انواع نمادها در شعر معاصر عربی

مطالعات نقد ادبی

مقاله 1، دوره 10، شماره 38، خرداد 1394، صفحه 9-27   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

باقر قربانی زرین^*

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد تهران مرکزی

چکیده

نماد یا سمبل از دیرباز در ادبیات عربی مطرح بوده است حتی برخی از سروده های امریء القیس و زُهیر نمادین محسوب می شوند، ولی نمادگرایی به عنوان یک مکتب در ادبیات معاصر عربی و پس از پیدایش  مکتب سمبولیسم در فرانسه هویدا شد. شاعران و نویسندگان بسیاری از این مکتب استقبال کردند و نوشته ها و سروده هایشان را از نمادهای مختلف آکندند. موارد گوناگون این نمادگرایی در آثار نویسندگان و شاعران تا حدی است که می توان مجلداتی چند را بدان اختصاص داد. بدین جهت در این نوشتار فقط  انواع نمادها در شعر معاصر عربی بررسی و نمونه های بارز نمادگرایی در سروده های شاعران معاصر عربی تحلیل شده است.  تحلیل نمادها در بیان مفاهیم و مضامین  اشعار و وا کاوی معانی آن سروده ها تاثیری اساسی دارد تا بدانجا که اگر « نماد» در یک سروده به درستی شناخته و تحلیل نشود  مفهوم کلی و مضمون آن سروده نامفهوم خواهد بود. برای تبیین انواع نمادها به شاعران یک کشور بسنده نشده است و با تقسیم بندی نمادها که برای نخستین بار بدین شکل  در یک جا انجام می پذیرد سعی بر آن بوده که تصویری کلّی از نمادگرایی در شعر معاصر عربی ترسیم شود.

کلیدواژه‌ها

نماد؛ نمادگرایی؛ سمبولیسم اروپایی؛ شعر معاصر عربی

مراجع

ابوماضی ، ایلیا .  (بی تا. ) . دیوان ایلیا ابوماضی،  تحقیق سامی دهان، اسکندریه .

ادونیس، علی احمد سعید اسبر.(1996) . أغانی مهیار الدمشقی و قصائد أخری، بیروت و دمشق : دارالمدی للثقافة و النشر .

اسماعیل ، عزالدین . (1988). الشعر العربی المعاصر ، بیروت : دار الثقافة.

بارودی ، محمود سامی . (2013). دیوان البارودی ، تحقیق محمد فوزی حمزه ، قاهره.

بعلبکی، روحی . (1993) . المورد : قاموس عربی - انکلیزی ، بیروت : دارالعلم للملایین .

بیّاتی ، عبدالوهاب.  (1995). الأعمال الشعریة ، بیروت.

پورنامداریان، تقی . (1364). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی .

جبران خلیل جبران . (بی تا .). المواکب ، دار نظیرعبّود.

جحا، میشال خلیل . (2003). أعلام الشعر العربی الحدیث من أحمد شوقی إلی محمود درویش، بیروت .

جندی ، درویش . (بی تا . ). الرمزیة فی الأدب العربی،  القاهرة : دار نهضة مصر. 

جیّوسی ، سلمی خضراء (2001). الاتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمه عبدالواحد لؤلؤة ، بیروت : مرکز دراسات الوحدة العربیة.

خال ، یوسف . (1979) . الأعمال الشعریة الکاملة ، بیروت : دارالعودة .

دنقل ، امل . (1995). الأعمال الشعریة الکاملة ، بیروت . 

سیّاب، بدر شاکر .  (2000) . المجموعة الشعریة الکاملة ، بیروت . 

سید حسینی ، رضا . (1347) . مکتب های ادبی ، تهران: انتشارات نیل . 

شفیعی کدکنی، محمدرضا.  (1380) . شعرمعاصر عرب، ویرایش دوم، تهران: انتشارات سخن.

شوقی ، احمد .(2001). الشوقیات، بیروت . 

ضیف ، شوقی . (بی تا . ) . دراسات فی الشعر العربی المعاصر،  القاهرة : مکتبة الخانجی .

طوقان، ابراهیم . (1977) . دیوان ابراهیم طوقان، بیروت  : دارالعودة .

عباس ، احسان .  (1978) . اتجاهات الشعر العربی المعاصر، کویت . 

همو .  (1966) .  فن الشعر ، عمان  : دارالشروق .

عقل، سعید. (1971). رندلی ،  بیروت : منشورات نوفل .

فتحی دهکردی ، صادق ؛ قوامی ، ژیلا.  ( بهار و تابستان 1390) . تحلیل و نقد نماد پردازی دینی در دیوان أمل دنقل،  پژوهشنامه نقد ادب عربی ، دانشگاه شهید بهشتی .

قبانی ، نزار.(2006). المجموعة الشعریة الکاملة، زنجان: چاپ افست.

کرم، انطون غطاس . (2004) . الرمزیة و الأدب العربی الحدیث،  بیروت؛ دار النهار للنشر.

کندی ، محمد علی. (2003) الرمزو القناع فی الشعر العربی الحدیث، بنغازی، لیبی.

معاضیدی، ورقاء یحیی قاسم. (2010). الرمز التراثی : قراءة فی قصیدة البکاء بین یدی زرقاء الیمامة ، مجلة التربیة والعلم ، ج 17، ع 1، جامعة الموصل .

موریه ، شموئیل. (2003) . الشعر العربی الحدیث : تطور أشکاله و موضوعاته بتأثیرالادب الغربی، ترجمه و علّق علیه شفیع سیّد و سعید مصلوح ، القاهرة.

میت فورد، میراندا بروس .  (1388) . نمادها و نشانه ها در جهان، ترجمه ی ابوالقاسم دادور، زهراتاران، تهران: دانشگاه الزهراء و انتشارات کلهر.

یونگ، کارل گوستاو. (1386). انسان و سمبولهایش ، ترجمه ی محمود سلطانیه، تهران: انتشارات جامی .