بررسی فقهی تضمین اصل سرمایه در اوراق بهادار اجاره

فقه و مبانی حقوق اسلامی

مقاله 6، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 25، آذر 1394، صفحه 103-120   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

اوراق بهادار اسلامی (صکوک) ، ابزارهای مالی جدیدی هستند که بر اساس عقود شرعی طراحی شده و در اغلب کشورهای اسلامی به جای اوراق متعارف ربوی _ که بر پایه قرارداد قرض با بهره طراحی شده اند _ مورداستفاده قرار می گیرند. صکوک اجاره واضح ترین مصداق از گروه اوراق بهادار اسلامی است که در اکثرجوامع اسلامی به عنوان ابزار مالی موفق مطرح است. هدف از انتشار این اوراق، تأمین منابع مالی بر اساس مالکیت در دارایی ها می باشد.
دارایی مورد اجاره ممکن است در معرض مخاطراتی چون تلف و یا نقصان قرار گیرد و با احتمال عدم بازگشت اصل خود مواجه گردد. با توجه به این که در قرارداد اجاره ، طبق دیدگاه مشهور فقیهان ، تضمین اصل دارایی مورد اجاره توسط مستأجر و نیز شرط ضمان برمستأجر، جایز نیست به همین دلیل افراد ریسک گریز از سرمایه گذاری دور می شوند. لذا برای جلب سرمایه های افرادی که از ریسک پذیری کمتری برخوردارند سازوکارهایی اندیشیده می شود. در این نوشتار، سازوکارهایی نظیر 1- شرط جبران خسارات احتمالی بر مستأجر به صورت شرط ضمن عقد، 2- تضمین اصل دارایی مورد اجاره به وسیله بیمه ، 3- تضمین سرمایه به صورت شخص ثالث ، از جمله روش هایی هستند که علاوه بر این که شبهة ربا در آن ها منتفی است برای وصول به مقاصد شارع در فعالیت های اقتصادی، در قالب اوراق بهادار غیر ربوی تمهید می شوند.