تحلیل کاربردی ارسال‌المثل در شعر صائب تبریزی

مطالعات نقد ادبی

مقاله 6، دوره 10، شماره 38، خرداد 1394، صفحه 129-151   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اشرف شیبانی اقدم¹؛ ژاله کریمی کیوی^{* 2}

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

شعر و مثل همواره کارکردی دو طرفه دارند؛ ارسال‌المثل، از ارکان مهم ادبیات به شمار می‌رود که شاعران و نویسندگان در اشعار خود برای شیرینی کلام به سبب روانی الفاظ و روشنی مفاهیم و معانی و وضوح ‌بخشی بیشتر به حقیقت و اثبات سخن، از آن بهره جسته و با بیان آن هنرمندی و توانایی خود را در شعر نشان داده‌اند. از مهم‌ترین مباحث زبان‌شناسی در حوزة سبک شناسی کاربردی، «کنش گفتار» است. در این مقاله مطالعة جنبه‌های کاربردشناسی زبان که یکی از ابزارهای علمی تحلیل گفتار است؛ بر طبق نظرات «جان سرل[1]»، زبان‌شناس آمریکایی بررسی می‌شود و غزل‌های صائب تبریزی را در حیطة کاربردشناسی و نوع کنش‌های گفتاری تبیین می‌کند. این مقاله برگرفته ‌از پایان نامة کارشناسی ارشد پژوهشگر است. یکی از دستاوردهای این پژوهش آن است که مقولات سبک‌شناسی کاربردی را به صورت عملی و از طریق طبقه‌بندی کنش‌های گفتاری و جنبه‌های کاربردی آن تحلیل و توصیف می‌کند که چارچوبی روشن برای در نظر گرفتن تفاوت‌های کنش‌ها در ارسال‌المثل‌های صائب است و نگرش او را به دنیای پیرامونش آشکارمی‌سازد که از طریق پاره‌گفتارهای گوناگون حامل پیام و مضمون‌هایی است که وجهه‌های اجتماعی افراد را در زبان تعاملی خود نشان می‌دهد.



    3- John searl                                                                                                                                                                                

کلیدواژه‌ها

ارسال‌المثل؛ تمثیل؛ اسلوب معادله؛ کنش‌های کلامی؛ کارکرد گفتاری؛ غزلیات صائب تبریزی

مراجع

آقاگل زاده،فردوس.(1385). تحلیل گفتمان انتقادی، چاپ نخست، تهران: انتشارات علمی وفرهنگی.

البرزی، پرویز.(1386). مبانی زبان‌شناسی متن، تهران: امیر کبیر.

پورنامداریان، تقی.(1368). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، چاپ سوم، انتشارات علمی و فرهنگی.

شعیری، حمیدرضا(1381). مبانی معنا شناسی نوین، تهران: سمت.

صائب تبریزی، محمد. (1375). دیوان غزلیات، به کوشش محمد قهرمان، 6 جلدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.  

منصور مؤید، علیرضا.(1376). ارسال‌المثل در مثنوی، تهران: سروش.

همو.(1373). ارسال‌المثل در شاهنامه فردوسی، تهران: سروش.

یول، جورج.(1389). کاربردشناسی زبان، ترجمه مهدی عموزاده مهدیرجی و منوچهر توانگر، چاپ چهارم، تهران، سمت.

Searle, J.R.(1975). Indirect  speech  acts. In Cole & Morgan (1975:59-82).