مسجد سازی در اندلس

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 3، دوره 3، شماره 7، تیر 1386، صفحه 43-70   

نویسنده

عباسعلی تفضلی

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

چکیده

پس از براندازی بنی امیه به دست عباسیان، تنها فردی که با فرار خود بـه شـمال آفریقـا جـان
سالم به در برد، عبدالرحمن بن هشام بود که از آنجا به اندلس رفت و در آنجا دولت امویان انـدلس را
تشکیل داد. امویان اندلس، قرطبه را پایتخت حکمرانی خود قرار دادند و با ساخت پلهـا و کـاخهـا و
مساجد بر وسعت آن افزودند و از آن پس به برتری فرهنگی و علمـی شـهرت یافـت. قرطبـه بـر اثـر
حملهها و نابسامانیها به تدریج از قدرت افتاد و به صورت یک شهر معمـولی در آمـد و اشـبیلیه بـه
وسیلهی بنی عباد، آباد شد و رونق گرفت.
یکی از آثاری که از آن دوره در قرطبه باقی مانده، مسجد قرطبه میباشد کـه بـه گـستردگی و
استحکام بنا و خوش ترکیبی شهرت داشت. این مسجد با همهی تغییراتی که مسیحیان به قصد از بـین
بردن هویت و روحانیت اسلامی بر آن وارد ساختند، همچنان در و دیوار، مناره و محـراب آن معـرّف
هویت واقعی آن است. جامع عمربن عربس در اشبیلیه یکـی دیگـر از مـساجدی اسـت کـه در دوران
امویان اندلس بنا گردیده که در سال 1246میلادی به دنبال سقوط اشبیلیه بـه دسـت فرنانـدوی سـوم
تبدیل به کلیسای سان سالوادر گردید.
مسجد باب المدوم در طلیطله با وجود کوچکی از معتبرترین مساجد انـدلس پـس از مـسجد
قرطبه محسوب میشود. این مسجد همانند کنیسههای بیزانـسی، مربـع شـکل و بـه روش مخـصوص
طلیطله ساخته شده است. پس از باز پسگیری طلیطله این مسجد نیز بـه کنیـسه تبـدیل شـد. مـسجد
مدینه الزهرا، مسجد دیگری است که الناصر برای شهرش مدینه الزهراء ساخت. دارای پنج تـالار بـود
که تالار میانی وسیعترین آنها بود، ارتفاع منارهاش، چهـل متـر و شـبیه منـارهی امیـر هـشام در جـامع
قرطبه است. پس از روی کار آمدن مرابطین و موحدین، روش مسجدسازی به روش عربی که پیشتـر
در قیروان و قرطبه، معمول بود، استمرار یافت

کلیدواژه‌ها

مسجد امویان اندلس؛ قرطبه؛ مدینه الزهراء؛ ژیرالدا