تأثیر سنگ منشاء بر ویژگیهای ژئوشیمیایی برخی عناصر سنگین در مهمترین سازندهای زمین شناختی در استان زنجان

فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

مقاله 3، دوره 9، شماره 31، شهریور 1394، صفحه 21-31   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی افشاری^{* 1}؛ حسین خادمی²

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد، رشته خاک شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

²استاد گروه خاک شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

غلظت عناصر سنگین به طور طبیعی در خاک­های بکر وابسته به نوع سنگ منشاء در خاک هستند و فاکتورهای خاک­سازی و ژئوشیمیایی بر توزیع آنها تأثیر می­گذارند. این مطالعه با هدف تعیین غلظت و توزیع ژئوشیمیایی برخی فلزات سنگین در خاک­های حاصل از سنگ منشاء مختلف در مهم­ترین ساختارهای زمین­شناختی در استان زنجان انجام گرفت. برای این منظور تعداد 67 نمونه خاک سطحی از سنگ منشاء مختلف که شامل 19 نمونه خاک­های با سنگ منشاء آذرین (خاک­هایی با سنگ منشاء آندزیتی، بازالتی، گرانیتی و توف­های آتش­فشانی)، 17 نمونه خاک­های با سنگ منشاء رسوبی (خاک­هایی با سنگ منشاء شیل و ماسه سنگ) و 31 نمونه رسوبات آبرفتی بود، برداشت گردید. با توجه به نتایج، بالاترین میانگین مس (6/38)، روی (7/191) و سرب (5/85) در سنگ منشاء آبرفتی، کروم (5/31) و نیکل (0/66) در خاک­هایی با سنگ منشاء شیل، منگنز در خاک­هایی با سنگ منشاء گرانیتی (4/674) و آندزیتی (8/673) و آهن در خاک­هایی با سنگ منشاء آندزیتی (19800) و شیل (18600) میلی­گرم بر کیلوگرم مشاهده شد. غلظت کل کبالت و کادمیم در خاک­های با سنگ منشاء مختلف تغییرات چندانی نشان نداد. جزءبندی شیمیایی فلزات نیز در خاک­های مختلف متفاوت بود. فاکتور تحرک عناصر چنین بدست آمد: (1/5)Zn<(2/6)Cu<(5/18)Ni<(1/25)Co<(8/29)Pb. بالاترین مقادیر فاکتور غنی­شدگی عناصر سرب، روی، کادمیم و مس در سنگ منشاء آبرفتی، فاکتور غنی­شدگی نیکل، کبالت و منگنز در خاک­هایی با سنگ منشاء آندزیتی و فاکتور غنی­شدگی کروم و نیکل در خاک­هایی با سنگ منشاء شیل بدست آمد. شاخص زمین­انباشتگی عناصر نیز نتایج تقریباً مشابهی ارائه داد.

کلیدواژه‌ها

سنگ منشاء؛ عناصر سنگین؛ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک؛ استان زنجان