امکان سنجی و شرایط کاهش «کیفر سلب حیات» در حقوق کیفری ایران

فقه و مبانی حقوق اسلامی

مقاله 4، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 25، آذر 1394، صفحه 59-78   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

«کیفر سلب حیات» به عنوان یکی از کیفرهای اصلی در حقوق کیفری ایران مطرح می باشد که در قلمرو جرایم مستوجب حد، قصاص و تعزیرات جایگاه ویژه ای دارد. امروزه «حق حیات » به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین حقوق بشر، مطرح است و استفاده ی وافر حکومت ها از کیفر مرگ ، به عنوان چالش حقوق کیفری مطرح می باشد .آمار فزاینده ی اجرای کیفر سلب حیات در سطح ملی،نگرانیهای بین المللی را در مورد ایران افزایش داده است،به گونه ای که اجرای کیفر سلب حیات در ایران پس از آمریکا و چین از آمار بالایی برخوردار است واین امر همواره یکی از ایرادات مطرح از منظر حقوق بشر است.از آموزه های حقوق کیفری این است که توسل به شدیدترین کیفر همواره باید به عنوان «آخرین حربه» مورد استفاده قرار گیرد ، این در حالی است که توسل به کیفر سلب حیات در حقوق کیفری ایران به سهولت در دسترس است. در این تحقیق ، این مطلوب حاصل شد که در قوانین کیفری ایران ،علیرغم خاستگاه های شرعی و فقهی،امکان کاهش کیفر سلب حیات وجود دارد.در جرایم مستوجب حدود،امکان کاهش کیفر سلب حبات با «اجتهاد»و گریز از انحصار در الزام های «فقه سنتی»و نزدیکی به مفاهیم «فقه پویا » وجود دارد.در قلمرو قصاص ،امکان کاهش کیفر سلب حیات با تاکید و تمرکز بر بخشش و گذشت از جانب اولیای دم وجود دارد.در قلمرو جرایم مستوجب تعزیر نیز امکان کاهش کیفر سلب حیات با پرهیز از عناوین «حدی »، مانند «محارب» و «مفسد فی الارض» وجود دارد.