ارائه الگوی مناسب کتابخانه‌های کودکان از منظر کتابداران متخصص

دانش شناسی

مقاله 3، دوره 9، شماره 32، خرداد 1395، صفحه 37-54   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

بتول رضائی قمی^{* 1}؛ محسن حمیدی²

¹فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

²گروه کتابداری و اطلاع رسانی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران

چکیده

هدف : ارائه الگوهای مناسب برای کتابخانه‌های کودک با اعمال رهنمودهای مورد نظر متخصصان کتابداری و کارشناسان با تجربه شورای کتاب کودک می‌باشد.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و بنا به ماهیت موضوع، اهداف پژوهش و سؤال­ها از روش پیمایشی- تحلیلی استفاده می‌کند. جامعه پژوهش شامل 20 نفر از متخصصان کتابداری به عنوان گروه دلفی  و 30 نفر از با سابقه‌ترین کارشناسان شورای کتاب کودک است. شیوه گردآوری داده‌ها  با روش میدانی و به وسیله پرسش‌نامه 24 سؤالی محقق ساخته صورت گرفته است که ضریب پایایی آن برابر با 88/0 به دست آمد. در جمع آوری پرسش‌نامه‌ها از روش دلفی و در تحلیل آماری آنها از آزمون‌های تی-استیودنت و فریدمن استفاده شد.
یافته­ها: 65 درصد جامعه پژوهش را زنان تشکیل داده‌اند و 85  درصد  متخصصان دارای میانگین سنی 41 سال بودند. سوابق بالا و شناخت مناسب جامعه فوق از خصصوصیات ذهنی و رفتاری کودکان و توصیه حداکثری به ضرورت تدوین الگو از دیگر یافته‌ها است. الگوهای ارائه شده در ده محور رفع نیازهای کودکان و خردسالان، مواد کتابخانه‌ای، خدمات، منابع انسانی، تبلیغات، مدیریت و ارزشیابی، فضا و وسایل تجهیزات، معیار انتخاب، بودجه، شبکه و بر اساس مفاد مندرج در کنوانسیون حقوق کودک و نیز برگرفته از رهنمودهای ایفلا تهیه شد.

نتیجه­گیری: نتایج بررسی نشان داد الگوهای ده‌گانه با اکثریت آراء مورد تأیید قرار گرفته است. دستیابی به حداقل 1/74‌ درصد برای الگوی 8، و حداکثر آن با 7/83 برای الگوی 1 بود. هم‌چنین در مجموع نظرات میانگین10 الگو از نظر جامعه پژوهش 89/77‌درصد شده است. دو فرضیه مطرح شده در خصوص پذیرش الگوی ده‌گانه و عملکرد ضعیف کتابخانه‌های کودکان، با آزمون تی– استیودنت به سطح معنی‌داری مناسب رسید و مورد تأیید قرار گرفتند. هم‌چنین زوایای خوبی در باب تدوین الگوهای ده‌گانه از نظر متخصصان برای روشن شدن مسئله پژوهش به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

الگوهای کتابخانه‌ای؛ روش دلفی؛ ‌ رهنمودهای ایفلا؛ کتابخانه‌های کودکان؛ ‌ کنوانسیون حقوق کودک؛ کودکان؛ متخصصان کتابداری

مراجع

باب الحوائجی، ف.(1378). نقش و اهمیت کتابخانه‌های آموزشگاهی و رهنمودهای برای کتابخانه‌های کودکان. تهران: کتابخانه ملی و مرکز اسناد ملی جمهوری اسلامی ایران.

بختیاری ، ف. (1388). شناسایی ویژگی‌های ظاهری و محتوایی کتابخانه‌های مهد کودک از دیدگاه متخصصان ادبیات کودک شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت، دانشگاه تربیت معلم، تهران.

تعاونی، ش. (خالقی)(1354). استانداردهای ایفلا برای کتابخانه‌های عمومی. تهران: مرکز خدمات کتابداری.

تعاونی، ش. (خالقی)(1380). کتابخانه‌های تخصصی- ایران- استانداردها. تهران: کتابخانه ملی و سازمان اسناد ملی جمهوری اسلامی ایران.

تعاونی، ش. (خالقی)(1381). استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی ایران. تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

تعاونی، ش. (خالقی)(1384). استاندارد کتابخانه‌های آموزشگاهی و رهنمودهای یونسکو و ایفلا برای کتابخانه‌های کودکان. تهران:‌ سازمان مرکز اسناد جمهوری اسلامی ایران.

تعاونی، ش.(خالقی)(1384). استانداردهای کتابخانه­ای مدارس برگرفته از رهنمودهای ایفلا.

حجازی، ب.(1383). ادبیات کودک و نوجوان.

دیانی، م. ح. (1387). روش‌های تحقیق در کتابداری. مشهد: انتشارات کتابخانه رایانه‌ای.

ذاکر شهرک، م. (1389). ارزیابی عملکرد کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران، جهت ارائه الگوی ایجاد کتابخانه بین المللی کودکان و نوجوانان. رساله دکتری علوم کتابداری و اطلاع رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران

سارارخش، ر. (1389). فرایند ترکیب و اشتقاق در دست نوشته‌های کودکان (سن 11-4سال). پایان نامه کارشناسی ارشد ادبیات، دانشگاه ازاد اسلامی واحد تاکستان ، تاکستان.

شمسایی فرد، ش. (1389). باز تولید تمایزات اجتماعی در ادبیات کودک، مطالعه و تحلیل نقاط آموزشی به وسیله توصیف تفاوت‌های اجتماعی در ادبیات کودک. پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران.

عازم، پ. (1376). ساختمان و تجهیزات کتابخانه. تهران: دبیرخانه هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور.

عسگری مزرعه شاهی، ا. (1389). تعیین میزان رضایتمندی از فعالیت‌های شوراء و جایگاه کتابخانه تحقیقاتی شورا در تأمین نیازهای اطلاعاتی و نقش شورا در فعالیت‌های حوزه ادبیات کودک و نوجوان. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی ،دانشگاه علامه طباطبایی،تهران.

فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری (ایفلا)، ترجمه دکتر نرگس نشاط.

 Beik,j.i. (2011). Analysis of Metadata Schemas For Childerns Libraries .University of Wisconsia-Milwaukee.usa.

Children and Young people: library association guidelines for public library services.(1997).  London: CILIP.

 Fasick, A. M. (1991).  guidelines for children's services. The Hague: IFLA

Guidelines for library services for Young Adults: The Hague: IFLA section of libraries for children and Young Adults, 2004.

 IFLA/UNESCO school library manifesto: the school library in teaching and learning for all. IFLA, 2000.

IFLA (2001). The public library service-IFLA/UNESCO guidelines for development.

 IFLA/ for further information and more details, please consult the section on the IFLANET (www.ifla.org).

IFLA /Guidelines for library services to babies and toddlers. The guidelines are developed as a joint project (2006-2007). International federation of library associations and institutions IFLA professional  report 100.

IFLA and Contemporary Library Problems, Special Issue of IFLA Journal (1977); 2) IFLA's First Fifty years: Achievement and Challonge in International librarianship. edited by W.R.H. Koops and J. Wieder (1977).

Ludwig, L. and S. starr (2005). library as place: results of a delphi study.  Journal of the medical library association, 93(3), 315-327.

Rankin,C.; Black,A. (2003). A History of Childerns Library Design :Continuities and Assembly (Libraries Create Futures. Milan, Italy, 23-27 August 200

 Walter,v. (2003). A.Public Library Service to Childern and teens: A Research Agenda .Library Tends, 51(4),  571-589