تأملی بر مبانی سیاست خارجی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه امام خمینی (ره)

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 6، دوره 2، شماره 5، مهر 1394، صفحه 99-121   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مهدی جاودانی مقدم^*

استادیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

بدون شک اندیشه های امام خمینی (ره) یکی از مهم ترین مبانی نظری سیاست خارجی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران به حساب می آید. این مساله از یکسو متاثر از جایگاه منحصر به فرد حضرت امام (ره) به عنوان بنیانگذار انقلاب اسلامی و از سوی دیگر تاثیرگذاری این اندیشه ها در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و عمل سیاسی کارگزاران سیاسی و دفاعی آن می باشد. براین اساس، این مقاله با درک اهمیت شناخت مبانی اندیشه ای دیدگاه امام خمینی (ره) در حوزه سیاست خارجی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده است به این سوال پاسخ دهد که مهم ترین عناصر موثر در سیاست خارجی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه امام خمینی (ره) کدامند؟ یافته های این پژوهش که با روشی توصیفی- تحلیلی انجام شده است نشان می دهدکه عناصر گفتمانی مانند پیوند دین و دولت، اصل دعوت، قاعده نفی سبیل، اصل تولی و تبری، تفکیک دار الاسلام از دار الکفر، حفظ مصلحت دولت اسلامی و تالیف قلوب در مفصل بندی ای که براساس اندیشه های امام خمینی (ره) در کنار یکدیگر قرار گرفته اند، اصول، اهداف و منافع ملی ایران در حوزه سیاست خارجی و دفاعی - مانند حفظ نظام، نه شرقی و نه غربی، آرمانگرایی فعالانه، صدور انقلاب و امت سازی، دیپلماسی جهاد، استراتژی بازدارندگی مردمی و... - را شکل داده اند.

کلیدواژه‌ها

امام خمینی (ره)؛ جمهوری اسلامی ایران؛ سیاست خارجی؛ سیاست دفاعی

مراجع

 

1. ادیب زاده مجید. (1387) زبان، گفتمان و سیاست خارجی: دیالکتیک بازنمایی از غرب در جهان نمادین ایرانی، نشر اختران، تهران.

2. امام خمینی، سیدروح الله. (1374) وصیتنامه سیاسی الهی امام خمینی (ره)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
3. امام خمینی، سیدروح الله. (1378) مجموعه صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
4. پاک آیین، محسن. (1386) امام خمینی و سیاست خارجی، روزنامه اطلاعات، 13 اردیبهشت.
5. تاجیک، محمد رضا. (1383) سیاست خارجی عرصه فقدان تصمیم و تدبیر، فرهنگ گفتمان، تهران.
6. تحلیل ها و گزارش ها: نگاهی به محورهای سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی (ره)، (1378)، فصلنامه سیاست خارجی، شماره 51، پائیز.
7. جهان‌بین، اسماعیل، (1384) دیدگاه‌های جهانی امام خمینی (ره)، حصون، ش 3، بهار.
8. دهشیری،محمدرضا. (1379) درآمدی بر نظریه سیاسی امام خمینی (ره)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
9. دهشیری،محمدرضا. (1382) امت‌سازی در پروژه انقلاب اسلامی، ماهنامه زمانه، ش 17، بهمن.
10. دهقانی فیروز آبادی، سید جلال. (1384) تحول گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: موسسه انتشاراتی ایران،
11. ستوده، محمد. (1378) امام خمینی و مبانی نظری سیاست خارجی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 5، تابستان.
12. سجادی، عبدالقیوم. (1383) دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام، قم: بوستان کتاب، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
13. سیاست خارجی و روابط بین الملل از دیدگاه امام خمینی (1381) تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
14. فلاح‌نژاد، علی. (1384) سیاست صدور انقلاب، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، بهمن.
15. قزوینی، سید علی. (1374)، بحثی درباره سیاست خارجی اسلام: پژوهشی در بعد فقهی سیاست خارجی ایران، فصلنامه سیاست خارجی، سال نهم، شماره 1.
16. مشیرزاده،حمیرا. (1385) تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه‌انگاری، در: نسرین مصفا، نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تابستان.
17. موسوی زاده علیرضا وجاودانی مقدم مهدی. (1387)، نقش فرهنگ ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، دو فصلنامه دانش سیاسی، پائیز و زمستان.
18. نخعی،هادی. (1376)، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی: بررسی تطبیقی سیاست خارجی دولت های ملی و اسلامی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی
19. هوارت، دیوید. (1378) نظریه گفتمان در مارش دیوید و استوکر جری، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیر محمد حاجی یوسفی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
20. Foucault M. (1988) the Archaeology of Knowledge، London: Tavistock.
21. Philips L & Jorgensen M. (2002) Discourse Analysis as Theory and Method, London Sage Publication.