بررسی اقشار اجتماعی ایران در روایات ملی

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 5، دوره 6، شماره 22، فروردین 1390، صفحه 103-130

نویسندگان

پرویز حسین طلائی¹؛ غلام‌رضا عسکری²؛ مصطفی جرفی²

¹دانشجوی دکتری تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران

²کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران

چکیده

شکل­گیری اقشار مختلف در جوامع انسانی، یکی از پیامد­های افزایش جمعیت و پیچیدگی­های حاصل از آن در اجتماعات اولیه بوده است. این فرآیند که قدمت آن به تاریخ بشر می­رسد در جامعه ی ایرانی نیز به وقوع پیوسته است. با این حال از مسائلی که کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ واکاوی اقشار اجتماعی ایران بر اساس اسطوره­ها و داستان­های کهن ایرانیان (روایات ملی) است. چگونگی شکل­گیری اقشار اجتماعی، انتساب، تقسیمات و کارکرد آنان در روایات ملی ایران مسأله­­ی اصلی این پژوهش است.
تحقیق حاضر نشان می دهد که ریشه­ی اقشار اجتماعی را می­توان در جامعه­ی هند و اروپایی جستجو کرد. این اقشار ابتدا به سه گروه آسروانان (روحانیون)، ارتشتاران (نظامیان) و واستریوشان (کشاورزان) تقسیم شدند، اما با دور شدن از جامعه­ی گاهانی اقشار دیگر از جمله دبیران، صنعتگران، پیشه­وران، خنیاگران و غیره نیز به وجود آمدند. روایات ملی، انتساب این اقشار را به جمشید می­رسانند. ساختار اقشار اجتماعی ایران نیز بر اساس معیشت و نظام اخلاقی جامعه بر اصل «خویشکاری»[i] قرار داشته است تا ضمن پرهیز از تداخل در امور، هر قشر در دفع نیروهای اهریمنی و نگهداشت داد و آیین الهی بکوشد.
 

کلیدواژه‌ها

اقشار اجتماعی؛ روایات ملی؛ اوستا؛ متون پهلوی؛ جمشید