از جرم را در برگیرنده اقداماتی می­دانند که نرخ بزهکاری را کاهش داده و علاوه ­بر شناسایی عوامل اثرگذار بر ارتکاب جرم، اقدامات ابتکاری مناسب برای مبارزه با علل وقوع آن را اعمال نماید. علاوه ­بر آن گروهی از اندیشمندان معتقدند که پیشگیری از جرم هر تدبیر و سیاست جنایی است که هدف نهایی آن تهدید حدود امکان پیشامد مجموعه اعمال جنایی از راه غیرممکن ساختن و دشوار کردن احتمال وقوع بزه بدون استفاده از تهدید کیفری است­(رجبی­پور، 1383: 19).

به جز تعاریف کلی فوق، در تفهیم عام و خاص پیشگیری از جرم، تعاریف متعددی ارائه شده است. برای نمونه گسن، جرم­شناس فرانسوی، برای تشخیص اقدامات پیشگیرانه چهار معیار در نظرگرفته است: 1. اقدامی پیش­گیرنده تلقی می­شود که هدف اصلی آن، اقدام موثر علیه عوامل یا فرایندهایی است که در بروز بزهکاری و انحراف، نقش تعیین­کننده دارند، 2. اقدام­های پیشگیرانه، جمعی هستند یعنی مخاطب آن­ها کل جامعه یا  بخش و گروه معینی ازجامعه هستند، 3. اقدام­هایی پیشگیرانه خوانده می­شوند که قبل از ارتکاب اعمال بزهکارانه یا کجروانه اعمال شوند و نه بعد از ارتکاب آن­ها و 4. اقدام­هایی پیشگیرانه تلقی می­شوند که قهرآمیز و سرکوبگر نباشند­(اکبلوم، 1997: 2).

بنابراین، تعریف پیشگیری از جرم از نظر اکبلوم[4] عبارت است از: کاهش خطر وقوع و شدت بالقوه جرم و بی­نظمی از طریق مداخله در علل آن­(اکبلوم، 1997: 2). با توجه به معیارهای ذکر شده، پیشگیری شامل مجموع تدابیر سیاست جنایی (جز تدابیر نظام کیفری) است که نتیجه آن­ها کاهش امکان وقوع انحراف و بزهکاری از طریق غیرممکن کردن، دشوارتر کردن یا کاهش احتمال وقوع است­(گسن، 1388: 150).

تونری و فارینگتون[5] ­(1995)، راهبردهای پیشگیری از جرم را با عناوین پیشگیری انتظامی، پیشگیری توسعه­ای، پیشگیری جامعوی و پیشگیری وضعی تقسیم می­کنند. شفت[6]­ (2002)، نیز پیشگیری از جرم را با سه روش تعریف کرده است: 1. استفاده از سیستم عدالت کیفری (پلیس، دادگاه­ها، زندان­ها و غیره) برای بازداشتن مردم از ارتکاب جرم یا خارج ساختن آنان از چرخه جرم به نحوی­که جرایم بعدی را مرتکب نشوند، 2. کاهش فرصت­های وقوع جرم و 3. کاهش انگیزه ارتکاب جرم­(محمدنسل، 1388: 372).

پیشگیری انتظامی مطابق بند ج ماده 1 لایحه پیشگیری از جرم چنین تعریف شده است که پیشگیری انتظامی عبارت است از: تدابیر و اقدام­های نیروی انتظامی و سایر دستگاه­هایی که به حکم قانون در این زمینه موظف هستند با هدف حمایت از شهروندان آسیب­پذیر در برابر خطر وقوع جرم، افزایش آگاهی­های عمومی، ارائه خدمات مشاور­ه­ای پیشگیرانه، نظارت بر اماکن عمومی و مناطق جرم­زا و افزایش هزینه­های جرم. از تعریف فوق مشخص می­گردد کار پیشگیری انتظامی ازجرم فقط مختص به نیروی انتظامی نبوده و ارگان­های دیگر نیز در این وظیفه نقش دارند و مدیریت و هماهنگی بر پیشگیری انتظامی را باید نیروی انتظامی  و سایر نهادها انجام دهند، بنابراین مدیریت بر این امر یک ضرورت به نظر می­رسد و وظایفی که به عهده هر مدیر محول می­گردد خیلی مهم به نظر می­رسد­(حسینی­مقدم و دیگری، 1388: 101-102). امنیت از ریشه لاتین Secures به معنای نداشتن دلهره و دغدغه می­باشد. معنای لغوی امنیت، رهایی از تشویش، اضطراب، ترس یا احساس آرامش و اطمینان خاطر است­(نصری، 1381: 114). فرهنگ آکسفورد این واژه را با عبارت "امنیت" شرایطی که در آن یک موجود در معرض خطر نبوده یا از خطر محافظت می­شود­(کینگ و دیگری، 1383: 787). کلمنتس­(1384)، معنای لغوی امنیت را رهایی از خطر یا مخاطرات و یا لطمات، ایمنی روانی، رهایی از هراس یا تردید، مشوش نبودن، نبود احتمال ناکامی و چیزی که ایمنی می­دهد و اطمینان می­بخشد، معرفی می­نماید.

امنیت به معنای حفاظت در برابر خطر (امنیت عینی)، احساس ایمنی (امنیت ذهنی) و رهایی از تردید (اعتماد به دریافت­های شخصی) می­باشد­(بوزان، 1378: 52).

دیدگاه­های متفاوتی در مورد تعریف مفهومی امنیت و عوامل تاثیرگذار بر آن وجود دارد. امنیت بیش از آن ­که واقعیتی عینی و بیرونی باشد ماهیتی ذهنی و گفتمانی دارد. مفهوم امنیت صرفاً در یک رابطه همنشینی و یا جانشینی با مفاهیم دیگری هم­چون: قدرت، منافع، اهداف، مصالح و تهدیدات که همگی مفاهیمی مبهم، توسعه­ نیافته و سیال می­باشند مصداق می­یابد­(حسینی­نثار و دیگری، 1391: 4). امنیت در مفهوم عینى آن، فقدان تهدید علیه ارزش­ها است و در مفهوم ذهنى، به معناى فقدان احساس ترس از این است که چنین ارزش­هایى مورد حمله قرارگیرد­(ووچتیتى، 2000:  2).

در سطح فردى احساس امنیت در یک جامعه به احساس روانى شهروندان از میزان یا عدم وجود جرم در آن جامعه بر­مى­گردد و هر چه میزان فراوانى جرم بالاتر باشد، احساس امنیت پایین­تر است، ولى این احساس ناامنى صرفاً منبعث از عدم وجود امنیت در یک جامعه نخواهد بود، ممکن است در یک جامعه امنیت وجود داشته باشد لیکن شهروندان درآن احساس امنیت نداشته باشند و بالعکس­(کلاهچیان، 1382: 93).

امنیت اجبار جمعی است­که جامعه برای شهروندان خود و هر آن کس که در آن به سر می­برد، فراهم می­کند. در بعد عینی، امنیت را می­توان به عنوان فراغت ازتهدید تعریف کرد. در بعد ذهنی مراد از امنیت، احساس آرامش و یا عدم احساس تهدید و عدم احساس ترس ناشی از آن از سوی محیط­های دور و نزدیک فرد است. البته این دو بعد معمولاً با یکدیگر همبستگی قوی دارند، هرچند در تحلیل نهایی، اولی تا حد زیادی تعیین­کننده دومی است، با وجود این، درصدی از واریانس متغیر امنیت در بعد ذهنی متاثر از محیط نرم­افزاری جامعه و نحوه اطلاع­رسانی و مضامین آن است­(چلبی، 1385: 107).

احساس امنیت نیز پدیده روان­شناختى اجتماعى است که داراى ابعاد گوناگون مى­باشد. این احساس ناشى از تجربه­هاى مستقیم و غیرمستقیم افراد از شرایط و اوضاع محیط پیرامونى است و افراد مختلف به صورت­هاى گوناگون آن را تجربه مى­کنند. به لحاظ روش­شناسى، احساس امنیت سازه چند بعدى و در ارتباط با شرایط اجتماعى و افراد مختلف به گونه­هاى متفاوت ظهور یافته و به اشکال مختلف نیز قابل سنجش و اندازه­گیرى است­(تاجران و دیگری، 1388: 564).

احساس امنیت عبارت است از: نوعی ذهنیت و جهت­گیری روانی مثبت (رضایت­بخش، قانع­ کننده و آرامش ­بخش) شهروندان نسبت به عدم تاثیرگذاری حضور و بروز رویدادها و وقایع ضد ­امنیتی (تهدیدها) در شرایط فعلی و آتی، درحوزه­های امنیتی اجتماعی، ثبات سیاسی، انسجام هویتی یکپارچگی و امنیت سرزمین ­(تاجران و دیگری، 1388: 565). برخى از کارشناسان احساس امنیت را در یک جامعه مهم­تر از وجود امنیت در آن می­دانند، شخص با وجود امنیت، احساس راحتى کرده و براى اهداف قابل پیش­بینى خود برنامه­ریزى می­نماید در حالی که همین شخص در حالت ناامنى قدرت برنامه­ریزى و پیش­بینى امور زندگى را ندارد (شاکری، 1381: 63).

 

پیشینه تحقیق

طاهری و همکاران­(1388) در تحقیقی رابطه بین نقش پلیس و احساس امنیت در شهر اصفهان با روش پیمایشی و با حجم نمونه 384 نفر بررسی کردند که طبق یافته­های تحقیق رابطه معناداری بین نقش پلیس و احساس امنیت شهروندان شهر اصفهان وجود دارد و هم­چنین رابطه معناداری بین جدیت و ضابطه­مندی پلیس با بعد فکری امنیت وجود دارد و موفقیت دولت در ایجاد امنیت و احساس امنیت تا اندازه زیادی به ساختارهای فرهنگی و اجتماعی و بسط و گسترش حوزه عمومی و جامعه مدنی از یک سو و اراده مسئولان ذی­ربط در پذیرش نوآوری­ها و انجام برخی اقدامات و تغییرات سازمانی برای همسو شدن با تغییرات فزاینده در عرصه­های مختلف جامعه از سویی دیگر بستگی دارد.

کلانتری­(1388) درپژوهشی­که تحت عنوان گونه­های عمومی پیشگیری ازجرم به انجام رسانده است، معتقد است برای هدف فوق باید در سیاست کلی جامعه و نیز در سیاست جنایی جامعه، تجدیدنظر کرد. مطابق نتایج این تحقیق، مطلوب­ترین پدیده زندگی برای شهروندان پایین بودن میزان بزهکاری است. گرچه سابقاً می­کوشیدند با سرکوب پدیده مجرمانه از طریق مجازات بزهکاران، به هدف فوق نائل شوند، ولی امروزه بدون تردید، راه اصلی برای هدف فوق، پیشگیری است. برای پیشگیری عمومی جرایم (صرف نظر از نوع جرم) باید اولاً، در سیاست کل جامعه تجدید نظر کرد. ثانیاً، باید در سیاست جنایی تحول ایجاد کرد. برای اصلاح سیاست­کلی جامعه ابتدا باید جامعه را قانون­مند کردکه این خود نیازمند تحول در برداشت نظری و قانون­مندی کارگزاران است و سپس باید در سیاست­های فرهنگی و اقتصادی تجدیدنظر کرد. برای تحول در سیاست جنایی کشور باید آموزش همگانی، اصلاح نظام زندان و در نهایت تشکیل شورای عالی سیاست جنایی در دستور کار قرار گیرد.

عباچی­(1387) تحقیقی را با عنوان مبانی و مقدمات تدوین برنامه ملی پیشگیرانه از جرم در ایران انجام داده و معتقد است پیش­نویس برنامه ملی پیشگیری از جرم در ایران، با هدف تمرکزگرایی در اجرای برنامه­ها و طرح­های پیشگیری از جرم و نیز مشارکت همه­ جانبه نهادهای متولی توسط کمیسیون پیشگیری از جرم مرکز مطالعات راهبردی معاونت حقوقی و توسعه قضائی قوه قضائیه تدوین شده است که اولین برنامه ملی جامع پیشگیری از جرم در ایران به شمار می­رود. نتایج تحقیق نشان می­دهد که سیاست­ها، راهبردها و طرح­های پیشگیری از جرم، نه تنها از وقوع بزهکاری و بزه­دیدگی پیشگیری می­کند، بلکه می­تواند امنیت جامعه را ارتقاء بخشیده و موجب توسعه پایدار شود. بنابراین، به موازات هدف کاهش یا از میان بردن پدیده جرم و بزهکاری در جامعه از طریق پیش­بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم، یکی از مهم­ترین اهداف پیشگیری از جرم، افزایش امنیت در جامعه است که از طریق کاهش تعداد جرم­ها و کاهش احساس ترس از جرم میسر می­شود.

تحقیقی که احمدی و همکارانش­(1390) تحت عنوان  اعتماد اجتماعی، رضایت از پلیس و احساس امنیت مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه شیراز در سال 1390 که به روش پیمایشی انجام داده بودند و داده­های مورد نیاز از نمونه­ای شامل 338 دانشجوی دانشگاه شیراز جمع­آوری شد. نشان داد که میزان احساس امنیت در میان دانشجویان، در سطح متوسط رو به پایین قرار دارد. نتایج آزمون فرضیه­های تحقیق حاکی از آن بود که به طور کلی احساس امنیت ارتباط مستقیمی با سرمایه اجتماعی دانشجویان دارد. نکته مهم دیگر این­که هر چند فرضیه بین مشارکت در تشکل­های دانشجویی و احساس امنیت مورد تایید قرار نگرفت، اما مشخص شد که مشارکت در این تشکل­ها با افزایش اعتماد اجتماعی در میان دانشجویان رابطه مستقیم و قوی دارد و بنابراین تشویق و برنامه­ریزی جهت هرچه بیشتر شدن مشارکت دانشجویان در این تشکل­ها، باعث افزایش سرمایه اجتماعی و در نهایت افزایش احساس امنیت و ضریب سلامت اجتماعی آنان خواهد شد. از میان متغیرهای مورد سنجش در این مطالعه، مهم­ترین متغیر تاثیرگذار بر احساس امنیت، رضایت از عملکرد پلیس بود که این نتیجه نقش پلیس جامعه ­محور را در رابطه با احساس امنیت متذکر می­گردد. نیروی پلیس باید کاملاً تفکیک­شده و حرفه­ای تنها در جهت تامین امنیت و نظم جامعه در مقابله با جرایم اجتماعی باشد و هرگونه استفاده ابزاری از آن و در نتیجه افزایش احساس ناامنی در شهروندان می­گردد. بنابراین برگزاری کارگاه­هایی جهت آشنایی هرچه بیشتر دانشجویان با پلیس و تهیه و توزیع برشورهایی در خصوص عملکرد پلیس می­تواند فاصله بین قشر دانشجو و پلیس را به عنوان اصلی­ترین نهاد حفظ امنیت اجتماعی کشور کاهش دهد و در نهایت با افزایش احساس امنیت در میان آنان، سبب افزایش ضریب سلامتی روانی و امنیتی جامعه در راستای توسعه و پیشرفت کشور گردد.

پورموذن (1389) تحقیقی تحت عنوان بررسی رابطه نقش اجتماعی پلیس و احساس امنیت خانواده­ها مطالعه موردی شمال تهران نقش اجتماعی پلیس را در نظریه مدل جدید اداره پلیسی با محوریت جامعه و نقش آن در تعیین و تغییر کارکردهای پلیس و تاثیر بی­شائبه آن بر احساس امنیت خانواده­ها را به محک آزمایش گذاشته است. این پژوهش با شیوه پیمایشی و پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری آن شامل مجموعه خانوده­های ساکن در شمال تهران بوده که رابطه نقش اجتماعی پلیس و احساس امنیت خانواده­ها در جامعه آماری با انتخاب نمونه و توزیع پرسشنامه بین سرپرستان خانواده­ها، مورد سنجش واقع شده است. تعداد پاسخگویان (افراد) نمونه به پرسشنامه پژوهش حاضر 291 نفر بودند. نتایج یافته­های این تحقیق نشان می­دهدکه پلیس به عنوان یکی از نهادهای رسمی کشور با توجه به دانش و تجارب چندین ساله خود می­تواند در چاچوب راهبرد «پلیس جامعه­ محور» مبتنی بر تعامل منطقی و دو سویه به­ ویژه با خانواده­ها ضریب احساس امنیت را درجامعه افزایش داده و خانواده­ها را از ضرورت جامعه امن و چگونگی دست­یابی به آن آگاه، هدایت و به نتایج مد نظر نایل آید. هم­چنین، احساس امنیت می­تواند بر حسب تحصیلات، پایگاه اجتماعی و شرایط خانواده­ها متفاوت باشد.

ذوالقدر­(1390) تحقیقی تحت عنوان بررسی میزان اعتماد مردم شهر تبریز به نیروی انتظامی و عوامل موثر بر آن انجام داده است و در آن به بررسی رابطه بین اعتقاد مردم به ضابطه­مندی و اعتماد آن­ها به نیروی انتظامی پرداخته است، نتایج به دست آمده از آزمون­های آماری مختلف نشان می­دهدکه اعتقاد مردم به ضابطه­مندی ماموران نیروی انتظامی و تامین امنیت اجتماعی شهروندان تاثیر مثبت بر روی میزان اعتماد مردم به نیروی انتظامی دارد. این نتیجه با تحقیق مهدی کافی­(1374) و وثوقی­(1385) که معتقدند امنیت، مقبولیت و قانون­مداری بر میزان اعتماد تاثیرگذار می­باشد و به ویژه تحقیق وثوقی که معتقد است که پنداشت­های مثبت و اعتقاد به قانون­مداری نیروی انتظامی باعث افزایش اعتماد می­شود، حمایت می­کند.

کامرون و کولین مک دوگال­(2006) پژوهشی تحت عنوان پیشگیری از جرم از طریق ورزش و فعالیت­های جسمانی انجام داده­اند، آن­ها در این تحقیق به کلوپ فوتبال لیورپول اشاره کرده­اند که به منظور جلوگیری از خشونت سازمان­ یافته و اوباشگری و به عنوان بخشی از واکنش­های خود با این افعال مجرمانه، یک برنامه توسعه اجتماعی و روابط عمومی راه­اندازی می­کند. در اواخر دهه 1980، سازمان فوتبالیست­های حرفه­ای طرح آزمایشی را در 6 کلوپ فوتبال آغاز نمود، با این هدف که رابطه میان کلوپ فوتبال و جوامع محلی را توسعه دهد. در سال 1993 این برنامه توسعه یافت و با سرمایه­گذاری دولتی، کارکنان به عنوان بخشی از برنامه جامعه و فوتبال جایگزین شدند. در کل، این مقاله بر روی فعالیت­های ورزشی و جسمانی به عنوان وسیله­ای برای پیشگیری ازجرم متمرکز شده است. مطالعات موردی فرصت­هایی را برای جوانان نشان می­دهد که می­توانند در رفتارهایی شرکت کنند که به وسیله اجتماع مورد احترام است. کارون و مک دوگال معتقدند که این امکان وجود دارد که منبع انگیزنده جرم را با منحرف ساختن جوانان از رفتار مجرمانه با درگیر کردن آن­ها به ورزش و فعالیت جسمانی، منحرف نمود و کاهش داد و توجه آن­ها به محیط و ساختارهای اجتماع و این­که چگونه جامعه می­تواند در این راه به او کمک کند، معطوف داشت.

شرمن­(1997) پژوهشی در زمینه موفقیت فعالیت­های تفریحی به عنوان وسیله­ای برای پیشگیری از خشونت و جرایم علیه اموال در استرالیا را مورد ارزیابی قرار داده است. وی معتقد است برنامه­های اندکی درسطح بین­المللی ارزیابی شده­اند و آن­ها تاثیرات امیدوار­کننده­ای را بر روی کاهش جرم و استفاده از مواد مخدر نشان می­دهند.

باتوجه به توضیحات ارائه شده در قسمت چارچوب نظری چنین نتیجه گرفته می­شود؛ احساس امنیت پیوند ناگسستنی با پیشگیری انتظامی از جرم دارد یعنی هر کدام بر روی دیگری اثر می­گذارد. در این تحقیق که به بررسی رابطه بین پیشگیری نیروی انتظامی از جرم با احساس امنیت شهروندان در شهر تبریز پرداخته می­شود. نیروی انتظامی به ­عنوان یک نهاد تامین ­کننده امنیت، نیازمند اعتماد و مشارکت مردم به خودش می­باشد، مردم نیز با شناخت و مشارکت و سهیم­ کردن نیروی انتظامی و اعتقاد به ضابطه­مندی این نهاد به نظم و امنیت در کشور و انسجام اجتماعی بیشترکمک می­کنند. اعتماد به نیروی انتظامی به عنوان نهادی که زمینه­ساز امنیت اجتماعی و حافظ و تداوم­بخش آن است از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. در این تحقیق از دیدگاه و رویکردهای مختلفی و در رابطه با پیشگیری از جرم و احساس امنیت استفاده شده است. با توجه به مطالب مطرح شده، فرضیه­های تحقیق به شرح ذیل ارائه می­گردند:

- بین پیشگیری انتظامی از جرم و احساس امنیت شهروندان رابطه معنی­داری وجود دارد.

- بین شناخت مردم از وظایف پلیس و احساس امنیت شهروندان رابطه معنی­داری وجود دارد.

- بین تعامل پلیس با سایر سازمان­ها و احساس امنیت شهروندان رابطه معنی­داری وجود دارد.

- بین ضابطه­مندی پلیس و احساس امنیت شهروندان رابطه معنی­داری وجود دارد.

- احساس امنیت شهروندان شهر تبریز با سن آن­ها رابطه معنی­داری دارد.

- احساس امنیت شهروندان به تفکیک جنسیت پاسخگویان تفاوت معنی­داری دارد.

- احساس امنیت شهروندان بر­حسب وضعیت تاهل پاسخگویان تفاوت معنی­داری دارد.

- احساس امنیت  شهروندان به تفکیک سطح تحصیلات پاسخگویان تفاوت معنی­داری دارد.

هم­چنین، با توجه به پیشینه نظری و تجربی پژوهش، مدل مفهومی در شکل زیر ارائه شده است.

 

شکل شماره (1): مدل مفهومی پژوهش برگرفته شده از پیشینه نظری و تجربی تحقیق

 

روش­شناسی

پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و روش اجرای آن، پیمایشی است هم­چنین، از نظر وسعت، پهنانگر و از نظر زمانی یک بررسی مقطعی است. جامعه آماری، تعداد 965 نفر مراجعه­کنندگان کلانتری­های شهر تبریز هستند که تعداد 150 نفر از آنان بر اساس فرمول کوکران و به شیوه نمونه­گیری تصادفی انتخاب شده­اند. نحوه محاسبه حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران در فرمول شماره (1) آمده است.

 =                                                  1)

با توجه به ماهیت موضوع، ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه است و برای سنجش متغیرهای تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته، استفاده شده است. سوالات پرسشنامه تحقیق بر اساس چهارچوب نظری تحقیق، مفاهیم و متغیرهای به کار رفته در فرضیه‌های تحقیق و با بازبینی پرسشنامه‌های تحقیقات مشابه طراحی گردیده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS صورت گرفته است.

 

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق

احساس امنیت: احساس امنیت به مفهوم رهایی از ترس و خطر و احساس دوری از هرگونه تعهد از جمله نیازهای اصلی و اساسی انسان از آغاز زندگی بوده است. امنیت به این معنا پیوند عمیقی با ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد­(صفری و همکاران، 1391: 6). برای سنجشاحساس امنیت از گویه­های؛ در امان بودن دارایی و اموال مردم، عدم مزاحمت دیگران، نترسیدن فعالیت گروه­های غیر ­دولتی و ... با استفاده از طیف لیکرت، و در سطح سنجش فاصله­ای عملیاتی شده است.

- پیشگیری انتظامی از جرم: مطابق تعریف ماده یک لایحه پیشگیری ازجرم عبارت است از:  پیش­بینی، شناسایی و ارزیابی وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدام­های­لازم برای جلوگیری ازوقوع آن. در اصطلاح جرم­شناسی، پیشگیری شامل اقداماتی است­که به منظور جلوگیری از ارتکاب جرم درآینده با هدف کاهش بزهکاری، به عمل می­آید. در تحقیق حاضر برای سنجش پیشگیری از جرم از شاخص­های مهار، شیوه­های کنترل جرم و مجرمین، اقدامات پیشگیرانه پلیس با استفاده از سیستم­های الکترونیکی، دسترسی به نیروی انتظامی، گشت­های خودرویی، حضور در صحنه­های جرم و برآورد نسبی تحولات و تغییرات آتی جرم استفاده شده است.

- شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی: شناخت را می­توان فرآیند اندیشه انسانی شامل ادراک، استدلال و یادآوری معنی کرد و آگاهی را نیز می­توان تصوری خاص از یک موقعیت و یا فضا، تلقی نمود (گیدنز، 1382 :792). شناخت و آگاهی مردم از وظایف پلیس آن دسته از تصوراتی را می­تواند در­ بر ­بگیرد که مردم نسبت به نیروی انتظامی در ذهن دارند و بر اساس آن می­توانند به پیش­بینی، استدلال و ادراک وظیفه پلیس بپردازند. در تحقیق حاضر برای سنجش شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی از معرف­های رسانه­های جمعی، اختیارات و محدودیت­های نیروی انتظامی، پلیس آگاهی، پلیس مبارزه با مواد مخدر، پلیس فتا و ... استفاده شده است.

- تعامل پلیس با سازمان­های دولتی:در دایرة­المعارف علوم اجتماعی تعامل یعنی عمل متقابل دو یا چند موجود زنده با یکدیگر­(ساروخانی، 1381: 364). در این تعریف تعامل دارای انواع مختلفی است که عبارت­اند از: 1. تعامل مودت­آمیز 2. تعامل دوری 3. تعامل تفرقه­انگیز 4. تعامل تاثیرگذار­(همان: 365). به طور کلی تعامل با مفاهیم «رفتار» و «کنش» تفاوت اساسی دارد. در این پژوهش به منظور سنجش و اندازه­گیری تعامل پلیس با سازمان­های دولتی در تامین امنیت اجتماعی، تعامل پلیس با دادگستری، نقش مردم در تامین امنیت عمومی، درگیر کردن نسل جوان در امر پیشگیری، مشارکت­های مردمی برای پیشگیری از جرم، آموزش همگانی مردم و اطلاع­رسانی و اقتدار داشتن با استفاده از طیف لیکرت و در سطح سنجش رتبه­ای عملیاتی شده است.

- ضابطه­مندی پلیس: در فرهنگ لغت فارسی معین، ضابطه­مندی به قاعده و دستور و در فرهنگ لغت عمید ضابطه آیین و رسم معنا شده است­(فرهنگ لغت عمید و معین). پس براساس این تعاریف می­توان ضابطه­مندی پلیس را پای­بندی به قواعد، مقررات و آیین­نامه­های داخلی نیروی انتظامی دانست. اعتقاد به ضابطه­مندی را می­توان باور عمیق نسبت به این موضوع دانست­که پلیس در همه رفتارهایش از قوانین موجود پیروی می­کند و به هیچ وجه ساختار این سازمان اجازه بروز رفتار خارج از چارچوب قوانین را به کارکنان خود نمی­دهد. در این تحقیق برای سنجش متغیر ضابطه­مندی پلیس از معرف­هایی چون ارائه خدمات در نیروی انتظامی، مامورین مجرب و آموزش دیده، تجربه و پختگی کافی و تدبیر و دور­- اندیشی، با استفاده از طیف لیکرت و در سطح سنجش رتبه­ای عملیاتی شده است.

 

اعتبار[7]  و پایایی[8]    ابزار تحقیق

جهت تعیین ابزار اندازه­گیری، از روش اعتبار صوری استفاده شده است. اعتبار صوری یا ذهنی مبتنی بر ارزیابی­های ذهنی محققان و متخصصانی است که با اجماع نظر به بررسی کیفیت ابزار اندازه­گیری می­پردازند. دقت نظر در صفات مورد بررسی مشخص­کننده­ این نکته است که تا چه اندازه وسیله­ طراحی شده، آن چیزی را که محقق در فکر آن است، اندازه می­گیرد­(بیکر، 1392: 139). در پژوهش حاضر اعتبار سوالات پرسشنامه ازطریق روش اعتبار محتوایی ازنوع صوری برآورد شده، یعنی پرسشنامه بعد از طراحی در اختیار چند تن از اساتید مجرب و متخصص در این حوزه قرار داده شده و بعد از گردآوری نظرات آن­ها اعتبار صوری ابزار تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. برای تعیین پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شده که نتایج به دست آمده در جدول شماره (1) آمده است.  

 

جدول شماره (1): روایی متغیرهای تحقیق

متغیرها	پرسشنامه نهایی
	تعداد گویه­ها	ضریب روایی
احساس امنیت	7	62/0
پیشگیری از جرم	7	69/0
شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی	7	71/0
تعامل پلیس با  سایر سازمان­ها	8	76/0
ضابطه­مندی پلیس	4	61/0

 

یافته­های تحقیق

بر اساس یافته­های توصیفی تحقیق، از مجموع پاسخگویان مورد مطالعه، 3/77 درصد را مردان و 7/22 درصد را زنان تشکیل می­دهند. از میان کل پاسخگویان تحقیق، 52 درصد متاهل و 48 درصد مجرد هستند. هم­چنین، برای توصیف بهتر متغیر سن ازگروه­های سنی استفاده شده است. طبق اطلاعات به دست آمده، 7/24 درصد پاسخگویان در گروه سنی 20-10 سال، 32 درصد پاسخگویان در گروه سنی 30-21 سال، 22 درصد در گروه سنی 40­-­31 سال، 3/13 درصد درگروه سنی 50-41 سال، 6 درصد در گروه سنی 60 -51 سال و در نهایت 2 درصد پاسخگویان در گروه سنی 70-_­61 سال قرار دارند. ازلحاظ توزیع پاسخگویان بر اساس مقطع تحصیلی، 6/92 درصد از آن­ها میزان تحصیلات­شان دیپلم و بالاتر و 4/7 درصد  از پاسخگویان میزان تحصیلات­شان کمتر از دیپلم می­باشد.

متغیر احساس امنیت اجتماعی دراین تحقیق با 7 گویه مورد سنجش قرار گرفته است. کمترین میزان احساس امنیت اجتماعی در پاسخگویان، 9 و بیشترین آن 35 به دست آمده است. هم­چنین، میانگین احساس امنیت دربین پاسخگویان 53/21 می­باشد. لذا می­توان گفت­که میزان احساس امنیت پاسخگویان در حد متوسط قرار دارد. متغیر پیشگیری انتظامی از جرم در در دامنه بین 7 و 35 قرار دارد. میانگین پیشگیری انتظامی ازجرم در نظر پاسخگویان 47/20 می­باشد. به نظر می­رسدکه میزان پیشگیری انتظامی از جرم در حد متوسط قرار دارد.

 

جدول شماره (2): آماره­های توصیفی متغیر احساس امنیت و پیشگیری نیروی انتظامی از جرم

متغیر	میانگین	انحراف معیار	چولگی	خطای استاندارد	کشیدگی	حداکثر	حداقل	واریانس
احساس امنیت	53/21	11/4	094/0-	198/0	854/0	35	9	89/16
پیشگیری انتظامی از جرم	56/4	077/0	198/0	363/0	394/0	7	28	0059/0

 

برای آزمون ارتباط متغیر احساس امنیت با متغیرهای پیشگیری انتظامی ازجرم، شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، تعامل پلیس با سایر سازمان­ها و ضابطه­مندی پلیس، با توجه به سطح اندازه­گیری فاصله­ای آن­ها، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون در جدول ذیل نشان می­دهد که، با توجه به سطوح معنی­داری به دست آمده، احساس امنیت با هر چهار متغیر پیشگیری انتظامی ازجرم، شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، تعامل پلیس با سایر سازمان­ها و ضابطه­- ­مندی پلیس ارتباط مثبت و معنی­داری دارد و شدت همبستگی در حد متوسط به بالایی ارزیابی شده است. بنابراین، می­توان گفت که، هرچه پیشگیری انتظامی از جرم، شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، تعامل پلیس با سایر سازمان­ها و ضابطه­مندی پلیس بیشتر باشد به همان میزان شهروندان شهر تبریز احساس امنیت بیشتری دارند.

 

جدول شماره (3): نتایج آزمون  همبستگی پیرسون بین پیشگیری انتظامی از جرم و احساس امنیت

متغیر		پیشگیری انتظامی از جرم	شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی	تعامل پلیس با سایر سازمان­ها	ضابطه­مندی پلیس
احساس امنیت	ضریب همبستگی پیرسون	565/0	553/0	499/0	472/0
	سطح معنی­داری	000/0	000/0	000/0	000/0
	تعداد مشاهدات	150	150	150	150

برای سنجش وجود یا عدم وجود تفاوت معنادار بین گروه­های سنی و احساس امنیت شهروندان از آزمون تحلیل واریانس یک­ طرفه استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از آزمون F میزان تاثیرگذاری گروه­های سنی بر احساس امنیت با سطح معنی داری 792/0 نشان­دهنده تایید فرضیه صفر و رد فرضیه اصلی می­باشد، به این معنی که میانگین احساس امنیت براساس گروه­های سنی متفاوت نمی­باشد.

جدول شماره (4): نتایج آزمون آنالیز واریانس یک­ طرفه بین  گروه های سنی و احساس امنیت

احساس امنیت	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	سطح معنی­داری
واریانس بین­گروهی	144/41	5	229/8	479/0	792/0
واریانس درون­گروهی	249/2476	144	196/17
جمع	393/2517	149

 

برای سنجش تفاوت یا عدم تفاوت احساس امنیت شهروندان بر­حسب جنسیت از آزمون تی استفاده شده است. بررسی­های آماری نشان می­دهد میزان احساس امنیت مردان برابر با  85/21 و  زنان برابر با  41/20 می­باشد. بر اساس نتایج به دست آمده از آزمون تی، میزان احساس امنیت پاسخگویان به تفکیک جنسیت با سطح معناداری 072/0 نشان­دهنده تایید فرضیه صفر و رد فرضیه اصلی می­باشد، بنابراین می­توان گفت که، جنسیت شهروندان تاثیری در میزان احساس امنیت آنان نداشته است.

 

جدول شماره (5): نتایج آزمون تفاوت میانگین احساس امنیت به تفکیک جنسیت

جنسیت	تعداد مشاهدات	میانگین	انحراف معیار	انحراف معیار میانگین	T	سطح معنی­داری
مرد	116	85/21	014/4	373/0	812/1	072/0
زن	34	41/20	300/4	737/0

 

برای سنجش تفاوت یا عدم­تفاوت احساس امنیت شهروندان بر اساس وضعیت تاهل از آزمون تی استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می­دهد میزان احساس امنیت در میان مجردها برابر با 89/21 و در میان متاهل­ها برابر با 19/21 می­باشد که چندان متفاوت نیست. بر اساس نتایج به دست آمده از آزمون تی، میزان احساس امنیت پاسخگویان به تفکیک وضعیت تاهل با سطح معناداری 301/0 نشان­دهنده تایید فرضیه صفر و رد فرضیه اصلی می­باشد، یعنی این ­که میزان احساس امینت شهروندان مجرد و متاهل تفاوت معنی­داری با هم ندارند.

 

جدول شماره (6): نتایج آزمون تفاوت میانگین احساس امنیت به تفکیک وضعیت تاهل

وضعیت تاهل	تعداد مشاهدات	میانگین	انحراف معیار	انحراف معیار میانگین	T	سطح معنی­داری
مجرد	72	89/21	619/4	544/0	037/1-	301/0
متاهل	78	19/21	575/3	405/0

برای آزمون تاثیر سطح تحصیلات بر احساس امنیت شهروندان از آزمون تحلیل واریانس یک­طرفه استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، میزان تاثیرگذاری سطح تحصیلات بر احساس امنیت پاسخگویان با سطح معنی­داری 013/0 نشان­دهنده تایید فرضیه اصلی و رد فرضیه صفر می­باشد به این معنی که میانگین احساس امنیت پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات متفاوت بوده است.

 

جدول شماره (7): نتایج آزمون تحلیل واریانس یک­طرفه بین میزان تحصیلات و احساس امنیت

احساس امنیت	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	سطح معنی­داری
واریانس بین­گروهی	084/265	6	181/44	805/2	013/0
واریانس درون­گروهی	310/2252	143	750/15
جمع	393/2517	149

 

مدل رگرسیونی احساس امنیت

برای پی بردن به تاثیر عوامل موثر (پیشگیری انتظامی از جرم، شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، تعامی پلیس با سازمان­های دولتی و ضابطه­مندی پلیس) بر میزان احساس امنیت پاسخگویان از مدل رگرسیونی چندمتغیره استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، مقدار آماره دوربین واتسون 699/1 می­باشدکه بین 5/1 و 5/2 قرار داشته که فرض استقلال خطاها را نشان می­دهد و متغیرهای مستقل حاضر در مدل رگرسیونی توانسته­اند بر اساس ضریب تبیین اصلاح شده، 37 درصد از تغییرات متغیر وابسته، یعنی احساس امنیت شهروندان را تبیین نمایند و باقی­مانده واریانس­ها به وسیله عوامل ناشناخته که در این تحقیق نیامده است، تبیین و پیش­بینی می­شوند. بر اساس نتایج جدول تحلیل واریانس در جدول شماره (8)، سطح معنی­داری به دست آمده 000/0 کمتراز 05/0 می­باشد. بنابراین، می­توان ادعا نمودکه مدل رگرسیونی استفاده شده مدل معنی­داری است و متغیرهای مستقل از قدرت تبیین قابل ­قبولی برخوردارند و هم­چنین میزان F محاسبه شده 980/22 می­باشد. بر اساس اطلاعات مربوط ضرایب رگرسیونی، از میان متغیرهای مستقلی که وارد مدل شده­اند تاثیر دو متغیر پیشگیری انتظامی از جرم و شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی معنی­دار بوده­اند. با مقایسه ضرایب رگرسیونی استاندارد شده (beta) متغیرهای مستقل وارد شده در مدل، اولویت و اهمیت نسبی متغیرهای مستقل به ترتیب با متغیرهای پیشگیری انتظامی از جرم (296/0)، شناخت مردم از وظایف پلیس (249/0)، ضابطه­مندی پلیس (092/0) و تعامل پلیس با سایر سازمان­ها (080/0) می­باشد، بنابراین مهم­ترین متغیری که بیشترین تاثیر را بر روی متغیر وابسته دارد پیشگیری از جرم می­باشد.

 

 

 

جدول شماره (8): آماره­های تحلیل رگرسیون چند­متغیره احساس امنیت شهروندان

متغیر

بتا

T

سطح معنی­داری

623/0

پیشگیری انتظامی از جرم

296/0

152/3

002/0

388/0

شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی

249/0

521/2

013/0

371/0

تعامل پلیس با سایر سازمان­ها

080/0

794/0

429/0

699/1

ضابطه­مندی پلیس

092/0

006/1

316/0

تحلیل واریانس

کمیت F

980/22

سطح معناداری

000/0

 

بحث و نتیجه­گیری

میانگین احساس امنیت پاسخگویان، در دامنه 9 تا 35، 53/21 به دست آمده است. لذا، میزان احساس امنیت پاسخگویان در سطح متوسطی می­باشد. پیشگیری انتظامی از جرم، نیز دارای میانگین به دست آمده 47/20 می­باشد که میزان متوسط پیشگیری انتظامی از جرم را نشان می­دهد. در رابطه با محاسبه میزان شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، میانگین به دست آمده 23/22 بوده که میزان متوسط به بالای شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی را نشان می­دهد. هم­چنین، در رابطه با محاسبه میزان ضابطه­مندی پلیس، میانگین به دست آمده 40/12 بوده که میزان متوسط به بالای ضابطه­مندی پلیس را نشان می­دهد و میزان تعامل پلیس با شهروندان هم با میانگین 70/24، میزان متوسط به پایین تعامل پلیس با سازمان­های دولتی را نشان می­دهد.

نتایج آزمون فرضیه­های تحقیق نشان می­دهد که بین پیشگیری انتظامی از جرم و احساس امنیت شهروندان شهر تبریز رابطه معنی­داری وجود دارد، یعنی هر چه قدر پیشگیری انتظامی از جرم بیشتر باشد میزان احساس امنیت شهروندان بیشتر می­شود. هم­چنین متغیر احساس امنیت با متغیرهای شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، تعامل پلیس با سازمان­ها و ضابطه­مندی پلیس ارتباط مثبت و معنی­داری دارد. نتایج به دست آمده از تحلیل چندمتغیره رگرسیونی، بیانگر تاثیر پیشگیری انتظامی از جرم، شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی، تعامل پلیس با سازمان­های دولتی و ضابطه­مندی پلیس بر احساس امنیت شهروندان شهر تبریز نشان می­دهد که از بین متغیرهای مستقل وارد شده در مدل رگرسیونی، بین پیشگیری انتظامی از جرم و شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی با احساس امنیت شهروندان شهر تبریز رابطه معنی­داری با جهت مثبت و مستقیم وجود دارد و پیشگیری انتظامی ازجرم بیشترین تاثیر را بر روی متغیر احساس امنیت داشته است.

از میان متغیرهای زمینه­ای تحقیق، متغیر سن، ارتباط معنی­داری با متغیر احساس امنیت ندارد، هم­چنین متغیر احساس امنیت بر­حسب متغیرهای جنسیت و وضعیت تاهل تفاوت معنی­داری ندارد، لیکن میزان متغیر احساس امنیت به تفکیک مقاطع تحصیلی متفاوت می­باشد.

نتایج این تحقیق باتحقیقات پیشین، مشابهت­هایی دارد. ازجمله در تحقیق بابایی، طاهری و همکارانش، بنی­اسدی و حسینیان و پور­موذن و ذوالقدر که تعامل پلیس با سایر نهادها، شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی و ضابطه­مندی پلیس بر سطح احساس امنیت شهروندان شهر تبریز و نیز پیشگیری انتظامی از جرم تاثیر داشته است. در این تحقیق نیز بین پیشگیری انتظامی از جرم و احساس امنیت رابطه معناداری مشاهده شد و بیشترین تاثیر را بر احساس امنیت داشته به این معنی که با افزایش پیشگیری انتظامی از جرم شهروندان شهر تبریز احساس امنیت بیشتری می­کنند. با توجه به مطالب عنوان شده و با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق و اثبات تاثیر پیشگیری انتظامی از جرم بر احساس امنیت شهروندان شهر تبریز، پیشنهادهایی برای رواج و ارتقاء احساس امنیت و پیشگیری انتظامی از جرم و نیز پیشنهادهایی برای پژوهش­های آتی ارائه می­گردد:

در رابطه با شاخص احساس امنیت، شهروندان شهر تبریز از احساس امنیت متوسط به پایین برخوردار است و لیکن لازم است­که سازمان­های مربوط با درنظر گرفتن عوامل مختلف در راستای افزایش احساس امنیت شهروندان گام بردارند. در خصوص این شاخص پیشنهادهای ارائه می­شود ازجمله: جمع­آوری ارازل و اوباش و سالم­سازی محیط و به خصوص محیط­های عمومی، ارتقاء سطح فرهنگ و آموزش­های دینی و اخلاقی، ایجاد زمینه­های اشتغال جوانان، حضور مستمر و فعال نیروی انتظامی در شهر، بالا بردن سطح آگاهی و یا در اختیار گذاشتن اطلاعات کافی و صحیح درباره موقعیت­های مخاطره­آمیز از طریق سازمان­هایی که متولی این امر می­باشند، نقش به­ سزایی در افزایش احساس امنیت شهروندان خواهد داشت. دومین شاخص مورد ارزیابی پیشگیری انتظامی از جرم است که به نظر می­رسد این شاخص نیز از نظر شهروندان در حد خیلی مطلوب مورد توجه نیروی انتظامی واقع نشده است، در خصوص این شاخص نیز پیشنهاد می­گردد که اقدامات انتظامی پیشگیرانه پلیس بنا به فراخور محیط با جدیت بیشتری مورد توجه دست­اندرکاران قرار گیرد. سومین شاخص مورد ارزیابی شناخت مردم از وظایف نیروی انتظامی است که به نظر می­رسد این شاخص در بین شهروندان در حد متوسط به بالا بوده است، لذا در خصوص بهبود و تقویت این شاخص نیز پیشنهاد می­گردد که در صدا و سیما برنامه­های خاصی برای آگاه­سازی و هشدارهای پلیسی در شهر تبریز تنظیم شود که مسئولین از جمله پلیس­های تخصصی اجتماعی و حتی پلیس پیشگیری در این زمینه شهروندان را هدایت و برنامه­ریزی نمایند. شاخص دیگر مورد ارزیابی ضابطه­مندی پلیس است که به نظر می­رسد این شاخص نیز از نظر شهروندان در حد متوسط به بالا بوده است. برای تقویت این شاخص پیشنهاد می­گردد به کارگیری نیروهای متخصص در دوایر پیشگیری و عدم به کارگیری سایر رشته­ها در امور فوق و نیز استفاده از مامورین مجرب و با تجربه را در اولویت قرار دهند و  نیروهای پلیس به عنوان ضابط با جدیت بیشتری نسبت به مجرمین و به ویژه ارازل و اوباش و معتادین برخورد نمایند. آخرین شاخص مورد ارزیابی تعامل پلیس با سازمان­های دولتی می­باشد، که این شاخص نیز از اهمیت بسیار بالایی هم در احساس امنیت و هم در پیشگیری انتظامی از جرم برخوردار است که با توجه به نتایج تحقیق به نظر می­رسد که این شاخص در حد خیلی مطلوب نیست لذا، با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق، پیشنهادهایی به شرح ذیل ارائه می­گردد:

- جذب و ترغیب نهادهای دولتی و غیردولتی، آموزش همگانی مناسب و به­روز نکات ضروری در زمینه پیشگیری و پیگیری و استمرار این برنامه­ها

- رفع هر گونه نقص، ایراد و کمبود این نهادها اعم از دولتی و غیر دولتی کمک بزرگی به تعامل مناسب نیروی انتظامی با سایر نهادها می­کند.

- استفاده از نیروهای مردمی و جلب مشارکت آنان در حفظ نظم و امنیت

- ایجاد کمیته­های مشورتی شهروندان در ادارات پلیس یا کلانتری­ها در سطح شهر یا محله

- با تاسیس و به­کارگیری پلیس محلی با همکاری شهروندان داوطلب، مردم را در زمینه پیشگیری از جرم توجیه و از روش‌های مختلف آن آگاه کرده و از این طریق نظم را در منطقه برقرار می‌نمایند.

 

منابع

ابراهیمی، م. (1391). رویکرد چندنهادی به پیشگیری از جرایم مواد مخدر و روان­گردان با تاکید بر عملکرد ستاد مبارزه با مواد مخدر. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.

احمدی، ح؛ و دیگری. (1390). اعتماد اجتماعی، رضایت از پلیس و احساس امنیت، (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه شیراز). مجموعه مقالات همایش علمی استان فارس، نظم و امنیت شیراز. انتشارات تخت جمشید.

امیرکافی، م. (1378). بررسی احساس امنیت و عوامل موثر بر آن. فصلنامه تحقیقات علوم اجتماعی ایران. سال اول، شماره اول، صص 25-1.

بوزان، ب. (1388). مردم؛ دولت­ها، ترس.تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

بیکر، ت. (1392). نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. ترجمه: ﻫ، نایبی. تهران: نشر نی. چاپ ششم.

پورموذن، ع. (1389). بررسی رابطه نقش اجتماعی پلیس و احساس امنیت خانواده­ها. فصلنامه نظم و امنیت انتظامی. شماره سوم، ص 101.

تاجران، ع؛ و دیگری. (1388). بررسى تاثیر عملکرد پلیس بر احساس امنیت شهروندان تهرانى. فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی.سال چهارم، شماره چهارم، صص 565-564.

چلبی، م. (1385). طرف یک نظریه عمومی کژرفتاری اجتماعی. تهران: نشر نی.

حسینی­مقدم، ع؛ و دیگری. (1388). بررسی محدودیت­های اجرایی پلیس در پیشگیری انتظامی از جرم، (مطالعه موردی کلانتری­های شهرستان کرج). فصلنامه علمی­– پژوهشی انتظام اجتماعی. سال اول، شماره چهارم، صص 126- 99.

حسینی­نثار، م؛ و دیگری. (1391). بررسی احساس امنیت و عوامل موثر با آن در کشور. چهارمین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری. 21 اردیبهشت 1391، مشهد.

رجبی­پور، م. (1383). راهبرد پیشگیری اجتماعی از جرم، (تعامل پلیس و دانش­آموزان). فصلنامه دانش انتظامی.سال ششم، شماره دوم، ص 69.

ساروخانی، ب. (1381). روش­های تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

شاکری، ر. (1381). پلیس مردم. تهران: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ناجا .

صفری؛ و دیگری. (1391). مفهوم­شناسی امنیت و صنعت. قزوین: فرماندهی انتظامی استان قزوین، دفتر تحقیقات کاربردی.

طاهری، ز؛ و دیگری. (1388). رابطه نقش پلیس و احساس امنیت در شهر اصفهان. پژوهش­هایی راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. سال اول، شماره اول، صص 38-21.

عباچی، م. (1387). مبانی و مقدمات تدوین برنامه ملی پیشگیری از جرم در ایران. فصلنامه مطالعات و پیشگیری از جرم. سال سوم، شماره نهم، ناشر: نشریه پلیس پیشگیری نیروی انتظامی.

کامرون، م؛ و دیگری. (1980). پیشگیری از جرم از طریق ورزش و فعالیت­های جسمانی. فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم. سال اول، شماره اول، ناشر: نشریه پلیس پیشگیری نیروی انتظامی.

کلانتری، ک. (1388). گونه­های عمومی پیشگیری از جرم. فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم. سال چهارم، شماره دهم.

کلاهچیان، م. (1382). راهکارهاىتحققامنیتاجتماعى. مجموعهمقالاتهمایشامنیتاجتماعىمعاونتاجتماعىناجا. تهران: گلپونه.

گسن، ر. (1388). جرم­شناسی نظری. ترجمه: م، کی نیا.تهران: انتشارات فروزش. ویرایش اول، چاپ چهارم.

گیدنز، آ. (1382). نظریه­های جامعه­شناسی. ترجمه: م، صبوری. تهران: انتشارات سمت.

محمدنسل، غ. (1388). امنیتانسانی، پلیسو پیشگیریاز جرم. مجموعهمقاله­هایهمایشبین­المللیامنیتانسانیدر غربآسیا. دانشگاه بیرجند.

نجفی ابرندآبادی، ع. (1383). مباحثی در علوم جنایی. تقریرات درس جرم­شناسی مقاطع دکتری و کارشناسی­ارشد. مجموعه دوجلدی به کوشش شهرام ابراهیمی.

نصری، غ. (1381). معنا و ارکان جامعه­شناسی امنیت. نشریه تحقیقات استراتژیک. شماره 26، ص 114.

Ekbolm, P. (1997). Gearing up Against Crime: a Dynamic Framework to Help Designers Keep up with the Adaptive Criminal in a Changing World. International Journal of Risk, Security and Crime Prevention. P. 2.

Sherman, L. & et al. (2002). Evidence-Based Crime Prevention. Rutledge Publication, London, U.K.

 

 

---

[1]. دکتری جامعه­شناسی، دانشگاه تبریز- ایران.                                                                E-mail: [e-mail]

[2]. دانشجوی کارشناسی­ارشد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه تبریز- ایران.                            E-mail: [e-mail]

[3]. دانشجوی کارشناسی­ارشد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه تبریز- ایران.                     E-mail: [e-mail]

[4]^. Ekblom

[5]^. Tonry & Farrington

[6]^. Shaftoe

[7]^.Validity

[8]^. Reliability

مراجع

ابراهیمی، م. (1391). رویکرد چندنهادی به پیشگیری از جرایم مواد مخدر و روان­گردان با تاکید بر عملکرد ستاد مبارزه با مواد مخدر. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.

احمدی، ح؛ و دیگری. (1390). اعتماد اجتماعی، رضایت از پلیس و احساس امنیت، (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه شیراز). مجموعه مقالات همایش علمی استان فارس، نظم و امنیت شیراز. انتشارات تخت جمشید.

امیرکافی، م. (1378). بررسی احساس امنیت و عوامل موثر بر آن. فصلنامه تحقیقات علوم اجتماعی ایران. سال اول، شماره اول، صص 25-1.

بوزان، ب. (1388). مردم؛ دولت­ها، ترس.تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

بیکر، ت. (1392). نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. ترجمه: ﻫ، نایبی. تهران: نشر نی. چاپ ششم.

پورموذن، ع. (1389). بررسی رابطه نقش اجتماعی پلیس و احساس امنیت خانواده­ها. فصلنامه نظم و امنیت انتظامی. شماره سوم، ص 101.

تاجران، ع؛ و دیگری. (1388). بررسى تاثیر عملکرد پلیس بر احساس امنیت شهروندان تهرانى. فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی.سال چهارم، شماره چهارم، صص 565-564.

چلبی، م. (1385). طرف یک نظریه عمومی کژرفتاری اجتماعی. تهران: نشر نی.

حسینی­مقدم، ع؛ و دیگری. (1388). بررسی محدودیت­های اجرایی پلیس در پیشگیری انتظامی از جرم، (مطالعه موردی کلانتری­های شهرستان کرج). فصلنامه علمی­– پژوهشی انتظام اجتماعی. سال اول، شماره چهارم، صص 126- 99.

حسینی­نثار، م؛ و دیگری. (1391). بررسی احساس امنیت و عوامل موثر با آن در کشور. چهارمین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری. 21 اردیبهشت 1391، مشهد.

رجبی­پور، م. (1383). راهبرد پیشگیری اجتماعی از جرم، (تعامل پلیس و دانش­آموزان). فصلنامه دانش انتظامی.سال ششم، شماره دوم، ص 69.

ساروخانی، ب. (1381). روش­های تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

شاکری، ر. (1381). پلیس مردم. تهران: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ناجا .

صفری؛ و دیگری. (1391). مفهوم­شناسی امنیت و صنعت. قزوین: فرماندهی انتظامی استان قزوین، دفتر تحقیقات کاربردی.

طاهری، ز؛ و دیگری. (1388). رابطه نقش پلیس و احساس امنیت در شهر اصفهان. پژوهش­هایی راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. سال اول، شماره اول، صص 38-21.

عباچی، م. (1387). مبانی و مقدمات تدوین برنامه ملی پیشگیری از جرم در ایران. فصلنامه مطالعات و پیشگیری از جرم. سال سوم، شماره نهم، ناشر: نشریه پلیس پیشگیری نیروی انتظامی.

کامرون، م؛ و دیگری. (1980). پیشگیری از جرم از طریق ورزش و فعالیت­های جسمانی. فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم. سال اول، شماره اول، ناشر: نشریه پلیس پیشگیری نیروی انتظامی.

کلانتری، ک. (1388). گونه­های عمومی پیشگیری از جرم. فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم. سال چهارم، شماره دهم.

کلاهچیان، م. (1382). راهکارهاىتحققامنیتاجتماعى. مجموعهمقالاتهمایشامنیتاجتماعىمعاونتاجتماعىناجا. تهران: گلپونه.

گسن، ر. (1388). جرم­شناسی نظری. ترجمه: م، کی نیا.تهران: انتشارات فروزش. ویرایش اول، چاپ چهارم.

گیدنز، آ. (1382). نظریه­های جامعه­شناسی. ترجمه: م، صبوری. تهران: انتشارات سمت.

محمدنسل، غ. (1388). امنیتانسانی، پلیسو پیشگیریاز جرم. مجموعهمقاله­هایهمایشبین­المللیامنیتانسانیدر غربآسیا. دانشگاه بیرجند.

نجفی ابرندآبادی، ع. (1383). مباحثی در علوم جنایی. تقریرات درس جرم­شناسی مقاطع دکتری و کارشناسی­ارشد. مجموعه دوجلدی به کوشش شهرام ابراهیمی.

نصری، غ. (1381). معنا و ارکان جامعه­شناسی امنیت. نشریه تحقیقات استراتژیک. شماره 26، ص 114.

Ekbolm, P. (1997). Gearing up Against Crime: a Dynamic Framework to Help Designers Keep up with the Adaptive Criminal in a Changing World. International Journal of Risk, Security and Crime Prevention. P. 2.

Sherman, L. & et al. (2002). Evidence-Based Crime Prevention. Rutledge Publication, London, U.K.