سنّت و نوآوری در اشعار حسن عطار

مطالعات نقد ادبی

مقاله 5، دوره 10، شماره 41، اسفند 1394، صفحه 105-120   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا مهاجر نوعی^{* 1}؛ لیلا قاسمی حاجی آبادی²

¹مدرس تمام وقت دانشگاه فرهنگیان استان گلستان

²استادیار دانشگاه آزاداسلامی گرمسار

چکیده

حسن عطار شاعر نیوکلاسیک قرن نوزدهم میلادی میانه روی «سنّت و نوآوری»در نظم اشعاراست. سنّت در شعر او گاهی شکل و گاهی محتوا را در بر می گیرد. هدف وی از به کارگیری قالب های کلاسیک درفرم بازگرداندن شعر از شیوه های عامیانه دوران «فترت» به جایگاه اصلی خود از نظراستحکام سبک بود. ازحیث محتوا درون مایه های قدیمی با همان تعابیر کلیشه‌ای در اشعار او آشکار گردید؛ اما وی هنرمندانه همان تعابیر تقلیدی را با اوزان عروضی مناسب، فن حس‌آمیزی، اندیشه‌های رومانتیک و اجتماعی درآمیخت و بدین‌گونه به آن صبغه‌ای نو بخشید. فرم اشعار عطار تهی از نوآوری است؛ اما باتوجه به آن که وی درک کاملی از اوضاع سیاسی- اجتماعی روزگار خود داشت در محتوای شعر به لحاظ اندیشه، خیال، اغراض و برخی تعابیر شعری نوآوری کرد. عطار سنّت در شکل را با اندیشه های تازه و نوآوری در محتوا را برای بیان احساسات مردمی به‌کار گرفت. مقاله حاضر به این نتیجه دست یافت؛عطار شاعری مقلّد نبود که به سبک شاعران دورة «فترت» خود را مقید به‌ بکارگیری محسنات بدیعی، قالب‌های فولکلوریک و اغراض کلیشه‌ای کند یا فقط سبک شاعران بزرگ دوره «جاهلی» و طلایی «عباسیان» را به کار گیرد بلکه آگاهانه در سبک شعر نوآوری کرد. بدین ترتیب اهداف شعری نو در اندیشه‌های آزادی خواهانه وی نشان می‌دهد که نوآوری‌های او با درک کامل شرایط زمان صورت گرفت وبا قالب کلاسیک قصیده نمود پیداکرد .

کلیدواژه‌ها

شعر؛ سبک؛ سنّت؛ نوآوری؛ حسن عطار

مراجع

جیوسی، سلمی الخضراء.(2001م). الإتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث،‌ چاپ نخست، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.

حاوی، ایلیا .(1967م). فن الوصف و تطوره فی الشعر العربی، چاپ دوم، بیروت: دارالکتاب العربی.

دقاق، عمر و دیگران .(1996م). تطور الشعر الحدیث و المعاصر، چاپ نخست، لبنان: دار الأوزاعی.

زیدان، جرجی .(1922م). تراجم مشاهیر الشرق فی القرن التاسع عشر، چاپ سوم، مصر: چاپخانه هلال.

شفیعی کدکنی، محمد رضا .( 1378ش). صور خیال در شعر فارسی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات آگه.

همو .(1389ش). موسیقی شعر، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات آگه.

ضیف، شوقی .(لاتا). الآدب العربی المعاصرفی مصر، چاپ پنجم، مصر: دارالمعارف.

عباس، احسان، (1987م)، فن الشعر،‌ چاپ چهارم،‌ عمان: دارالشرق.

عطار .(1311ق). إنشاءالعطار، چاپ نخست، قاهره: المطبعه الأزهریه المصریه.

لبنانی، شاکر شقیر .( 1888م). مصباح الأفکار فی نظم الأشعار، چاپ نخست، بیروت: مطبعه لبنانیه.

نصولی،أنیس زکریا .(1926م). اسباب النهضه العربیه فی القرن التاسع عشر،چاپ نخست، بیروت: چاپخانه وزنکوگراف.

یافی، نعیم .(2008م). تطور الصوره الفنیه فی الشعر العربی الحدیث، با مقدمه محمد جلال طحان، چاپ نخست، دمشق: للدراسات و النشر صفحات سوریه.

یسوعی، لویس شیخو .(1986م). تاریخ الآداب العربیه فی القرن التاسع عشروالربع الأَوّل من القرن العشرین،‌ چاپ سوم، بیروت: دارالشرق.

وادی،‌ طه .(1995م). الشعر و الشعراء المجهولون فی القرن التاسع عشر، چاپ سوم،‌ قاهره: دارالمعارف.