پژوهشی برکارکرد عنصر زبان درشخصیت پردازیی با تکیه برداستان های کوتاه صادق هدایت

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 4، دوره 8، شماره 29، آذر 1395، صفحه 103-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه حیدری¹؛ نسرین ناصری²

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی کرج،کرج، ایران.

²دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی کرج،کرج، ایران.

چکیده

یکی­ از ­معیارهای ­سنجش­ارزش­ و ­دوام­ ادبیات­ داستانی،­تناسب ­میان«کارکرد­­عنصر­زبان»­با­ کاربران آن، یعنی«شخصیت­ های­ داستانی» ­است.­زبان با­ گزاره‏ های ­برون­ زبانی ­و­ اجتماعی ­از­ جمله: جایگاه اجتماعی، سن، جنسیت، تحصیلات، ­محیط، ­شغل­ و ­سلسله ­مراتب ­قدرت­کاربران­ رابطه ی­ تنگاتنگی دارد.آثار هدایت بخش جدایی ناپذیر­ از­ تاریخ ادبیات ­داستانی ­معاصر­ایران است.­نگاه ­اجمالی­ به مجموعه ‏ی ­داستان­های کوتاه­ وی نشان می­دهد،­آثار ­او ­با توجه ­به عنوان ­مقاله­ی­­ حاضر ­دارای­ ظرفیت تأمل ‏و ­بررسی بیش­تر­است.­این مقاله،­به اجمال ­با­ تکیه ­بر­گزاره ­های­ برون­ زبانی­­ و اجتماعی­­ به ­­واکاوی ­در شبکه‏ی­ ارتباطی ­­میان­کارکرد ­­عنصر زبان ­با شخصیت‏پردازی­ در ­داستان­های کوتاه ­صادق ­هدایت می‏پردازد.پژوهش ­به­ روش­ توصیفی-­تحلیلی ­و با استفاده از ­­روش تحلیل­ محتوا ­به ­شیوه­ ی کتابخانه‏ ای ‏بررسی­ شده است.­ به ­باو­ر این پژوهش ­هدایت­ ضمن ­توجه ­و  آگاهی از­گزاره­های ­برون ­زبانی­ مؤثر در شخصیت­پردازی،­در ­به ­کارگیری درست­ و ­بجا­ از­ آن­ها ­نیز ­موفق ­بوده
است.

کلیدواژه‌ها

داستان کوتاه؛ صادق هدایت؛ کارکردعنصرزبان؛ شخصیت پردازی؛ گزاره های زبان

مراجع

1. آرین پور، یحیی، (1387)، از نیما تا روزگار­ما، زوّار، تهران، چاپ پنجم.
2. آقاگل زاده، فردوس، (1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
3. اسپولسکی، برنارد، (1392)، جامعه­شناسی­زبان، ترجمه‏ی سیده نسترن پزشکی، انتشارات­روزآمد، تهران، چاپ اول.
4. باطنی، محمدرضا، (1363)، زبان و تفکر «مجموعه­ی مقالات زبان­شناسی»، نشر کتاب زمان، چاپ سوم.
5. براهنی، رضا، (1368)، قصه­نویسی، نشر البرز، تهران، چاپ چهارم.
6. بی نیاز، فتح الله، (1388)، درآمدی بر داستان­نویسی و روایت شناسی، افراز، تهران، چاپ دوم.
7. پاک نهاد جبروتی، مریم، (1381)، فرا­دستی و فرو­دستی در زبان، گام­نو، تهران.
8. پاینده، حسین، (1390)، گفتمان نقد (مقالاتی در نقد ادبی)، نیلوفر، تهران، چاپ دوم.
9. پاینده، حسین، (1391)، داستان­کوتاه در ایران، ج1، نیلوفر، تهران، چاپ دوم.
10. تافلر، آلوین، (1370)، جابه­جایی در قدرت ج2، ترجمه­ی شهین دخت خوارزمی، نشر نو، تهران، چاپ اول.
11. ترادگیل، پیتر، (1376)، زبان شناسی­اجتماعی (درآمدی بر زبان و جامعه)، ترجمه‏ی محمد­طباطبایی، نشر­آگه، تهران، چاپ اول.
12. ثریا، سیدمهدی، (1384)، فرهنگ و شخصیت، قصیده­سرا، تهران.
13. داد، سیما،(1390)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، مروارید، تهران، چاپ پنجم.
14. دهباشی، علی، (1380)، یاد صادق هدایت، نشر­ثالث، تهران، چاپ اول.
15. فرامکین و دیگران ...، ویکتوریا، (1387) ، درآمدی بر زبان (زبان شناسی همگانی)، ترجمه­ی علی­بهرامی- سهیلا ضیاءالدین، رهنما، تهران.
16. کنی، ویلیام پاتریک، (1380)، چگونه ادبیات­داستانی را تحلیل کنیم، ترجمه­ی مهرداد ترابی­نژاد- محمد­حنیف­زیبا، تهران.
17. گلشیری، هوشنگ، (1388)، باغ­در­باغ، ج1، نیلوفر، تهران، چاپ سوم.
18. لاج، دیوید، (1389)، نظریه­های رمان: از رئالیسم تا پسامدرنیسم، ترجمه­ی حسین پاینده، نیلوفر، تهران، چاپ دوم.
19. میرصادقی، جمال، (1385)، عناصر­داستان، سخن، تهران، چاپ هفتم.
20. میرعابدینی، حسن، (1387)، صدسال داستان­نویسی ایران، ج1، نشر چشمه، تهران، چاپ پنجم.
21. میرعابدینی، حسن، (1389)، در ستایش­داستان، چشمه، تهران، چاپ اول.
22. میرعابدینی، حسن، (1392)، هشتاد سال داستان­کوتاه ایرانی، ج 1، نشر کتاب خورشید، تهران، چاپ پنجم.
23. نجفی، ابوالحسن، (1387)، فرهنگ فارسی عامیانه، نیلوفر، تهران، چاپ دوم.
24. نرسیسیانس، امیلیا،(1383)، مردم شناسی جنسیت، ویراسته ی بهمن نوروززاده، چگینی، افکار، تهران.
25. نوذری، حسین علی،(1380)، پست­مدرنیته و پست­مدرنیسم، نقش­جهان، تهران، چاپ دوم.
26. هدایت، صادق، (2536 الف)، زنده­به­گور، انتشارات­جاویدان، تهران.
27. هدایت، صادق، (2536ب)، سایه­روشن، انتشارات­جاویدان، تهران.
28. هدایت، صادق، (2536ج)، سگ­ولگرد، انتشارات­جاویدان، تهران.
29. هدایت، صادق، (1385)، سه­قطره­خون، انتشارات جامه­دران، تهران.
30. یول، جورج،(1379)، نگاهی به زبان، ترجمه­ی نسرین حیدری، انتشارات­سمت، تهران، چاپ چهارم.
31. پارسا، سیداحمد و دیگران (1389)، مقاله­ی «رابطه­ی کارکرد زبانی با تیپ­های شخصیتی داستان­فارسی شکر است»، فصل نامه‏ی تخصصی پیک­نور زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شماره­ی اول، ص 27.
32. پشت­دار، علی­محمد و دیگران (1392)، مقاله­ی «رابطه­ی کارکردهای زبانی با تیپ­های شخصیتی داستان­های سیدمحمدعلی­جمال­زاده»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهش­گاه علوم­انسانی و مطالعات­ فرهنگی، سال­سوم، شماره اول، بهار و تابستان 1392، صص 55-76.
33. زرین­ کوب، غلام­حسین، (1350)، مقاله­ی «زبان داستان در آثار هدایت»، نشریه­ی دانشکده­ی ادبیات و علوم­انسانی دانشگاه مشهد، سال هفتم، شماره 2، صص 310-329.