ارزیابی عوامل تأثیرگذار در روند فرسودگی‌ بافت‌های قدیم شهری در راستای نوسازی و بهسازی (مطالعه موردی: شهر داراب)

آمایش محیط

مقاله 2، دوره 9، شماره 34، آذر 1395، صفحه 27-44   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

اکبر کیانی¹؛ فاطمه حیدری^{* 2}

¹(دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زابل)

²(دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زابل)

چکیده

فرسودگی شهری یکی از مشکلات جدی و پدیده‌ای غیرقابل اجتناب است که بخش قابل توجهی از بافت‌های قدیمی شهرها در برگرفته، و به بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری تبدیل شده‌اند. عوامل مؤثر در ایجاد فرسودگی محیط‌های شهری، موجب ناسازگاری در بافت، افزایش فضاهای مخروبه و رها شده شهری برای بافت قدیم شهرها بوجود آورده است. این پژوهش از نوع هدف کاربردی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی می‌باشد. هدف این مقاله ارزیابی عوامل تأثیرگذار در توسعه فرسودگی‌ بافت‌های قدیم شهری در راستای نوسازی و بهسازی (مطالعه موردی شهر داراب) می‌باشد. ارزیابی رابطه میان هر یک از این عوامل را می‌توان به نوعی مسأله تصمیم‌گیری نیز تلقی کرد. بنابراین، می‌توان از روش آزمون تصمیم‌گیری (DEMATEL FUZZY) برای روابط تأثیرگذاری و تأثیرپذیری متقابل عوامل مورد مطالعه استفاده کرد، به گونه‌ای که شدت اثر روابط عوامل  مذکور و اهمیت آن‌ها را معین می‌کند. در این تحقیق با استفاده از نظرات کارشناسان و خبرگان برنامه‌ریزی شهری در شهر داراب رابطه بین عوامل تأثیرگذار در توسعه فرسودگی بافت قدیم شهر داراب بر اساس معیارهای و زیر معیارهای اقتصادی، مدیریتی، اجتماعی و فرهگی، کالبدی، زیست محیطی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از یافته‌های تحقیق با توجه به نمودار گراف نشان می‌دهد که عوامل اقتصادی (C₁) دارای بیش ترین تأثیرگذاری و عامل زیست‌محیطی (C₅) دارای کم ترین تأثیر و تأثیرپذیرترین عوامل فرسودگی هستند. به عبارت دیگر عوامل اقتصادی یک نفوذ کننده قوی و عوامل زیست محیطی یک نفوذپذیر قوی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

داراب؛ فرسودگی شهری؛ بافت قدیم؛ نوسازی و بهسازی

مراجع

 

1)  احمدی، ع. 1390. تحلیلی بر چشم‌انداز توسعه پایدار بافت فرسوده‌ی شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی نمونه‌ی موردی محله سر تپوله شهر سنندج، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشگاه شهید چمران. 135.

2)  امیری، س. 1375. چگونگی شناخت و اصلاح بافت‌های فرسوده شهری، مجموعه مقالات دومین سمینار سیاست‌های توسعه مسکن در ایران، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.27 شهریور. جلد 1. 243.

3)   بابازاده، و. 1388. استخراج قواعد فازی از داده‌های GIS با استفاده از شبکه عصبی فازی جهت تشخیص بافت‌های فرسوده مناطق 5 و 11 شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشدRs & GIS ، دانشگاه شهید بهشتی. 118.

4)   جهانشاهی، م، ح. 1383. تحلیل بافت‌های فرسوده و مشکل‌سازی شهری و راهبردهای آن، مجله جستارهای شهرسازی، شماره 8، 19-27.

5)  چینی چیان، م. 1374. تحلیل‌های اقتصادی فرسایش محلات شهری و سیاست‌های مناسب برای مبارزه با آن، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی، دانشگاه تهران. 16-28.

6)  حاجی علی اکبری، ک.، عندلیب، ع. 1387. نوسازی مشارکتی نمونه موردی: محله شهید خوب بخت، مجموعه مقالات اولین همایش ملی بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، مشهد، 1، 20-21 آذرماه. 18.

7)   حبیبی، ک.، پوراحمد، ا.، مشکینی، ا. 1389. بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری، تهران: نشر انتخاب، 2.

8)  ...........، .....، پوراحمد، ا.، مشکینی، ا.، عسگری، ع.، نظری عدلی، س. 1387. تعیین عوامل سازه‌ای/ ساختمانی مؤثر در آسیب‌پذیری بافت کهن شهری با استفاده از Fuzzy logic & GIS، هنرهای زیبا، شماره33: 27-36.

9)   حداد تهرانی، ن.، محمد نژاد، ن. 1381. شاخص‌های توسعه پایدار، انتشارات سازمان­ حفاظت محیط زیست. 161-165.

10)  حبیبی، م.، مقصودی، م. 1381. مرمت شهری؛ تعاریف، نظریه‌ها، تجارب، منشورها و قطعنامه‌های جهانی روش ها و اقدامات شهری، انتشارات دانشگاه تهران.

11)  حسینی، ج. 1387. مشارکت مردمی در نوسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده شهری، مشهد، انتشارات سخن‌گستر، جلد 1: 488.

12)  خاکپور، ب.، حیاتی، س.، کاظمی بینیاز، م.، ربانی ابوالفضلی، غ. 1391. مقایسه­ی تطبیقی-تحلیلی میزان آسیب­پذیری بافت­های شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل های تحلیل سلسله مراتبی (نمونه موردی: شهر لامرد)، فصلنامه آمایش محیط، شماره22 (6): 21-28.

13)  داوودپور، ز.، نیکنیا، م. 1390. بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری راهبردی به سوی دستیابی به ابعاد کالبدی توسعه پایدار شهری، مطالعه موردی: بافت فرسوده کوی سجادیه، مجله آمایش محیط، شماره4 (15): 31-59.

14)  دبیرسپهری، م. 1382. نگاهی بر شاخص پایداری زیست محیطی، مجله اقتصادی، شماره 21 و 22: 43-48.

15)  دویران، ا.، غلامی، س.، دانش‌دوست، م. 1391. نقش شاخص‌های اجتماعی و کالبدی بر کیفیت زندگی در بافت‌های شهری (مطالعه موردی: محلات شهری زنجان)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره4: 30-44.

16)  ذاکرحقیقی، ک.، ماجدی، ح.، حبیب، ف. 1389. تدوین شاخص‌های مؤثر بر گونه‌شناسی­ بافت شهری، نشریه هویت شهر، شماره5 (7): 105-112

17)  رهنما، م، ر.، کاظمی بی‌نیاز، م. 1390. مقایسه تطبیقی-‌تحلیلی مدل های سلسله‌مراتبی، محاسبه‌گر رستری و هم‌پوشانی وزن برای شناسایی و اولویت‌بندی توسعه‌ی بافت‌های مرکزی شهرها، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره78: 101-116.

18)  زارعی حاجی آبادی، ف.، پشمکیان، ن.، شهابی، ص. 1392. سنجش میزان رضایتمندی­ ساکنان بافت­های تاریخی؛ نمونه موردی بافت تاریخی محله حاجی همدان. فصلنامه آمایش محیط، شماره22 (6): 101-120

19)  سعیدی رضوانی، ن.، کاظمی، د.1390. بازشناسی چارچوب توسعه درونزا در تناسب با نقد سیاست‌های جاری توسعه مسکن (مسکن مهر)، نمونه موردی: شهر نطنز، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره75 (43): 113-132.

20)  شماعی، ع.، پوراحمد، ا. 1389. بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه جغرافیا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم.

21)  شمعدانی‌حق، ع.1380. ابعاد روش‌شناختی توسعه‌ی اجتماعی (شاخص‌های کمی و کیفی)، اولین همایش توسعه اجتماعی، برگزارکننده دفتر امور اجتماعی وزارت کشور، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. 56.

22)  عندلیب، ع، ر. 1389. اصول نوسازی شهری، رویکردی نو به بافت‌های فرسوده، تهران، انتشارات آذرخش، ارس رایانه، 636.

23)  غفاری، غ، ر.، امیدی، ر. 1388. کیفیت زندگی: شاخص توسعه انسانی، انتشارات شیرازه، چاپ اول، تهران، 235.

24)  قانع، ن. 1391. بررسی و سنجش ظرفیت توسعه میان‌افزا در فضاهای موقوفه شهری (نمونه موردی: شهر یزد)، پایان نامه ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس. 179.

25)  کلانتری، ح.، پوراحمد، ا. 1385. فنون و تجارب برنامه‌ریزی مرمت بافت تاریخی شهرها، پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، چاپ دوم، 300.

26)  کلانتری، ص.، گنجی، م. 1384. بررسی شاخص‌های توسعۀ اجتماعی، اقتصادی ایران. اطلاعات سیاسی، اقتصادی، 21.

27)  ماجدی، ح. 1389. توسعه‌های شهری امروز، بافت‌های فرسوده آینده، نشریه هویت شهر، شماره1 (4): 66-53

28)  متولی، ص.، کریم‌پور، ر. 1390. تحلیلی بر شاخص‌های کالبدی فرسودگی بافت‌های شهری مطالعه موردی بافت قدیم شهر ساری، همایش ملی آرمان شهر ایرانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.26-27 آذر 1390. 85- 97.

29)  محبی ثرب، ن. 1388. مدیریت آمایش بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر بهسازی فضاهای تاریخی و فرهنگی، نشریه شوراها. شماره4: 32-45.

30)  محمدی ده چشمه، م. 1390. مدل‌سازی مؤلفه‌های ریسک‌پذیر مؤثر در ایمن‌سازی شهر کرج، پایان‌نامه‌ی دکتری، دانشگاه تهران. 175.

31)  موسوی دارامرودی، ل.، شمس، م.، قنبری، ن.، 1393. تحلیل فرصت های توسعه­ای بافت قدیم شهر نمونه موردی: بخش مرکزی شهر کرمانشاه. فصلنامه آمایش محیط، 25شماره (6): 111-128

32)  نادری، ک.، موحد، ع.، فیروزی، م، ع.، حدیدی، م.، ایصافی، ا. 1393. شناسایی و اولویت‌بندی مداخله‌ی بافت فرسوده‌ی شهری با استفاده از مدل (FAHP) (محدوده مرکزی شهر سقز)، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا. 1شماره (18): 155-180

33)  Baker, J. 2009. Meeting the Challenge of Urban Poverty and Slums,the World Bank, Ghana.

34)  Camanho, Morais. 2011. Evaluation of performance of European cities with the aim to promote quality of life improvements, omega. 398-409.

35)  Catia Santos, Tiago Miguel Ferreira, Romeu Vicente, J.A. Raimundo Mendes da Silva. 2013. Building typologies identification to support risk mitigation at the urban scale –Case study of the old city centre of Seixal, Portugal, Journal of Cultural Heritage, Vol 14, PP449–463.

36)  . Duclos, J., Yves, A. 2006. Poverty and Equity: Measurement, Policy and Estimation withDAD, Springer, New York.

37)  F.Perez Galvez, P.Rubio de Hita, M.Ordonez Martin, M.J.Morales Conde, C.Rodriguez linan. 2013. Sustainable restoration of traditional building systems in the historical centre of Sevilla (Spain), Journal of Energy and Buildings, vol 62, pp 648–659.

38)  Fay, M., 2005. the Urban Poor in Latin America, the World Bank, Washington, D.C.

39)  Helleman Gerben, Wassenberg Frank. 2004. The renewal of what was tomorrow idealistic city, Amsterdam Bijlmeree, Cities. Vol 21, No 1.

40)  Keshavarz et al. 2010. Geological evolution of the concept of reinventing the city as a new approach in urban contexts. Iranian Islamic City Journal, 1, 73-92.

41)  Masika, R., Dehaan, A., Baden, S. 1997. Urbanization and Urban Poverty A Gender Analysis, Institute of Development Studies, University of Sussex.

42)  Roberts, Peter and Peter Sykes, Huch. 2000. Urban Regeneration A.

43)  Rosemary D. F. Bromley, Andrew R. Tallon and Colin j. Thomas. 2005. City center regeneration through residential development: Contributing to sustainability, Urban Studies, Vol 42, No 13.

44)  Shieh, j., Wu, H. and Huang, K. 2010. A DEMATEL Method in Identifying key Success Factors of Hospital Service Quality, Knowledge-Based Systems, Vol. 23, pp. 277–282.

45)  Westaway, M. 2006. A Longitudinal Investigation of Satisfaction with Personal and Environmental Quality of Life in an Informal South African Housing Settlement, Doorkop, Soweto, Habitat International , Vol. 30, PP. 175-189.

46)  Vladislavas Kutut, Edmundas Kazimieras Zavadskas, Marius Lazauskas. 2013. Assessment of Priority Options for Preservation of Historic City Centre Buildings Using MCDM (ARAS), Journal of Procedia Engineering, Vol 57, PP 657 – 661.

47)  Zhouijie, L. 2003. Measuring Urban Poverty: Case Study Wuhan, ITC, Green SpaceYangzhou City.