برآمدن و افول قزلباشان در عصر صفویه

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 7، دوره 3، شماره 7، تیر 1386، صفحه 123-137   

نویسنده

رامین یلفانی

دانشآموخته دکترای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری

چکیده

قزلباشان که به صورت ایلات چندی در اوایل ظهور صفویه در آذربایجان ظهور کـرده و
سپس به سرعت تقریباً در اکثر نقاط ایران پخش گردیدند در واقع پایههای نظـامی دولـت صـفویه
بودند. اما پایههایی که بارها به مشکلاتی عدیده برای آن دولت نیز تبدیل میشد . ند قزلباشان کـه از
نظر فکری صوفیان شیعه به شمار میآمدند از همان ابتدای آن دولت به مبلغین متعصب تشیع اثنـی
عشری تبدیل شده و از این جهـت شـاهان صـفوی بیـشترین منـافع اقتـصادی را در اختیـار آنهـا
گذاردند و بدین ترتیب قزلباشان تبدیل به یکی از طبقات اجتماعی قدرتمند عصر صـفوی شـدند.
شاه عباس اول به عنوان یکی از بزرگترین پادشاهان سلسله صفوی به علـت عـدم اعتمـاد بـه ایـن
طبقه، قاطع ترین ضربه را به سران ها آن وارد کرده و این سیاست که یکـی از علـل سـقوط دولـت
صفویه به شمار میآید، پس از او توسط شاهان بعدی صفوی نیز ادامه یافت.
در این مقاله کوشش میشود تا با استفاده از منابع و مأخذ موثق به مسأله اوج و حضیض
طبقه قزلباشان از منظر اقتصادی پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

قزلباشان؛ غلامان گرجی؛ اقطاعات؛ جایگاه اقتصادی؛ شاهان صفوی