سیمای شبلی در منطق الطیر و دیگر آثار عطار

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 1، دوره 8، شماره 28، شهریور 1395، صفحه 9-41   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد یوسف نیری¹؛ امیر محمد اردشیرزاده²

¹استاد ،بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز،شیراز، ایران

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز،شیراز،ایران

چکیده

موضوع این مقاله «سیمای شبلی در منطق‌الطیر عطّار و دیگر آثار وی» می‌باشد. عطّار برای بیان افکار و اندیشه‌های عرفانی خود، از عرفا و شیوخ در قالب داستان و حکایت بهره می‌گیرد و همگان به خصوص سالکان راه را به پیروی از احوال و اقوال آنها تشویق می‌کند.
در این مقاله به معرفی شبلی، صوفی و عارف قرن سوم و چهارم، که مورد توجه و احترام بزرگان تصوف بود پرداخته شده است. وی عاشق مجنون و عارف بلند مرتبه ای است که در حال و علم بی همتا بود. نکته‎ها‎ و اشارات و رموز و عبارات و ریاضات و کرامات فراوانی از وی نقل شده است. عطار در منطق الطیر و دیگر آثار خود به ذکر حکایاتی از زبان وی می‎پردازد و بدین ترتیب اندیشه‎ها‎ و باورهای عرفانی خود را گاه به زبانی ساده و گاه رمزی بیان می‎کند. در این مقاله کوشش شده تا به تفسیر، تحلیل و شرح داستان‌ها که هرکدام تقریباً یک تمثیل رمزی می‌باشند توجه شده و به رمزها و نمادهای  نهفته در آنها  اشاره شود. هرکدام از این حکایت‎ها‎ به گونه ای با اصول و سیر و سلوک عرفان  گره می‎خورند و عطار با شگردی خاص از زبان شبلی برای بیان مسایل خود استفاده می‎کند که در این مقاله به آنها اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

شبلی در منطق‌الطیر؛ عارفانه‌ها و سخنان شبلی؛ شبلی در آثار عطّار؛ رفتار و سلوک شبلی

مراجع

1. 1.        الذهبی، شمس الدین. (1989). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام. تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتب العربی.
2. 2.       انصاری هروی، شیخ عبدالله. (1386). طبقات الصوفیه. محمد سرور مولایی، تهران: توس.
3. 3.       پورنامداریان، تقی. (1391). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی‎ و فرهنگی.
4. 4.       حافظ، شمس الدین محمد. (1372). دیوان حافظ، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: اقبال.
5. 5.       حموی، یاقوت بن عبدالله. (1979). معجم البلدان. بیروت: دارصادر.
6. 6.       دهخدا، علی اکبر. (1373). لغت نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7. 7.       ریتر، هلموت. (1388). دریای جان. ترجمه عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبوردی، تهران: انتشارات بین المللی الهدی.
8. 8.      سجادی، سیدجعفر. (1393). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.
9. 9.       سراج، ابونصر. (1914). اللمع فی‌التصوف. تحقیق رنولد الن نیکلسون، لندن: پریل.
10. 10.      سعدی شیرازی، مصلح الدین. (1374). کلیات سعدی. تصحیح مرحوم محمدعلی فروغی، تهران: ققنوس.
11. 11.      عثمانی، ابوعلی. (1345). ترجمه ی رساله ی قشیریه. تصحیح بدیع الزمان فروزان فر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
12. 12.     عراقی، فخرالدین. (1390). لمعات. تهران: مولی.
13. 13.    عطار، فریدالدین.(1386). اسرارنامه. محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
14. 14.     ---، ---. (1387). الهی نامه. محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
15. 15.    عطّار، فریدالدین. (1393). تذکره الاولیاء. تصحیح محمد استعلامی، تهران: انتشارات زوّار.
16. 16.     ---، --- . (1386). مصیبت نامه. محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
17. 17.    --- ، --- . (1388). منطق‌الطیر. محمدرضا شفیعی کد‌کنی، تهران: انتشارات سخن.
18. 18.    --- ، --- . (1372). منطق‌الطیر(مقامات طیور). سید صادق گوهرین، تهران: انتسارات علمی‎ و فرهنگی.
19. 19.     فروزان فر، بدیع الزمان. (1389). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری. تهران: انتشارات زوّار.
20. 20.     فولادی، علیرضا. (1389). زبان عرفان. تهران: سخن.
21. 21.     قشیری، ابوالقاسم. (1391). رساله‌ی قشیریه. تصحیح بدیع الزمان فروزان فر، تهران: انتشارات زوّار.
22. 22.    کاشانی، عزالدین محمود. ( 1367). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح استاد جلال‌الدین همایی، تهران: انتشارات بی‌تا.
23. 23.   ---- ، ---------------. ( 1390). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. مجید سرمدی، تهران: علمی.
24. 24.   لاهیجی، شمس الدین محمد. (1374). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. تصحیح و تعلیقات محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
25. 25.   معین، محمد. (1364). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
26. 26.    موسوی بجنوردی، کاظم. (1389). دایره المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
27. 27.   میبدی، رشیدالدین ابوالفضل. (1364). کشف الاسرار و عدّه الابرار. به کوشش علی اصغر حکمت، تهران:  ابن سینا.
28. 28.   هجویری، علی. (1376). مقدمه قاسم انصاری، تهران: طهوری.