نگاه جامعه‌شناختی به اشعار فروغ فرخزاد

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 3، دوره 8، شماره 28، تیر 1395، صفحه 37-57   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه مدرسی؛ زهرا نوری^*

دانشگاه ارومیه، گروه زبان و ادبیات فارسی، ارومیه، ایران.

چکیده

جامعه‌شناسی ادبیات، از نگرش‌های نوین به ادبیات است که می­کوشد تفسیری علمی و عملی از آثار ادبی ارائه نماید به گونه‌ای که بتوان از آنها به مثابۀ انعکاسی از واقعیات جامعه در حل مسائل و حتی بحران‌های اجتماعی بهره برد؛ توجه به مسائل اجتماعی با انقلاب مشروطیت  به عنوان یکی از مؤلفه ­های شعری  مطرح شد و در شعر نو، توسط نیما و طرفدارانش به اوج رسید و در جریان «سمبولیسم اجتماعی» ادامه یافت. فروغ فرخزاد یکی از شاعران برجستۀ این جریان است که  در دورۀ دوم شاعری توجه ویژه­ای به شعر اجتماعی نشان داده است. این پژوهش با هدف بررسی جامعه­ شناسی اشعار فرخزاد، کوشیده به شیوۀ تحلیلی – توصیفی دیدگاه جامعه­ شناختی او را نسبت به مسائل اجتماعی بررسی کند. نتایج تحقیق نشان داد: فرخزاد در شعرهای اجتماعی خود در برابر  مقوله­ های اجتماعی عصرش واکنش نشان داده و به عنوان یک منتقد توانست نابرابری­ های اجتماعی،تضادها،تباهی­ ها، استبداد، فقر و بی ­عدالتی و ... را با نمادگرایی و طنزپردازی به بیانی طبیعی و تأثیرگذار بیان کند و تصویری واضح و واقعی از جامعة عصر پهلوی دوم ارائه نمود.

کلیدواژه‌ها

فروغ فرخزاد؛ جامعه‌شناختی؛ انتقاد؛ نماد؛ طنز

مراجع

- قرآن کریم

- اسماعیلی،امیر، صدرات، ابوالقاسم (1380) جاودانة فروغ فرخزاد، تهران: انتشارات مرجان.

- آرین پور،یحیی(1382) از نیما تا روزگار ما(ج3)،چ هشتم، تهران: انتشارات زوار.

- براهنی، رضا (1371) طلا در مس ( در شعر و شاعری)،تهران: ناشر: نویسنده

- تادیه، ژان- ایو. جامعه­شناسی ادبیات و بنیان­گذاران آن، ترجمة محمد جعفر پوینده ( 1377). درآمدی بر جامعه شناسی - ادبیات، تهران: انتشارات نقش جهان

- ترابی، علی­اکبر(1376) جامعه شناسی ادبیات فارسی،چ اول،تهران: انتشارات فروغ آزادی.

- جلالی، بهروز (1376) در غروبی ابدی(زندگی نامه، مجموعة آثار منثور، مصاحبه ها و نامه های فروغ فرخزاد)،تهران: انتشارات مروارید.

- جلالی، بهروز (1372) جاودانه­زیستن­دراوج ماندن(دربارة فروغ فرخزاد)،تهران:انتشارات مروارید.

- حاتمی،حافظ، نصراصفهانی،محمدرضا،باباصفری،علی اصغر(1388)رویکرد اجتماعی شعر ادیب الممالک فراهانی،مجلۀ جستارهای ادبی، ش 164:161ـ 193

- حسین­پورجافی،علی(1387)جریان­های­شعری­معاصرفارسی­ازکودتا(1332)تاانقلاب(1357)، تهران:  انتشارات امیرکبیر.

- حقوقی، محمد (1383) شعر زمان ما(4)فروغ فرخزاد،تهران: انتشارات نگاه

- دستغیب، عبدالعلی(1373) نگاهی به اخوان، تهران: انتشارات مروارید.

- دستغیب، عبدالعلی (1371) گرایش­های متضاد در ادبیات معاصر ایران، تهران: انتشارات خنیا

- روزبه، محمدرضا(1383) شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، تهران: انتشارات حروفیه.

- زرقانی،مهدی(1391) چشم­انداز شعر معاصرفارسی، تهران: نشر ثالث

- زرین­کوب، عبدالحسین(1388)آشنایی با نقد ادبی، تهران: انتشارات سخن

- سلیم، غلامرضا (1377) جامعه­شناسی ادبیات، تهران:  انتشارات توس.

- شفعیی­کدکنی، محمدرضا(1391) تازیانه­های سلوک، تهران: انتشارات آگاه.

- شفعیی­کدکنی، محمدرضا (1383) ادوار شعر فارسی (از مشروطیت تا سقوط سلطنت)، چ پنجم،تهران: انتشارات سخن.

- شفعیی­کدکنی، محمدرضا (1374) مفلس کیمیا فروش،نقد و تحلیل شعر انوری،چ دوم، تهران: انتشارات سخن.

- شفعیی­کدکنی، محمدرضا (1386) زمینۀ اجتماعی شعر فارسی، تهران: انتشارات اختران و زمانه

- شمیسا، سیروس (1372) نگاهی به فروغ،چ اول،تهران: انتشارات مروارید.

- شهیدی، سید جعفر(1365) شعر و اثر آن در اجتماع، فصلنامۀ رشد ادب فارسی، سال دوم، ش 2 صص 6ـ10

- طاهباز، سیروس(1376) زنی تنها (دربارة فروغ فرخزاد)، تهران: انتشارات زریاب.

- فرخزاد،فروغ (1383) با مقدمه شجاع­الدین شفا، تهران: مؤسسۀ مرزفکر.

- فرسار، احمد(1377) جامعه­شناسی:اصول،مبانی و نظریه پردازان، تهران: نشر اوحدی.

- کلیا شتورینا،ور، ا.ب شعر نو در ایران، ترجمه همایونتاج طباطبایی(1380). تهران: انتشارات نگاه.

- کراچی،روح­انگیز(1383) فروغ فرخزاد(همراه با کتاب­شناسی)،تهران: انتشارات داستان سرا.

- گلدمن، لوسین. جامعه­شناسی ادبیات( دفاع از جامعه شناسی رمان)، ترجمه محمد جعفر پوینده( 1371). تهران، نشر هوش و ابتکار.

- لوونتال،لئو. جامعه­شناسی ادبیات، ترجمۀ محمدرضا شادرو(1381). مجلۀ جامعه­شناسی ایران، دورۀ چهارم، ش 1: 117 ـ136

- محسنی،منوچهر، کوثری، مسعود(1378) وضعیت تحقیقات اجتماعی ـ فرهنگی در ایران،تهران: انتشارات رسانش

- مختاری، محمد (1372) انسان در شعر معاصر، تهران: انتشارات توس

- ولک، رنه. تاریخ نقد جدید (ج 4،ب 1) ،ترجمة سعید ارباب شیروانی( 1377). تهران، انتشارات نیلوفر.