نقد مضمونی "هشت کتاب" در دایره ی خلأ درونی روح، نقطه ی عروج سهراب سپهری: از پدیدار شناسی تا عرفان

مطالعات نقد ادبی

مقاله 6، دوره 9، شماره 36، مهر 1393، صفحه 147-164   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

زهرا تقوی فردود^*

دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

چکیده

بررسی مضمونی اشعار سهراب سپهری، او را در زمره ی شاعران پدیدارشناسی قرار می دهد که از پس گذر لحظه ها، با متمایل کردن نگاه ناب و عاشقانه ی خود به سوی پدیده های طبیعت، در عین معنا بخشیدن به آن ها، نخستین درها را به روی ادراک و آگاهی از هستی خویش می گشاید و در وحدت با جهان پیرامون، تمایز میان سوژه و ابژه را می زداید. لیکن مسئله ی مورد بحث مقاله ی حاضر، تنها، بررسی تطابق اشعار سپهری با اصول پدیدارشناسی نیست. چرا که پیش از این، مورد توجه برخی پژوهشگران قرار گرفته است. نگارنده در این مقاله، علاوه بر مطاله ی گسترده تر جنبه ی پدیدارشناسی اشعار سپهری، گذر او را از این مسئله، به سوی معرفت شناسی و در نهایت به سوی عرفان مورد مطالعه قرار می دهد. در هر مرحله از شناخت شاعر از پدیده ها، خلائی وسیع تر، از سوی روح او احساس می شود. سپهری، در باور به هستی پدیده ها، نیاز به کنکاش در خویشتن را احساس می کند و نرگس وار در مرکز طبیعت، با خود یکی می شود تا خلائی را آکنده سازد که در ورای آن، وجودی متعالی نهفته است و کشف آن، او را به سوی پر کردن این خلأ سوق خواهد داد. هر اندازه خلأ گسترده تری برای شاعر محسوس باشد، بدین معنی است که گامی پیشتر نهاده، نیروی بیشتری به پرهای پرواز او در مسیر هستی محض، تزریق می گردد. چرا که این، به عدم کشاندن "من" شاعر و به خلأ رساندن و تهی شدن تمام وجود شاعراست که روح مطلق را در درون او احیاء کرده، کوژیتوی (آگاهی به خویش) او را نهایی می کند.

کلیدواژه‌ها

سپهری؛ ادراک؛ پدیدارشناسی؛ خلأ؛ هستی؛ کمال

مراجع

بابک معین، مرتضی.(1389). زیبایی شناسی نفی در آثار مالارمه، تهران: علم.

باشلار، گاستون.(1382). درباره شعر(مجموعه مقالات - ارغنون)، ترجمه سید علی مرتضویان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.

سپهری، سهراب.(1389). هشت کتاب، تهران: خلاق.

فرشبافیان، احمد.(1376). مشرب عرفانی امام خمینی(ره) و حافظ، تهران: عروج.

کربن، هانری.(1384). تخیل خلاق در عرفان ابن عربی، ترجمه دکتر انشاءالله رحمتی، تهران: جامی.

 

Delerm, Philippe;(1997) La première gorgée de bière et autres plaisirs minuscules; Ed. Galimard; Paris.

Deleuze, Gilles;(2007) Deleuze et les écrivains (Litterature et philosophie); Dir.Bruno Gelas et Herve Micolet; Ed. Cecile defaut, Nantes.

Descartes, Rene;(1999) Discours de la méthode; Ed. Hatier; Paris. 

Dictionaire de la langue francaise et de la culture essentielle;(2004) Larousse de poche; Paris.

Martin Heidegger,(1986) Martin; Être et temps; Ed. Gallimard; Paris.

Merlau-ponty, Maurice;(1990) La structure du comportement; Ed. P.U.F; Paris.

Merlau-ponty, Maurice;(1992) Phénomenologie de la perception; Ed. Galimard; Paris.

Poulet, George;(1971) La conscience critique; Ed. Jose Corti; Paris.

Poulet, George;(1989) Etudes sur le temps humain; Ed. Pocket; Paris.

Richard, Jean-Pierre;(1955) Poésie et profondeur; Ed. Seuil; Paris.